Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 3, 18 January 1902 — Page 6

Page PDF (647.34 KB)

This text was transcribed by:  Skylar Mineshima
This work is dedicated to:  Awaiaulu

HOOKUI WELIWELI MA KA MOANA

            E@reka, Jan 3 O ka mokuahi Walla Walla i kamaaina maanei e holo a@a mawaena o Kapalakiko a me na kapakai akau, na hoi aku la oia no lalo o ka papaku o ka moana Pakipika. Ua hookui oia ma ka hora 4:30 o ke kakahiaka Poaha nei, i ka wa a kaohu e halii ana maluna o ka moana me kekahi moku kalepa i hoomaopopo ia e lawe ana he hae Farani. He kanakolu kumamalima wale no minute mahope iho ua holoaia aku la oia no lalo ka moana, a mawaena o na minute pokole o ka hookui ana o ka Walla Walla a me kona ale ia ana aku e ka opu ana ole o ka moana, ua hoolilo ia ia no ka hoopakele ana i na ohua a me na @uina maluna o na waapa a me na l@@a.

            Iloko o keia wa o ka pioo ua lele aku kahi poe iloko o ke kai a nalo loa aku la, a he elua mau waapa i piha me na ohua i huli a pau aku la ka hapanui o lakou i ke piholo. Aole wale keia o na ohua i poino, aka, he nui a lehulehu wale na ola i iho pu aku me ka moku. O ka nui o na ola uhane a pau maluna o ka Walla Walla he 144, he 64 o lakou he mau luina, a he 80 ohua, aka, iloko nae o keia mau heluna ae la maluna he 55 o lakou i nalowale a he hapalua oia heluna i ike ia ua hoi pu aku no lalo o ka hohonu, a o ke koena iho o na poe e hopohopo ia nei aia maluna o elua la@a, aka, aole nae he mau hoike i loaa mai no ko lakou loaa ana i na moku huli, a me he la, aia no paha lakou ke paia lewa ia ala e na ale hanupanupa o ka moana.

            He ewalu mau waapa mailoko ae o na waapa o ka Walla Walla i halawai ole me ka poino, a he elua i opa ia e ka aoao o ka moku, a ua piha lakou a pau me ka ohua. Ma ka pakui ana aku he eono mau mea hoolana i hookuu pu ia. Oiai o ka manao kuhihewa o kekahi poe ohua a me na luina @e oi loa aku ko lakou palekana o ka noho ana no iluna o ka moku mamua o ka imi ana aku i ko lakou ola iluna o na ale kawahawaha o ka moana, nolaila, ua ae ole aku lakou e jau maluna o na waapa a me na lana, a oia na poe ola i ike ia ua make pu aku me ka moku.

            He eha waapa a me eha lana i hoopakele ia e ka mokuahi Dispateh me han olulo i hele a maeele i ke anu, a o kekahi waapa malalo o ka wiliki ekolu ua pae mai ia i keia kakahiaka ma Trinidad. Maluna o keia waapa he ehiku o kona mau ola i piholo i ko lakou wa e hoao@ana e pae mai ioka nei o ka aina mawaena mai o ua nalu e hai ana me ka weliweli.

            He waapa me 14 mau ol@lo maluna ona i loaa aku i ka mokuahi Ranger ma ka hora 11 o kela kakahiaka, a o ke koena aku o na waapa elua na pae laua @@ Big Lagoon ma ka po nei. O na lana i nalowale ola na lan@ malalo o Malama Moku Ekahi Nilson a me Malama Moke Elua L@pp. O ke ano o ka ulia poino i hiki mai ai aole he mea i hiki ke hoike mai.

            O ka Malama Moku Elua Lupp oia ke ku kiai ana i ka wa i hookui ai ka Walla Walla. Ua olelo ae kekahi poe aole he kukui maluna o ka mokupea Farani a i ko laua wa i ike ai i ka poino ua kokoke loa ia e hiki ole ai ke hoopakele a kapoo pu mai la ka ihu o ka moku pea ma ka aoao hema o ka mokuahi.  Mahope o kela hookui ana aole i ku iho ka mokuoea a haawi i na kokua ana, aka, ua hoomau aku la no oia ma kona alahele a naluwale aku la iloko o ka pouli, me ka haalele ana iho na na poe o ka Walla Walla e imi aku i ko lakou wahi e pakele ai.

