Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 15, 14 April 1900 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA 14, 1900

4

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono

JOSEPH K. LIKE.

Luna Hoohana.

HOGAN E. KALUNA.

Luna Hoopuka

EMMA A NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU             APR 14, 1900

 

KA BILA HAWAII.

            Ma ka mokuahi Auseteralia i loaa mai la na lono no ka mea e pili ana i ka Bila Hawaii maloko o ka Hale o na Luna Makaainana, a oia keia malalo iho nei a makou e unuhi aku noko makou poe heluhelu:

            Wasinetone, Apr. 3. Ua komo mai la ka Hale i keia la maluna o ka noonoo ana no ka Bila Teritoiri o Hawaii, malalo o ke kauoha kuikawa e laweia mai ana keia ninau e koho ma ka hora o 4 o ka auin@ la Poaha.

            Ua wehe mai o Lunamakaainana Knox o Masekuseta, ka Lunahoomalu o ke Komite o na Teritori, he haiolelo e kokua aua ana i keia kumuhana.

            Wahi a Mr. Knox "O na Paemoku Hawaii ke Giberaleta i ka wa kaua, ke ki o ka Pakipika i ka wa maluhia, ka Paredaiso o ka Pakipika no ka wa mau loa. O Hawaii i keia wa he teritori Amerika na ka ae ana a na lahui kuokoa elua. Aka oiai o Hawaii no loko o na teritori o Amerika Huipuia, aole nae kona he aupuni Amerika, a he kino iwi wale no koe o ka Repubalika Hawaii. O ke aupuni i hoolakoia aku ai e ka olelo hoohui aina no ka manawa wale no, e ku ana a hiki i ka wa a ke Ahaolelo e kukulu mai ai.

           

            "No na poe koho balota a pau e hookuu akea ana ka bila koe ma ke ana uaauao. E hoolako ana keia bila i na kanaka Hawaii i aupani teritori i like me ua aupuni eritori o Amerika Huipuia. Ua hookahua ia maluna o ka pono a me ke kaulike, a o na poe kakoo e lilo lakou ma keia hope aku i mau makaainana Amerika."

 

            "No na poe koho balota a pau e Lookuu akea ana ka bila koe ma ke ana naauao. E  hoolako ana keia bila i na kanaka Hawaii i aupani teritori i like me na aupuni teritori o Amerika Huipuia. Ua hookahua ia maluna o ka pono a me ke kaulike, a o na poe kakoo e lilo lakou ma keia hope aku i mau makaainana Amerika."

 

HE KANAWAI HOCHAIKI.

            Wasinetona, Apr. 3. Ua kuikahi aku la o Lonahoomalu Knox, me ka Elele o Kaleponi ma ke kokua ana i hoololi maloko o ka Bila Hawaii, maloko o laila o ke kanawai hoohaiki e pahoia aku ia maluna o na mokupuni, nolaila, i hiki ke @ la maluna o na Pake a pau e makemake ana e komo mai iloko o kekahi mokuaina, teritori, a i ole apana o Amerika Huipuia mai na Paemoku Hawaii.

 

E NA ALOHA AINA E MALIU MAI.

            Ma Ka Lahui Hawaii o Aperila 7 i ike iho ai makou i ka ke hoa mau manao hoolalelale i ko lakou poe o ka auna "Hoohui aina" nona ke poo e kau kehakeha ana penei: I HUI KALAI AINA NO NA HAWAII.

            No makou iho, aohe a makou mea e nema aku ai i ke hoa, oiai, o kona kuleana no ia e kalahea e mai nei i ko lakou poe oia auna hookahi, e ala ae a kukulu i mau "Hui Kalaiaina" na lakou o keia mua iho ma kela pea keia pea o ka aina; (malia paha he "Hui Repubalika" ka lakou e manao nei e kukulu) oiai, ma Amerika, he elua wale no mau aoao kalaiaina i ike nui ia, oia na Repubalika (aoao aupuni) ame na Demokarata (aoao kue elike me @akou nei.)

