Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 30, 27 July 1901 — Page 7

Page PDF (677.57 KB)

This text was transcribed by:  Shaun Kamakea-young
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu

Ipo o na Launahele!

 

Ka Makaikiu Kupaianaha!

 

MOKUNA XIV

KE ALANUI O KA NOEAU, OWAI KA MEA

ELEU? KA MAKAIKIU, I KA MAKAIKIU- KE

KULANAKAUHALE O NU IOKA.

 

            Nolaila, mai kela ike ia ana ae la o ka makaikiu Kinivila, ua lawe koke mai ka makaikiu opio Beleinehama i kana kahua hana hope loa e ka hooko kauoha malalo o ka olelo ka makaikiu kue i ka makaikiu, a hoao hoi me kona ike kupaianaha hamabaga a hoohaahaa ia ai e ka makaikiu hapa Sekotia, a o ka hopena i ike ia oia no ka hoea like ana aku o ua mau makaikiu ala a i elua no Amerika, ao na kukai palapala ana o ua hapa Sekotia no ka hoike ana aku i kana lawelawe hooke oihana ana, ua pau ae la ia i ka haehae  puhipuhi kukaepele ia e Moneri Beleinehama.

            kau o Leina Kinivila ma ke kaahi a holo no ke awa kumoku, o Moneri Beleineham pu no kekahi, kau hoi ma ka mokuahi a holo no Amerika, o Bleinehama pu no kekahi i kau aku la a holo like, a o ke awa kumoku kaulana o Bosetona ka pahuhopu.  Hoea ua hapa Sekotia nei no ka hotele Tailoti, ma Belemoneca, o ka makaikiu Beleinehama pu no kekahi ma kona meheu, hoi hope hou oia no Nu Ioka, aia no o Beleinehama ua hoea pu aku la ilaila, a ia laua i kamailio a hoopuka ae ai i ka laua olelo hooholo apuka hope e hoike ana ua make o Ailika Lema, oia ka manawa a ua Beleinehama nei i hoea aku ai mawaho a lohe pono i kela mau olelo.  Nolaila, eia oia i Nu Ioka nei i keia manawa, he kulanakauhale nani hoi a pookela a kona (Beleinehama) mau maka i ike iho ai, a olelo wale ae no, o ke kanaka kaahele honua malihini e komo ana iloko o Nu Ioka aole loa e nele kona lilo i kuaaina malihini loa na ka hoaa a me ka lalau huhewa iloko o kona mau alanui lehulehu e moe kea ana mao a maanei, a pela no hoi me na hale nunui kiekie no lakou na kaupoku e kiei iho ana kahi maluna o kekahi.  O kela hale hotele a ka Haku Danekota e noho ala oia kekahi o na hale kiekie o ehiku papahele ke kiekie mai ka honua lepo ae, a na kela noho mekini hooni e lawe iluna a ilalo na ohua e noho ana ma na hale maluna e hoomaka anamai ka papahele ekolu aku.

            Nolaila, ua ike ae nei kaua e ka mua heluhelu i ke ala a me kahi i hiki a hoea ai o ka makaikiu opio Beleinehama i Amerika, ao ka hopena o kana huakai, oia ka kaua e nana a e makaikai aku ai, a oiai ua hoike mua ie ae nei he kulanakauhale o Nu Ioka, wahi a Beleinehama e nele ole ai ka huhewa ana o kekahi kanaka malihini a komo aea wale iloko o na pa hale e haawi ia ai na peku kamaa oolea mahope o ke kikala me na huaolelo kakana o ke kipaku hilahila e hailuku la mai ana, a iloko o ua kulanakauhale ala o Nu Ioka i hooholo iho ai ua makaikiu opio ma ia kahua e aa ai oia e halawai pu me ka Haku Danekota a me kana makaikiu.

            He leo aka henehene ka ua makaikiu nei i haawi ae ai iaia i hoopuka ae ai i kana olelo hope, alaila, hoomau hou ae la ia i ke kamailio ana.  Insurrection! Insurrection!! A ia wa no hoi oia i lohe hou aku ai i ka nakeke o na noho, me he la, e hoouwai ia ana, a hoomanao ae la oia ua pau na launa kamailio ana a kona hoa makaikiu me Haku Danekota, a eia oia ma kona kulana makaukau e haalele aku i ua Haku ala.

