Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 29, 20 July 1901 — Page 1

Page PDF (563.10 KB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  In Memory of Edmund Y.M. Fu

KE ALOHA AINA

HILO BAY, HAWAII

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

BUKE VII      HONOLULU, POAONO, IULAI 20, 1901 HELU 29

 

AOLE E PAU O DOLE ME HUMEPERA

            Kapalakiko, Iulai 11. Ua hoea mai la i anei ma ka la inehinei, o R. W. Wilikoki, ka Elele Hawaii i ka Ahaolelo, mai Wasinetona mai, a ke noho nei ma ka Hotele Occidental. Eia oia ma ke alahele huli hoi no Honolulu, mahope o kona hue kuka ana mai nei me ka Aha Kanawai Kiekie o Amerika, maluna o kekahi mau kumuhana nana e hookupilikii la i ka noho maluhia o ke paemoku Teritori, a o kekahi o na mea ano nui oia no ka paonioni mawaena o na poai kalaiaina o ka paemoku, a i ikeia ma ke ala ana he olelo hooholo i apono ia e ke hale olalo o ka Ahaolelo Hawaii e noi ana ia Peresidena Makinile e hoopau ia o Kiaaina Dole. Ua lohe pu oia i ka manao o Loio Kuhina Knox maluna o ka ninau no ka hoopau ana ia Lunakanawai Homepera mai kona keena aku malalo o ke koi a ka Papa Loio o Honolulu.

            Aole o'u manao o na hoopaapaa mawaena o na poai kalaiaina o ka paemoku e nanaia mai ana e na luna aupuni ma Wasinetona, wahi a ua Elele nei ma ke ahiahi onehinei. Mai na mea a pau a'u i hoakoakoa ai, o ko'u manao e ike ana na poe o Honolulu mai na mea i kamailio ia a me na mea i hana ia, o ka manao o ka Aha Kanawai oia no ka hoomamao ana aku i kona mau lima mai ke komo pu ana mai iloko o ka hakaka. O ko'u manao maoli aole no o Peresidena Makinile e hoopau ana ia Kiaaina Dole, a pela no hoi ia Lunakanawai Humepera mai ko laua mau kulana aku.

            He nui na manawa a'u i launa kamailio ai me ka Loio Kuhina ma Wasinetona, oiai, o Frank Hankey malaila. Ka mea nana i lawe mai ka olelo hooholo a ka Papa Loio o Honolulu e hoopau ia Lunakanawai Humepera mai kona noho aku. Ua hookipa aku

 

E HOOKUU ANA KA AHAOLELO

            Ma keia awakea Poaono i ma nao ia ae e hookuu ana keia Kau Ahaolelo Kuikawa, a na hoole ka hapanui o na hoa o na Hale elua i ka noho hou ana aku i keia mau la hana he 14 a ke Kiaaina i haawi hou mai la no lakou, no ka noonoo ana i kekahi mau bila i koe. O ke kumu no paha oia no ko lakou ike ana e hana wale ana lakou i keia mau la me ka loaa ole he mau haawina dala ia lakou, aka, ma ke kahea wale ana no i Kau Ahaolelo Kuikawa hou e loaao hou ai he puu dala ia lakou.

            O ka hookuu koke ana o ka Ahaolelo me ka noonoo ole ia o keia mau bila i koe, he alahele ia no ke Kiaaina e kahea ai i Kau Kuikawa, a e loaa ai hoi ia lakou he mau uku hana a me na uku mile.

            Ua ike ia na hana hoopauha a na hoa o ka Ahaolelo ma ka noho ana o ka Ahaolelo ma ke kakahiaka Poalima nei, he kakaikahi loa na hoa i hiki aku o ka Aha Senate, a ma ka hoouna maoli ia ana o ka makai o ka hale e huli i na Senate i loaa ai he kolamu, a ma ia noho ana ua hooholo ia e lawe ia aku ka hoike i ka Hale o lalo e hookuu ana ia Hale mai ka noho hana hou ana aku.

 

 

no nona e noho ma Wasinetona me kana moolelo a hiki i ka hoea ana aku o Lunakanawai Humepera.