            Ua hoike mai na alii moku a me na luina o ka Walla Walla @ ko lakou wiwo ole, ua hookuu ia na waapa me ka hoao ia ana e hoopakele i ke ola o na ohua, a hiki i ka iho ana aku o ka Walla Walla no lalo o ka hohonu aole kona kapena i haalele i ke kahua ana i ku ai, a ua iho pu aku oia me ia, aka, malalo o kekahi ulia laki ua pakele mai la oia mai lalo mai o ka hohonu a kau aku la maluna o kekahi lana. Ua kapili ia ka Walla Walla i ka 1881, a nona ka waiwai io ma kahi he $500,000. ua hoea mai no ka Walla Walla i Honolulu nei ma kela mau makahiki aku nei me ka piha koa no Manila.

 

ELUA MAU POWA I PAA I KA HOPU IA

            Eia ke paa nei maloko o ka halewai he elua mau PotoRico i hopu ia e kekahi mau makai kau lio elua, oiai kekahi o laua e kau ana maluna o ke kaapio o Makaena, ma ka po Poakahi nei ma ke alanui Hema.  O ka manaoio o ka oihana makai na keia mau Poto Rico kekahi mau aihue makau ole e lawelawe mau nei.

            Ma ka hora 9 o ka Poakahi nei ia Makaena e kalaiwa ana i kona kaapio ma ke alanui Hema no kai o ke alanui Moiwahine me kekahi ohua ma ka noho mahope, ua paa ia iho la kona lio ma ua alanui ala e kekahi mau kino kanaka i oili mai mailoko mai o ka pouli. A i ko laua ike ana mai he ohua kekahi maluna eke kaa ua hook@@ koke ae la laua ika l@o. Ua halawai aku o Makaena me ka makai @@@@@@ @@ ke alanui Moiwahine a hoike aku la i kona paa ia ana.  Ua pane aku ka makai he mea pono ia laua ke hoi hou ak@ i hope no ka nana ana i ke@a mau kupuino o ka po, a he mea oiaio, i ke kaa i maalo hou ae ai ma kahi a na Poto Rico e pee ana ua lele hou mai laua e hop@ i ke kaa, aka, i ka ike ana he ohua no ol@na na hookuu hou aku @a lana i ke kaa.

            Ua hooholo ae o Makaeana i kona kaa ma kekahi alahele okoa a hiki i kona halawai hou ana me makai kaul@o Deva@chelle ma ke alanui Moiwahine, ua kau mai @a oia maluna o ke kaa, a o kekahi makai kaulio nona ka inoa o Pearson ua ukali kokoke mai la oia mahope o ke kaa.

            I ke hoea ana o ke kaa ma kahi mua no i paa ia ai ua oili hou mai la ua mau kanaka nei a kauoha hou mai i ke kaa e ku.  Ua hooko aku o Makaena i keia kauoha, a i ka wa o kekahi o lana i kiei mai ai iloko o ke kaa ua paa aku la kona lima i ka hopo ia e Devanchelle, a i ka ike ana o ka lua o kona hoa ua hoao aku @a oia e holo, aka, ua paa koke aku la ia Pearson.

            Ua hoike mai na makai ua lako keia mau Poto Rico me na pahi, aka ua kiola aku nae i ka wa i paa ai i ka hopu ia. O Jose Castra a me Malsava ka inoa o keia mau Poto Rico.  He keu maoli no keia a ka lahui ino.

