Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 48, 30 November 1901 — Page 8

Page PDF (681.95 KB)

This text was transcribed by:  Zillah
This work is dedicated to:  To Ko'u Mau Keiki: 'Anolani, Ano'i, Alaka'i, 'Aukai Ramos-McCorriston, Kalani Gasper, Daniel&Kalani

KE ALOHA AINA

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO KE

KAKELA LANAFODA

KA

Ipuka o ke Kuewa

me ka Aea.

KA

Pua Lilia Ahiu o

Sanadela.

MOKUNA VIII

LADANA I KA ULUMAHIEHIE KA PUA

LILIA AHIU O SANADELA KE KU

EWA O LANAFODA.

            Malalo o na olelo hoonaauao mua a ke alakai a kenela opio ua maopopo i kela a me keia koa kana mea e hana a i ka wa i poha aku ai o ka leo me ka huaolelo moaka ka makaukau, aia na koa ua makaukau a i hakalia wale no ka hoomaka ana e hakoko no ka mea e loaa ai o ka lanakila.

            Alaia, ma hope aku o ka leo kauoha makaukau, poha wawalo koke ae la no ka leo o ka ole a ka moho lawe hae, a ia wa i wehe ae ai ka puali kau lio i na mahele elua e holo ana i ka hema a me ka akau, a no hapalua mile ke kowa mawaena o na aoao elea, ia wa i hoohuli hope like aw ai i ke poo o ko lakou mau lio a hakapono imua o ke kahua no ka hoailona e haawi ia mai ana e ka moho lawehae o ka la.

            Oiai na koa e hakapono ana imua me na maka pololi no ka minute hope loa e hao ae ai na kaula o Haleauau, aia hoi, ua kani wawalo hou mai la ka o le no ekolu manawa, a ia wa no i kuupau iho ai ua mau koa ala o ka hokua lio me na manao uilani haaheo iloko o kela a me keia e lilo iaia ka hanohano.

            Ma ka aoao o ka moho lawehae iaia i puhi ae ai i ka o le hoailona hope, aole oia i haalele iho i kona kahua i ku ai a holo aku hoi no ka hoopakele ana i keia hae e paa la ma kona lima. Aka, ua haawi aku i kana nana ana maluna o na koa me na minoaka e uhola iho ana maluna o kona mau papalina, a ia lakou i hoea ma@ ai no ke kahua aina hoolulu o ua moho lawehae ala o hapaha mile wale no ka mamao mawaena o na @ @@ a elua, ia wa i kulou iho ai ua moho lawehae nei ilalo ma ka ai o kona lio, a ka mailio me keia mau olelo kaukau aloha.

            E kuu Bone Bele haaheo, ka makani puahiohio o na oawa ahiu o Sanadela, ano eia ka minute nou e hoike aku ai i keia poe aole loa la.

            Alaila me kela mau olelo kaukau a ka Pua Lilia Ahiu, ala hoi, ua oili aku la ua lio eleele ala a holo imua me ka mama nui a aloelo iloko o ka laina o na koa kau l o e pai mai la me ka puahi nui no ka hopu a lawe pio ana aka i ka hae mai na lima palupalu aku o ua moho lawehae ala.  Aka, oia mau upu ana nae a ua poe ala, ua ko ole loa iho la ia O ka lakou mau hoao ana e loaa ka hanohano o ka ukali a @@hi launa ana aku mahope o ka lio eleele, ua hoohoka ia mai lakou a aia ua lio eleele ola ke oili ala mawaena o na koa kau lio me he naita hookahakaha ala no ke kahua hakoko me ka haalele hope ana iho i ua mau koa ala e kuaki me ka hoonaukiuki nui no ko lakou hoohoka ia e ka mama holo puahiohio o ka lio ele ele a me ke akamai kakele lio o ko na mea holo lio.

            O ka leo hoeho o na koa e kahea ana e hopu pio i ke kino o ka moho lawehae, aia ia ke hoopaiakuli ala i na paia lewa a haehae ae la me ka ikaika i na ea @ai papuhea a lana malie maluna o na eheu mama oia ehu kakahiaka. Aka, oia mau leo hooho nae o na koa, aole e hiki i ko lakou ikaika ke hoowehweli aku i ka puuwai kupaa me ka wiwo ole o ka holo lio eleele.