            Ina oia na ano hui a ke hoa e manao nei e kukulu iwaona o kakou nei e ka lahui, aohe no ia he mea hewa. Alaila, eia hoi ka kakou e ninau hooheno iho, owai ka poe kupono e lilo no ka Hui Repubalika, a owai hoi ke lilo no ka Hui Demokarata?

            Ua akaka loa keia ia kakou, aoha ia ke mea pohihihi, oiai, he elua no o kakou aoao kalaiaina e ku nei i keia wa, oia ka poe "hoohuiaina" ame ka poe "aloha aina." Ma ko ka poe aloha aina aoao, ke olelo nei no KE ALOHA AINA, aole lakou i nele i na kanaka kupono e noho mai la ma kela pea keia pea o ka aina, he poe i ike maoli ia ko lakou kupaa me ka hoomanawanui iloko o keia mau makahiki loihi me ko lakou ake ole i na pomaikai pilikino iho, a me na hanohano like ole i ahele ia mai ia lakou; a o ua poe oia ano, aole no auanei e nele ko lakou kupaa ke hiki i kahi o ka hana.

            Ne makou iho, ua maopopo no ia makou ka makou mea e kamailio nei, a e alakai nei i ko makou poe. Me he mea la he hana naauao loa ke kali malie aua a puka pono mai ke kino o ka olelo hooholo hope loa a Amerika no Hawaii nei, (oia hoi kela bila kanawai e haua ia mai la) alaila, kohu ka hapai ana ae i na hana o keia ano. E uana mai kakou, i ke ao iho nei no na nupepa a ka poe naauao o Honolulu nei iloko aku nei o kela makahiki i hala; e hele ua poe Hawaii a pau e lawe koke i ka hoohiki, mai kali mai niolohi e wiki o hala auanei ka manawa, o loaa ole ka mana koho ia oukou e ka lahui, e eleu mai; a heaha ka mea i ike ia mahope olaila? Eia he "hokahoka inu waikai," iloko ne oia mau la a na nupepa a na poe naauao nei e ao ana e hoolalelale ana ia kakou ka lahui, aia hoi he anapu ana na ka uwila mai ka hikina mai, a lohea aku la he leo i ka pa e ana mai: E! Uoki!! Waiho malie, aohe o oukou kuleana a wahi lihi ilaila; aia ka ka pupuahu iu la. Nolaila, e na aloha aina a pau, mai pupuahulu a hoopioo wale ia oukou i keia wa ma ke komo pu ana e hoolala e mai i mau hui hou, malia he mea maikai io no paha ia no kakou ma keia mua aku, aka, e kali iki hoi, e hoomanawauni malie mai no hoi oukou pela; eia no makou ke ku kiai nei i na wa a pau, a na makou no kakou e hoolalelale aku alaila, Lookahi ko kakou eleu like ana, oiai, ke paulele nei no makou iloko o ka lokahi o ka poe aloha aina mai Hawaii a Kauai e loaa ana no he lanakila oikelakela.

            Aohe keia he hana mai ia lakou, he mea hiki wale no ia ke eleu ia i ka wa pokole i na e hiki mai ana he wa no keia hana i manaoia, oiai no, e mau ana ka lokahi a me ka pumehana o ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai no ka aina hanau a me ke'lii.

            No na inoa a Ka Lahui Hawaii i hoopuka ae nei. Ua hiki no, oiai, o ka hoonee ana no ia o na iliili o kana papa konane, na oukou no nae ia e wae a kaupaona no oukou iho e ka poe aloha aina. Ma kahi o na olelo palaualelo a ka poe kokua aihue aina e i ana, no na manao kali wale o ka lahui Hawaii i ka M. H. 1894 i ka wa i kahea ia ai ka lahui e koho i mau elele hana kunau kanawai, ka mea ka ia nana i hoopilikia loa i ke kulana o ka la hui Hawaii i na makahiki eono i hala aku la, a aohe he mea pono i ka lahui Hawaii ke uhai hou malalo ola mau ano alakai ana i keia wa.