 

LA PULE MA MANOA

Ae, e Mr. Lunahooponopono: he "La Pule" io no, i Manoa nae kahi i mukiki ai na manu (keonimana hanohano) i ka wai huai mailoko mai o ka pohaku o Waiakeakua a ke akua i hana ai me kona mana kupaianaha. Hauoli ka manao i ka ike kumaka ana i ke kupanaha o na kupaianaha. Ae, a nawai no hoi e hoole aku i ka mea maikai i hanaia a waiho i ke alo

            La Pule, @a 12 nei, haalele iho la au me o'u mau hoahele i ka malu o ka home o "ka iwi o na iwi" o ke kakahiaka a k@@e aku la no kahi e hoolulu ana o ka pauku laau nee honua i hoohanaia e ka uwila, aole no hoi i @ iho noho ana i ka "Poli o Ka'umaka." He mau minute o ke kali ana hoea mai la ka uwila pauku laau, pinana koke la no aia ka ponon o ka loaa o kahi e noho iho ai o na lima o na wawae nonoho ana iluna o na noho pulu hao aku la ka wiliki a kana hana o ke kulai pau, wehe o Uwahi; he makani hikina-akau ke pa ana ia wa ano pakuikui nae. Alawa iho la au ma ka palekai e pio ana ke anuenue i ka ilikai i ka ua mea o ka holo palena ole, Ia'u hoi e lilo ana i ka hoonohonoho pono i muliwaa, po@a ana ke hele a kd kupena @ hoopaa i ka holo o ka moku, @ia ka ua hiki i Kapunahou. Ua like me ka imo @@@ a ka maka i ka hone a ka @@@@@@. Nui ka ike @O @@ "keiki a ka Haku"  e noke aua i ka hamo i kona mau lihilihi maka n@ kona piha nahaohao. Sua@ Kali iki iho la malaila o ka hiki mai o ka Ui o Manoa no ka lawe ana aku ia makou, ua h@la no ka eholu minute a hiki mai la. O kela pii o keia pii a noho ana iluna o ne noho nolunolu, nana iho oe,

            O ka p@i ko mua

            O ke kulai kohope

            Haina ka puana

            Noho paipai no

            He inoa

            No ka Ua Kuahine ka pahu@@@@ i keia wa. Kuupau ka holo o ke kaa uwila i ka pii na o Manoa, I alawa iho ka hana i o'u mau hoahele alo ehuehu ua hele a poluea i ka ua mea o ka holo, a e noke nui ana i ka lomilomi a hiki ole k@ hoomaopopo ae i na aui ale o Kaieiewaho. O ka oi loa aku o ke "keiki a Wilia," hiu a ka hamare pelahe ka uwila. Ae, aa ku iho la i ke awa hoolulu o Manoa.  Na ka "Palu keiki" ke Pa@lata ana aku iloko o ka nahele a loaa ke alanui aupuni. O keia ka "La Pule ma Manoa." Nani me ka maikai.

            Iloko o na hookaau olelo am@ na kii'na wawae palanehe o ke ano mik@oi i hoea loa aku ai ka huakai a kamahele no Waiakeakua, kahi a ka anoi i li'a ai. i ka manawa mamua iho he mau kilihune Ua Kuahine ka i hooma@u iho i na papalina o kamahele o mao kok@ no, e hoike mai ana ua ikeia na mamo.  O ka hora 10.45 ia o ka la ia manawa. Pau kuhihewa, ua ikemaka.

            He huihui ka wai a he ono, he ano like me ka hau o Heremona ka puanuanu me ke ko'oko'u. He @i maoli. Oluolu keia La Pule ma Manoa.

            Ua hoomaha iho la no kekahi wa pokole a huli hoi mai la me na hoomanao poina ole. Hele makaikai ae la i kahua hale o Kaahui manu, o ke "keiki a Limaloa" ke alakai. Aole i liuliu a hoi no kauhale kamaaina ma P@ahia. Ilaila hookuu ka luhi o ke alahele na hele a maloo kahawai, he aina keia i nohoia e ka nani o ka pilikia na@ aoha o@ae. La Pule ma Manoa.

            Ua aui ka manawa o ka la a @@alele ia laila no ka home. Peki ma la ia loa a loaa ka pauku laau m@ ka hele a piha @@ kamaa i ka wai.  Ua hoea i kauhale, kuu ka luhi. A o keia iho la ka La Pule ma Manoa a kamahele i anoi ai. Anoai!

            LULUUPA@@

            Honolulu i Oahu, Jan 15, 1902

            Poe keaka hou ko ka O@@ma i keia po.

            He nui na hana powa a me ka aihue e lawelawe ia nei ma ke kulanakauhale nei.