Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 16, 19 April 1902 — MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:- KAKELA LANAFODA Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:- Pua Lilia Ahiu o Sanadela. [ARTICLE]

MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:KAKELA LANAFODA Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

MOKŪNA XV. Tj«>o Pohii Kukala Kaua— N« H»le Ahaolelo Elua Iloko o ka Haunaele—Olino ke Ahi Wiwo Ole o sa Koa Aopani. - .* ■ O kela alakai bupo o ka wiwo ole ? puehu liilii ai oia me kona pual i | t ka ikaika o ka paaH pale hope o j «a kipi oia o Simaßalep<i, ua hoo iew&ia ola n»e ka hanohano nui a leanuia osa ka ilina o ka lehulehu m.% ke bia hoomanao pohaku i ka ®alala ma kona he kupapati me na liaapalapala o kona inoa, ke kahua taaa, k»la a me ka naakahiki o ikoaa niake ana tne keia man oieio Ssope o ka hoomanao—Ua mftke tna ke kahua o ka hana, a o keia iho 1« ka makana a me ka uku nui a ke •»opum a me kona poo kalaunu i iho al naaluna o keia koa makaamana i haawi a i kiola i kona oU no ka pono o tia poo kalaunu a!Aft tae Koiia aina ana i aloha «i. mōkūna XVI. Ga!a ka HooUo—Maalo ae na Kau Iloko o na Leo Pule Oiaio Uoko o ke pihoihoi nui o ko Laa ma ka weliweli hopohopo o 4k«U ««ne keia makaainana makee «nAluhia, aia hoi, ua pukeke ae la i ko Ukou mau kuli iioko o ka naka | iu*luiu uui a me ka weliweU ma-1 fan ī kela wa a ka ieo nakolokolo . « «a pukaniahi i kukala ae ai, ua , lioaukaia ke kaua hahana mawaena « aa koa aupum I noho alakai ia e fee Kuewa o Lanafoda a me na i noho hoomalil a hookie na manao pakaha a alunu o kela mau hoa hoala kipi o ko i*elekane mau hale kaukanawai. Aiaiia, ma kela a me keia home r> loheia ana ka leo puie a ka wahin* aloha kane oiaio e noi ana i na la&i e hoopakele ae i ka lakou mau mai ka ino ae, a o na keiki feoi e kuoo a e kahea ana i ka inoa I « ko lakou mau papa. Aiaiia, me keia mau ano ua hiki lse hoouoaopopoia iho me ka hoohewahewa ole, aoie keia la ma Peleiuoe he Ia no ka hauoH a rae ka hoana i na haleiu. Aka he la leaumaha. he la luuluu, a he la hoi ao ka ehaeha o ka mokumokuahua « kti ae ai mawaena o ke,kanē a me It*wahine, ka makuakane hoi i na keiki mai me keia m&uj