            He welcome, a me ke call in again a me kuu Haku, ka ua Beleinehama nei o ka lohe hope ana a nakeke ae la ka laka, a ia wa oia i holo koke aku ai me ka mama nui a huli ma kekahi kihi, hookahi, elua, ekolu, aia oia ua kau aku la maluna o ka elevetora, a ke iho awiwi ala no lalo me ka hikiwawe, he kani ana no ka bele, a he pii hou ana no ua kaaa nei iluna, aia ua makaikiu nei ke hele ala no ka papahele elua, a kakali pololei no ke alapii nui e iho ana i ka hale ekahi, a hookahi ka huikau like ana iwaena o na kanaka e pii mai ana a e iho aku ana, a he mau minute pokole wale no aia oia e ku ana iwaho o ke alanui akea a nana i ka loa a me ka nani o na hale kiekie e ku ohaoha iho ana ma kela a me keia aoao o ke alanui, i hele a piha me na kanaka.  E holo ana na kaa lio mao a maanei, e nakeke ana na kaa uwila, a e hone mai ana ka leo o ka bana, a me ia mau mea haalele iho la ka makaikiu ia wahi a hele aku la ma kekahi aoao o ke kulanakauhale.

           

MOKUNA XV

KE PIHI UWILA HOOKALAKUPUA-NA-

LOWALE ILOKO O KA NAELE O NU

IOKA- KA LEO OKALAKALA O

KA OIHANA MAKAI.

 

            Four o'clock, oia ka huaolelo mua loa a ua makaikiu Beleinehama nei iloko o kona aahu kuaaina i kamailio a hoopuka ae ai, iaia i hoea aku ai a ku ma kela kihi alanui mao, alaila, huli hou mai la oia i hope a nana no kahi ana i hoomaka aku ai e hele, me ka lole hou ana ae i kana uwati a kamailio hou ae la no, four o'clock! E pono au e huli i wahi no'u e hooluolu ai i keia po no ka halawai pu ana aku me ko'u hoa papa lealea o Nu Ioka nei.

            Me keia mau olelo a Beleinehama hoi hou aku la oia ihope a ma kekahi hotele papa elua e pili kokoke ana i ka hotele a Haku Danekota e noho ana, malaila oia i hoie a lawe ae ae i rumi nona malalo o ka inoa o Heneri  Auwana, mai na lua nanahu mai o ke komohana mamao.

            I ka hoolauna ana aku iaia iho imua o ka ona o ua hotele ala, ua keaka, a ohi wale aku no ua Heneri Beleinehama nei ma ke ano haanui a ua lilo hoi ia i mea hauoli a makahehi loa no ka ona hotele, a ika hoea ana aku i na hora e hoomaha a e hooluolu ai i ke kino, aia ua makaikiu nei a ua hoi aku no kona keena a hookuu aku la iaia e auwana a e aea iloko o ka aina pahaohao o na moeuhane.

            Ae, ke hiolani aia ua kiu nei, a o kona uhane hoi, aia no ia ke hana a ke lawelawe ala i na hana, me he la, eia no i ke kino maoli.  ua hoea hou aku la oia no Enelani, holo maluna o na moku, kau ma ke kaaahi, a i ke ala ana ae i ke kakahiaka eia ka he moeuhane wale no, a pela iho la i hoohala ia ai keia po mua loa, o ka hooaumoe ana ma ke kulanakauhale o Nu Ioka.

            Ua hele aku la ka po a me kana mau hana pahaohao o ka aina moeuhane, a eia hou o Beleinehama i ka lua o kona la i Nu Ioka e hoohala ana me ke akahele loa i kana papa hana kukala kaua halawai pu me kona mau hoa paio.  Ma ia kakahiaka maluna o ka papaaina ua ike iho la ia i ka hoolana maloko o ka nupepa e pili ana iaia, a oia kana i namunamu lulii o na lehelehe.  Ua kaulehia keia haku hotele iloko o na paulele kuhihewa o ka hilinai ana no ka'u mau olelo, aka, pela e hoonani ia ai ka lokomaikai o na lani i ka ae ana mai i satana a i nahesa pu kekahi e nohoalii maluna o keia ilihonua.  E fulu mau aku ana au i keia haku hotele a hiki i kona lilo ana i kanaka behena a pupule o na noonoo.