            E kapalili ana ka hae a @@ moho la me ka ikaika e hoike m@ ana @ na koa o ka puali kaua lio @ohe olohe kau lio iwaena o lakou e hiki ke hahai aku mahopa ona, a ina penei iho la ke kulana kakele lio mawaena o ka moho lawehae a me na koa alaila, aole no lakou i helu ia ma ka papa ekahi o na moho kau lio me ka pua Lilia Ahiu o Sanadela koe wale no na hilinai ana a ua puali ala maluna o ko lakou alakai a kenela opio.

            Alaila, aia ihea ua kenela opio ala, a e aha ana hoi oia i keia mau minute o ka hoohaahaa ia o kona puali? Aia no ua kenela ala e ku mai ana me kona lio hulupala maluna o kekahi wahi ano ahua, a makaikai no ke kulana a e hoo haahaa ia mai la e ka moho lawehae.

            He mau minoaka ulumahiehie ka mea @ uholaia ma na papalina o ua kenela opio ala, a kali no ka minute e loaa ai iaia he wa e hoouna aku ai i kona lio e holo imua a kaili mai i kela hae mailoko mai o na lima o ka mea nana e paa ana.

            Emoole aia he poha papaaina ana no ka leo o ka o le, a e like hoi me ka poka pukuniahi i lele aku a haule i kahi mamao pela ka lio eleele Bone Bele o ka Pua Laila Ahiu @ oili mai ai me ka mama nui, a h@alele hope aku la i ka poe hahai healele hope aku la i ka poe hahai he aneane e hookahi mile ke kaawale, a hookokoke mai la hoi no kahi a kana kane e ku haaheo ana me kona lio, a  oiai, ala ua Kuewa nei e ku ana @@ ua kahua aina ala a kali no wa e hoouna mai ai i kona lio hookelakela pu ae ilona o ke kahua hookahakaha me keia mau olelo, Prince kue ia Bone Bele a o Bone Bele kue @a @a Prince a pela hui ke kane i ka wahine a o ka wahine hoi i ke kane.

            Nolaila, i ka wa a ka wahine a Pua Lilia Ahiu, a me kona lio eleele haaheo i, maalo ae ai ma kahi kokoke i ke Kuewa a Lanaf@d@ e ku ana a koaniani mai la i ka hae me ka hiehie nai, ia wa i hoolelela koke  aku ai ua Kuewa ala i kona lio imua me ka huaolele Charge Prince forward i a me he pua ala @ hemo mailoko aku o ke kakaka aia ua lio hulupala ala ua oli aku la me lio eleele me na manao uilani o kona mea hooholo aole e mamao aku na minute a e lilo pio no iaia kela hae. Aka, e ka mea heluhelu oia mau koho ana nae a ua Kuewa ala he kuhihewa nui ia nona, no ka mea, iaia i hooholo aku a@ i kona ho imua me ka hualelo "Charg@" na @a @ea i hoopuiwa a hoopiena loa ae i ka lio eleele Bone Bele a ahai pupule aku la oia i kona mea hoohoo me he makani huhu ala a e kani ana hoi kona mau puka ihu me ka ikaika, a o kona mau aoao a pua ua hoowela ia no ia me na kilihehe a hou, alaila, o ka hoomaka ana keia o ka olelo Prince kue ia Bone Bele, a o ke kane hoi i ka wahine.

            O ke akamai holo lio o ke Kenela Opio a me ka moho lawe hae aia ia ua lawe ia mai ia ia minute o ka hakoko e nele ole ai na mahalo ana a na koa kaualio. E holo ahai pupule ana ka lio elele me kona mea hooholo wiwo ole, a o ka lio hulupala hoi ke hahai aku la ia me kona mea hooholo me ka ikaika aka he ole nae ka lihi kokoke aku oiai, e hoomamao mau ak ana ka lio eleele iaia iho mai kona mea hahai akui a o ke kulana makamua loa hoi a ua Kuewa nei o Lanafuda i ake ai ua hoohaahaa ia mai kona lio e ka bone bele o na oawa ahiu o Sanadela.