olfo'o. K kanikau onkou a e nmkft- ] o* no k* me» o ka id) o kela !a ut ] l*wa M e hoolllo i l£fcVa me keia ! boriiC i lufīj,>a u fc olfolo ia ai kt> ao £ lohe ia ana ka leo uwe ehaeha mn kela a me keift home, a i ka hui |i« ana ae oia , mau i«o Kanikau o ke | I kumakena a eoe na leo wawulo o ke k«u» e laa hpl kela mau 3eo pukuniahi e w*wajtH mai la i na paialel wa, auwe, aohe la pouLuli o ke j | kauoaaha e loHe ia nei uaa na paia I alauui o Luelaua. Ak», ī ka lono | mua loa o ka hauoli i poha ae ai a | holo mamft o>e ka awiwi uui iloiO | 0 Ladaoa oo ka lanakila hiw'ahiwa , 1 ioaa i na koa aupuni, aia hoi 3 o ia ! £aau ieo kaoikau o ka makena i lo- | ohia ī na oainute ī hala ua pau iho | ia īa a nalohia, a o ka leo ohohia o | ka hauoh oia, na mea e lohe ia ma o a o Ladana. E balelu a e inililani aua na wahine ma kela a me ktia pipt* aianui a &a koa aupuni 0 muki aku aei, a o na leo hogana olioii hoi o na keiki no ko la kou poe m&kuakane ke wawalo ala ia iioko o ka lewa e hoike ana hoi īa muu leo hoobo o ka hauoli ua haia kela kau wehweli o ka hooilo kaua, a ua paiekana hoi lakou, ko a> maiioko mai oia mau ino nui oana e ulupa iho ilalo ko lakou noho malunia ana. A i ka wa a na koa i kookuu īa mai ai no ko iakou mau hoeae, aia lakou ua apo ia mai la iloko o na iima aioha o ka lakou enau wahine na keiki, a ua hoohala ia ia wa o ka a me ke aloha me na hooma nao poina ole ana, ua maalo ae na kaumaha mai o lakou aku, a o ka poe aole ka lakou mau kane a mea aloha i hoi ola ako, aia he mau leo paiauma ke haawi la ae ana, no ka mea, ua pu anuanu ka home, ao ia mau paia hoi, ua koekoe. Aka, o na hoomanao walohia ana nae a ke anpuni maluna o ua mau home ala 1 puanuanu ke ola, aoie ia i nēle. E like me ka hoomanao ia ana o ka poe ola, pela no ka poina oleia o na koa i haule make, no ka hoike ana aku i na honie i hoonele ia me ka ipaakuakane ole, aole ka Moi Kale o na Pelekane, he ahi 1 loaa ole m mea he makee me ka minamina no kona mau koa ina o ke keneturia hope }oa ia o kona au nohoalii. * Alaila, ma o keia mau hana aloha a me ka makee makaamana o keia ahi ua aiakoia aku ka puuwai o ka īahui e pipili paa iaia, a koe aku ka poe kipi a ohumu, a e like me ke pilipaa ana o ke aloha o ka lahui me ko lakou moi pela no hoi i pīlī aku ai ko lakou mau manao o ka hilinai maluna o ke alakai a Kenela Opio o ko lakou moi pualikoa. Ka puali hoi i ike a i moolelo nui ia ma ia mau lā mai o ke au helomua o ko Moi Kale hooponopono aupuhi ana—ka puali alii. O kela mau hanwina ehaeha i ike ia ae nei maioko o L?dana, ua hoea

1 Wfef alm'in ma Ma a me wfthi J ' o k« ATno A a o keka!>f o m«Q J jWahi i ua kupti#-n hooV,'i!»ltupnft | rif<i o ka ehneha i kipa « i huea aku ; , ai o ke Kakt:la Lmit.foda, do k. | E llke me ka fno nuf o ka hooilo ' | e ulupa ana f na iuea ulu nanf o ka ! honua ; pela no u& kahoaka o kela j kana e kan m'aa roa na fpflk'r* o ke j Kakela Lanfifodi, a maloko o kona 'maapāia aia he oiwi k!no me ka puuwai ! pffis me ke aloha ota!o e ! j haawl ana i na kana mau leo pule 11 | na lani kiekie loa e hoopakele ae i! | kana kane aloha mai na ufupa'ana ! ft na noakanī hahu o kefa hoo- J j ilt> o ka ino nui wale, a raaf ae aku | ! hoi i na kaumaha e kipa a e boea ' aku īmua o kena alo. ' ; O keia īeo noi o ke!a leo uwalo | ua hoolohe a hooko mai no n» lam a oiai ka iuea pona ua leo noi ala . ka Pua Li!ia Ahiu u fcsanadela., e , hoomau ana me ka hooki ole, aia hoi # poha ana ka leo wawalo o ka o le ma na paia ululaau, o da, ka o-Je'.hoailona hoi a kana l haku aliikaae i hoike e mai ai e hooutia mai no oia e hai no k,a loaa 0 ka ianakila naa kona aoao. Lauakila Uoko o ka maluhia, wahi a ua Pua Liiia Ahiu nei me ka , puili ana ae o koaa mau linaa lioko o ka hauoli nui e heomaikai īa pa , lani ua hoolohe mai oia i ka leo <? ka'u pule. Ua hala ua hala ka hooilo a'u i weliweli a i. hopohopo nuiai, a o ke kaueaaha hoi o ko'u mau manao palupalu wale ua maa--10 ae ia mai a'u aku. 0 e kuu aloha, kuu aloha a'u i paulele nui ai, ua pule au i ka po a me ke ao e hoopakele īa mai oe mai ] kela kahua weliweli mai o ka make ua uwalo pu aku hoi au i na lani mai ae i ka*u mau upu ana e ko ole. ' A, e kuu aloha ano Iho la no au 1 i lohe aku la i ka leo kukala o kau ' elele e "hai mal ana na īanakila oe maluna o ka enemi, a eia oe ma kou | alahele awiwi e h'oohu! hou ia kaua ! Iloko o na puili ana i ka ipo i ka ipo e like me na la i hala. Alaila e ka mea helnhelu me keia mau olelo ma na lehelehe piha hae--011 o ua Pua Lilia Ahfu nei, aia oia ua ku ae la īluna a haalele iho la i ko laua rumi a holo no ka rumi o ka Haku wahine o Lanafoda, a īmua 0 ua haku wahine aoo ala i hanle iho ai na kuli o ua Pua Lt!ia Ahlu nei a hoike i ka mea hoti e puiwa ai ua haku wahioe ala iloko o ka hauoh e hoomaikai ae me keia mau olelo —Na ke Akua e hoomaika* mai i kuu keiki. Rela keiki wiwo ole a'u o ke koa. O ke!a!eo hoomaikai o ka haku wah.ne aoo oia like no me ka leo o ka haku kane aoo iaia i !ohe aku ai 1 ka nuhoo, alaila, me na !itna e pu ili ana a me ka leo haahilu o ka hoo maikai ka!okalo ae !a ia i 6<na mau oleio. Kehapai a ke hoala ae ne\ oe e kuu keiki i ka hnle o Lan? fo* tla iloko o ke kaulana a e poina eīe