            Hookahi pule i hala ae me ka haalele ole hoi o ka Haku Danekota ia Nu Ioka, a ma kekahi la o ka lua o na pule, aia hoi, iloko o ke pihoihoi nui o ua makaikiu Beleinehama nei, ua hoike kau la oia i ka haku hotele no kona makaukau e haalele iho ia Nu Ioka, a huli hoi aku no ke kahua o kana han eli lua nanahu. O kei ahoike ma ka aoao o ka makaikiu, oia kekahi o na pai mahanahana loa i panihi ia aku ma na maka o kela ona hotele e aa ai konamau maka me ke pihoihoi a pane i keia mau olelo me ka awiwi.  U ano kaea iho la anei oe ia Nu Ioka nei?  Pela mau no ko ke komohana poe, he mau wahi la kakaikahi wale no ko lakou e noho iho ai a o ka hoi iho la no ia, laki loa i na he ekolu pule e noho ia ai.

            O keia mau olelo i kamailio ia mai la e ka haku hotele, he mau olelo ia e hoouhiuhi a e hoonalonalo ana i ka minamina a e hoonalonalo ana i ka minamina a me ka makee iloko o kona naau no kana malihini oiai o keia malihini oia kekahi o na kanaka mahuahua o ka puu hua holo o na dala ana i ike ai ma na pepa dala baneko a o keia haalele ana iho o ua kanaka malihini nei, he oki a hoonele ana mai ia i kekahi puka wai o na loaa e kulu ana i kona mau pakeke.

            Pela no hoi me ka makaikiu, aole oia i kamailio a hoopuka ae i kana mau olelo no ka haalele maoli ana ia Nu Ioka, aka, ua kamailio ae oia pela mamuli o kona ike ana o kena mau hoa paonioni, ka Haku Danekota aole oia ma ka hotele ana i noho ai.  Alaila, aia ihea ua hake ala, a me kana makaikiu aa heaha ke kumu o ka haalele honua an o ua haku nei ia Nu Ioka?  O ka haina o keia ninau, oia ka kaua e huli aku ai.

            Nolaila, i ka wa a ka haku hotele i pane a kamailio aku ai kela mau olelo, ia wa i pane koke aku ai ka makaikiu opio: O na kanaka e like me makou ke ano, he mea hoonaukiuki loa no ko lakou mau noonoo ka hoomanao mau ana ae i na hana o hope, a oiai, hemomi ka manawa no ke kanaka hana. nolaila, o na manawa i lu wale ia e like me keia ka loihi e pono ke hooponopono koke ia me ka hakalia ole, nolaila, ma ke kakahiaka o ka la apopo, a o ka piha ana hoi o ka umi o na la o ko'u noho ana ma kou hotele nei, e haalele iho ai au a hoi aku no ko'u home komohana, i kulike ai hoi me na kanawai he umi a ke Akua i haawi mai ai ia Mose ma ka mauna o Sinai.

            O ka pane a me na oelo hoomeamea a ka haku hotele, aole loa ia i hoolohe ia aku e ka makaikiu opio, a ma ke kakahiaka ponoi o ka piha ana o na la he umi, aia ka makaikiu Beleinehama ua makaukau no ka hope o kana huakai, a ma ke kaaahi mua loa e haalele ana ia kakahiaka, ua kau aku la oia a holo ma kekahi aoao o Nu Ioka, ka aoao hoi a ua makaikiu nei i lohe mai ai mai ka ona hotele mai a ka Haku Danekota i noho ai aia ma ia aoao ua Haku aia kahi i holo aku ai.

            He pu na no ke oeoe o ke kaaahi a pupu hou, palalu ana na ki mahu iloko o ka hale hoolulu, a hoomaha no hoi na kue hao kila i ka lakou mau ohiu hala ole i na epaepa e holo ai o ke kaa.  Ma keia hale hoolulu i lele aku ai ka makaikiu a kauoha i kekahi kalaiwa kaa no ka lawe ana aku iaia no ka hotele M., alanui B., helu 52 me 54.

            Emoole aia ua makaikiu nei ua hoea aku la no ua hotele nei, a imua o ka mea malama a kakau buke, noi aku la oia no kona makemake e loaa ona rumi nona, ina nae he mau rumi kaawale kekahi.  O kela noi a kauoha o ka makemake, oia ka ua mea malama buke nei i haawi koke mai ai me ke noi ana mai e kakau a hoopaa aku i kona inoa. O ka inoa o Heneri Auwana, mai na lua nanahu mai o ke komohana, oia

(E nana ma ka Aoao 8)