            Ua loaa aku he mau kukai i ka Loio Kuhina mai a Humepera e hoea aku ana oia i Wasinetona ma keia mua koke iho no ke pale ana aku ma kona aoao. Ma ko'u hoomaopopo aku i na olelo a ka Loio Kuhina, aole oia e kakoo ana i kekahi aoao. Mai ka'u mau mea i lohe ai e hookuu mai ana no ka Aha Kanawai na na poe no o Honolulu e hooponopono i ko lakou mau mokuahana. O ko'u manao he hana naauao maoli keia. O ko'u manao he hana ku pono maoli no na na kanaka o ke Teritori o Hawaii ka hoike ana mai i ko lakou makaukau no ka malama ana i ke aupuni. Ina he makemake ko lakou e loaa ke kulana mokuaina i na mokupuni e hana ponoi ana lakou i ka hana e loaa ai keia pomaikai.

            O ko'u manao o kahi kuhihewa wale no o ka Aha Kanawai oia no ke koho ana i kekahi kamaai na o na mokupuni ma ke kulana Kiaaina, me ko'u makemake ole e kamailio kue aku ia Dole, o ko'u hiliuai o ke Kiaaina o ke Teritori o Hawaii i kanaka malihini oia i hoomaopopo ole i ke kulana o na aoao kalaiaina, ka Loio Kuhina ia Hankey, me ka hoike pu aku iaia he mea poMa ka olelo ana, he manao paulele ko'u e koho ia ke Kiaaina mai na mokuaina aku nei.

            O na Kiaaina oia ano ua hiki ke hoolokahi me ka puikaika ole i na poai kalaiaina, a e hoemi hoi i na manao paonioni mawaena o keia mau poai. O keia ko'u manaoio, a e haiolelo ana au imua o ko'u aoao kalaiaina i ko'u wa e huli hoi aku ai, a e lilo hoi ia i mea noonoo akea ia i ka wa e hoea mai ai o ka wa e koho hou ia ai i pani no Dole.

           

KE KAKAUOLELO HOU O KA PAPA OLA.

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka Papa Ola ma ka Poaha nei, ua koho ia iho la o C. H. Charlock i kakauolelo no ke pani ana i ka hakahaka o Kale Wilikoki i hoopau ia he mahina ae nei i hala, na koho lokahi ia oia e na lala o ka papa, mahope o kona hoao ia ana a ike ia ua loaa iaia ka makaukau kupono no ka lawe ana ae ia kulana. O R. Henderson, o ka hale dute kai lawe ae la i ke kulana mua iho nei o Charlock.

 

            O ka nui o na omole wai momoua e inu ia nei e keia kulanakauhale i ka la hookahi ma kahi no ia o ka 25,000 omole. Nui no.

 

KAKAUINOA IA NA BILA HAAWINA

            Ma ka noho o ka Ahaolelo ma ka Poaha nei, ua loaa mai la na hoike mai ke Kiaaina Kuikawa Kapa mai, e olelo ana, ua kakauinoa ia na bila haawina elua eia, aka, he hookahi nae ana i@mu i vito ai oia ka haawina o $20,000 no ke kukulu ana i haukipila no na ma'i i hiki ole ke hoola la. O keia mau bila haawina i apono ia oia ka uku o na luna aupuni no keia mau makahiki elua e hele nei e pau ana i ka la 30 o Iune, 1903; a me ka bila haawina no na lilo o ke aupuni no na alanui, uwapo, alahaka, a pela aku.

            Me keia hoike ua loaa pu mai la kana kuahaua no ka hooloihi ana aku i keia kau kuikawa n@ 14 la hana hou i koe.

            Ua ulu koke na hoopaapaa maloko o ka hale olalo no ka vito ana o ke Kiaaina i ka haawina o $20,000 no ke kukulu ana i haukapila no na poe i loohia me na ma'i i hiki ole ke hoola ia. O Emaluka ka mea kue loa i keia vito ana o ke Kiaaina, a o Kumalae a me Hoogs hoi ma ka aoao kakoo i ke Kiaaina, no kekahi mau minute ua hahana loa ka paio ana mawaena o Emaluka a me Hoogs, a i ke koho ana he elua wale no i huli aku mahope a Emaluka oia o Kaniho ame Penikalaka.

 

AOHE RUMI I KOE NO NA POE HAIHAI KANAWAI.

            Ua hoikeia aku la ka lohe ia Hope Ilamuku Amerika Hendry, aole e hiki ke lawe hou ia aku na lawehala no ka hoopaa ana ma kai o Kawa. No ko kumu aohe mau keena i koe no lakou. A ina e mau ana ka lawe nui mau i a ana aku e na lawehala e hoopaa malaila, he mea pono e huli hou aku oia i wahi no ia mau lawehala e hoopaa ia ai.

 

            O ka nui o na rumi hoopaahao o Kawa he 200, a o ka nui o na lawehala maloko ona i keia wa he 198.