\h ftj na hHnmina rio! «ku, a&a, owau n«jt ta o' Vou luaui a Iruu lioollina, he fftpimftTo o 1ati he pauwui Hfi ho! o ka hoowaha waba a k,# "£Ta hoinohupo aku au la pe e leuu ]k »»>«, ke ahewa a 60 Loopai maf iiel ka'u mau hana m'u i'ho. A e n% lani e ikala mal { ka'u| eoau hana hewa ana. ITa hīo kela 109U mipuie i iohei% mai ai ka loaa 0 ka i 04 koa 'aupunī ih<r« no Jkttkela Lanaf 0 hauoīi ai, a ala koaa, juau Ipūka ho ta boo,lppa aua aku ike alii kiekie ua ia, 0 n& palepa aina p pau o .fy^fkīod& K ua puni ae la ia uieka ua lanakiia ka aoao aj£purii 0 na kipi mamuii 9na ahkai m^ au ftaa ako iekou opio, a hoi ua upuia aua aku eia oia jpa koga glft* hele no ke * hd wa wale eo e kpsa akUj ai, kels s m.e. keia kauwa !e mafcy»]g a a akena aaa i ko lakou hatu opio me. ka haaheo nuj, a.ilokp 0 ia mau haawina 0 kejQhohia ce|»i na Haku Haku LaßtfqcU q Lana- . f* (la » hiki 1 ke, kauwa haab?a loa 0 ke kulana, aia bpi, me ka haupn a moeuhane mu«* oleia, aia k» ku Opio Kuewa 0 Lana£i4a ua hoea aku no lse Kakela, a feQopmwa i poe a pau iloko 9 ka hikilele. e hoo* bui ia ai ka makua a pae ke keiki* ke kane me 6a. wahine f Ka Haka,v hoi me ke ilo|p 0 aa puili ana a ke aloha, alaila, ua hoike ia na mea hou 0 ke kaua wai ka io & ka īwi mai ka lala hua a i ka opala, Aluiia, mai 'kela mopleio weliweli ma) oke U ua. feoea aku lakou uo ka papaaina e ai a e ka< ana ina momona ake tuke ? a mai luna hoi 0 kela papaaiua ono me k& momona ua hookuu aku la na Haku aooika laua mau keiki e hauoli mawaenao laua r iJio na miuiute 0,. ke aloha 1 hookaawale ia ai ma ke ke kaana i ua aloha ala a Uwa ma na olelo he hookahi oJaua puuwai %t hookahio laua p&na aua, he hookahi manao, a he Hoi ma ke alo* ha a ka Pua Lilia Ahiu i hoike mai ai imua 0 k&na ka&e oiai oia ma ' * " * kela miaiooa weliwoli 0 ke kahua kaua, a oia ka ke kaue i pauai aku ai. Iloko 0 kau mau leo pule oiaio o ke aloha, ua heolohe mai na lani uahala kahooilo—Ua ma*lo aku 1a ha kanmaha-—»iloko oia roau leO pule o ke aloha eia kaua ke hui hoa »®i kau kane 10 ka'u wahine hoi,