            E ka poe aloha aina, o keia anei ke kumu nui o ko kakou pilikia ana? Aole nele e puana like mai ana no ka lahui mai o a o, aolo! hookahi kumu nana i hookomo i ka lahui iloko o ka pilikia nui a hiki i keia la, oia no ka hookahuli ia ana o ke Aupuni Moi e keia poe aihue, powa, puuwai eleele hilahila ole i ka M. H. 1893. Ua like ia me ka walenia o ke ku kuikele iloko o ka puuwai o ka poe i ike maoli i ke aloha i ka aina, aole hoi i ke aloha i ke dala a me na waiwai e ae, oia wale iho ia no ke kumu nui, e noho ana kakou me ia eha, me ka wahawaha i na hana a pau e lawelawe ia ana Hoiloko oia mau la.

            A i ka wa i hoea mai ai o kela kakea koho elele hana kumu kanawai o 1894 mai, oiai ka lahui Hawaii a me ka Moiwahine ua hookomo aku la i na hoopii kue no na hana i hana ia mai maluna o kakou, owai ka mea ulumahiehie ae no ia koho elele, oiai, e ake ana ka lahui Hawaii e hana ia mai ka pono a me ke kaulike e Amerika, i poholo pu iloko oia mau hana aihue aina me keia poe. Oia wale no ke kumu nui o ko kakou pilikia a hiki i keia wa e ike ia nei; hookahuli ia ke aupuni kumu a kukulu ia iho la keia mau ano aupuni lapuwale a kakou e ike nei.

            Ku ke Aupuni Kuikawa i kinohi loa, a no kona popopo, hiole ku hou keia Aupuni Repubalika Hawaii a lakou nei, kukulu nui iho nei iluna o ke kahua one, nee ka ua me ka makani, hao ka waikahe lilo i ka moana a pae hou i kula nei, ua lilo i opala piha a o kahakai, oia keia a kakou e ike aku nei.

            Nolaila, e ka lahui aloha aina, hoomau no i ko oukou kulana mau a hiki i ka wa e pa-e aku ai ka leo o ka HIkihiki, alaila, Lookahi no ko kakou eleu like ana i ka la koele a ka poe aloha aina.

            O ka makou kanaenae mau no keia ia kakou. E na aloha aina e maliu mai, a oia ka makou e puana ae nei i keia mau wahi hua mele,

            "E ke aloha e maliu mai,

            A ka makani e lauwili nei,

            Eia kakou la ua anu,

            I na kiheahea a ka noe."

 

AOLE I KAUPALE IA.

            KE i mai nei "Ka Lahui Hawaii" penei: O ka hana pono a na Hawaii e hana ai oia no ke koho ana i mau wahaolelo ike i ka olelo Beritania (namu) no ka ahaolelo kuikawa o keia makahiki, i hooponopono mai i mau kanawai kupono no keia lehui a me keia Teritori Hawaii. Auwe! Ke kuhi nei ka makou aohe wae ike hamua Amerika e hana mai la no ka poe Hawaii iloko o ka Bila Kanawai a Cullom, kai no hoi e haawi ia ana ka pono koho i ka poe ike namu elelo Beritania a me ka poe olelo Hawaii, ua like a like ko laua kuleana. Aohe wahi e kaupale ana i ke kupono ole ke komo ana o ka poe ike @mu ole iloko o ka Ahaolelo. Aole no e nele ana na Aha i na maheleolelo, a ina aohe maheleolelo nana e unuhi, he pono aku no hoi i ka namu, elike me Timoteo ma. Kauhane ma i holo aku nei i Amerika.

 

HE HOOMAIKAI.

            O ka ohana o Robert Hoapili Baker ma keia ke haawi aku nei i ko lakou hoomaikai palena ole nona hana lokomaikai a ua hoaloha ma ke komo pu ana mai e koiua ia lakou iloko o ko lakou wa kaumaha a pela me na hoohiwahiwa pua nani i hoouna ia aku.