            O ka pii hou ana ae a na laina koa kaulio a hoopuni i ka moho lawe hae me ko lakou Kenela Opio e hahai aku la mahua hope, oia ka lakou i wawahi hou ae ai i na p ala lewa me ko lakou mau leo hooho ahiu hauoli kuhihewa o keia iho la ke pani paa ia ana o na ipuka e loaa ole ai i ka moho lawe hae ka lanakila a me ka pakele ana mai ia lakou aku aka, o ka olelo kaulana o ka poki.

            Aia ka lio elele, ua huli ae a holo me ka ikaika no mua o kahi a na koa na e pii aku la e hoopuni, a me ka haawi ole i manawa no ua poe koa ala e hopu mai ai i kona mea hooholo ala ua ho eleele ala ua hemo aku la ma kekahi aoao a ahai aku la ka pupuhi a me ka holo he ia no Ukoa a haelele ia iho ua poe piha hoona ukiuki nui a o ka lakou hoao ana e lihi kokoke aku mahope ua hoohoka a hoohaahaa ino loa ia iho la ia, oiai, aia ka lio elele a me kona mea hooholo ke lawe haaheo nei i na minute a pau o ka lanakila.

            E welo kapalili ana ka hae maluna ae o ua moho ala @a mahope aku ona he mau baneri anana ke kaawale, e ukali mai ana ikana ahi kane me na manaolana @kaika o ka heo e lilo e laia ka hae mamua o komo ana i ka pa ahi, aka poha wawalo ae la nae ka leo o ka o le a ka moho lawe hae no ke kukala ana aku i ke Kenela a me kona puau ua hiki mai i ka pahu hopu, a ua nele lakou me ka hanohano o ka la.

MOKUNA IX,

KA PO WELIWELI A KS INO KS MEHE@

POHIHIHI O KE ALOHA KA HOO

PAKELE MA KA MAKA PAHI

KAUA.

            O ka hoohaahaa a hoonele ia ana o kela puali kaulio me ka lanakila e ka Pua Lillia ahiu o Sanadela oiai oia he moho lawe hae na ia mea i hookaulana loa ae iaia me ka inoa kaena o ka haaheo, "Ka lede holo lio kaulana o na oawa ahiu o Sandela" o ka makana  me ka medala hoohanohano a ke alo alii i ua Pua Lilia Ahiu ala he puuwai gula no ia @ okomo ia me na pohaku daimana, a ma ka aoao hoi o na koa kaulio he lei ai gula me ke kea o ka Haku a Hoola o ke Ao nei e kau pu ana, e hoike ana hoi i ko lakou mahalo a me ka makee i ua moho lawe hae wiwo ole nei o ke kua o na lio.

            Ma na alanui a ma ka waha o na kanaka hookahi no huaolelo kaena o ka mahalo ana i ka lede kaulio haaheo o na oawa ahiu o Sandela, No ka hanohano hoi o ua lede haaheo nei, ua malama ia ae he papaaina makolukolu a ua kono ia helehulehu wale o na poe maka hanohano anee alo alu a koe aku ka poe kipi a ma ka olelo pokole ana ua ai a lawa ua inu ia hoi a kena ka makewai, alaila he mau lealea hooponiuniu wawae o ia au kahiko kekahi i malama ia ae. Ma ua po ale ua hoike ka mea nona ka hanohano e kaana ia nei i ka ui ka hiehie ka haaeho a me ke kilakila o ka nani, o kana alii kane hoi me he la oia ka hie o na heihie, a me ka nani haaheo o na haaheo iwaena o na kane ma ua po ala mawaho ae o ka moi me kona hoahanau ke Duke o Ioka Ua huipu ae maluna o ua papaaina ala me ke kaana ana i na lealea o ia po Monisua Kalauda kahi a o kaka pahi a ka Haku Opio Welemoneka a Kuewa hoi o Lanafoda a oiai na lealea hooponiuniu e malama ia ana aia hoi iloko o na minute i moeuhane mua ole ia e kela anaina e lealea ana.

            E lawe nui i Ke Aloha Aina i  ike ma@ i na mea hou e keia mau @@@@