Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 19, 10 May 1902 — Page 1
This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
This work is dedicated to: | Kaelene Puanani Ahu Rey |
KE ALOHA AINA
[drawing of Hilo Bay]
UA MAU KE EA O KA [FLAG] AINA I KA PONO
[drawing of house] HOOKUMUIA I MEI 20, 1895 [drawing of steam engine]
======================================================================================
BUKE VIII HONOLULU, POAONO, MEI 10, 1902. HELU 19.
======================================================================================
BILA SENATOA O HAWAII NEI
-----
Wasinetona, Apr. 26. I keia la i holo ai ka bila Senatona o Hawaii maloko o ka Hale o na LUnamakaainana. E hookaawale ana i na Senatoa o ka elua makahiki a me ka eba makahikki i koho ia o kela kau koho nui aku nei. Ma keia bila ua haule kekahi mau hoa Senatoa o na apana kho ekahi, elua, ekolu a me ea, a oia poe oia no lakou keia mau inoa malalo iho nei:
Apana Koho Ekahi, N. Rukela a me J. P. Parisa, e paa ana lana i ko lana kulana no elua makahiki.
Apana Koho Elua, W. White, e paa ana oia no elua makahiki.
Apana Koho Ekolu, D. Kanuha, Keoki Kaaka a me Kale Aki, e paa ana lakou no elua makahiki.
Apana Koho Eha, I. H. Kailina, e paa ana oia o elua makahiki.
---o---o---
HE KEKO NUI ELEELE.
-----
Kau ka weli o ko Manoa poe a me na poe pii kuahiwi i kekahi keko nui eleele e holo ahiu nei ma na kuahiwi o Manoa. Ua hoike ae ua keko ala ma Manoa ma kekahi la o ka pule i hala aku nei ma ka hale o Nalei. O ka wahine wale no ke noho ana i ka hale, ua hoohikilele ia oia no keia malihini hoolalaku pua a holo aku la e kahea i mau kokua ma kekahi mau hale okoa aku. Ua holo aku o Keoniana me kekahi pauku laau a ike aku la i ke keko e hoeke pue mai ana. Ua uhau aku la oia i ka pauku laau maluna o ke keko, aka, aole nae i holo koke aku ke keko, ua hopu mai oia i ka laau a Keoniana e paa ana a kaili aku la me ka uhaki ana, alaila, huli ae la oia a holo aku n loko o ka nahelehele. He mau la mahope mai ua ikeia keia keko iluna o kekahi kumu manako e kekahi poe kamalii. O ka olelo a ke [continued in columns two and three after the next article]
===============
[two columns wide]
HE KANAKA DEMOKALAKA OIAIO O C. W. AKEPOKA NAI LUNA A LALO
-----
Kana Mau Olelo Naauao no ka Aoao o ka Lahui ---E Kaup;aona i ka Waiwai o Keia Mau Olelo.
-----
EIA O C. W. AKEPOKA I Hawaii nei me kakou, ua hoi mai i ka aina kahi ona i hoomaewaewa ia ai mahope o kona kipaku ia ana e ka poe bookahuli aupuni moi i ka aina e, no aneane ehiku makahiki He aloha aina maopopo oia a mamuli o ia kumu i komo pu ai oia iloko o ka ehaeha me ka Moiwahine, Nawahi ma a me ke kahi poe aloha aina e ae i hoo paahaoia ma ka M. H. 1895. He hoaloha oiaio no na kanaka Hawaii.
He Loio Kuhina oia no ke aupuni i ke au moi o Kalakaua. Ua lawa oia me ka makaukau e lilo i mea alakai kanawai naauao no ka aoao o na kanaka Hawaii me keia kau ae, aole hoi e like me kahi o keia poe haole mali hini a kakou i kamaaina mua ole ai i ko lakou ano. Ua kamaaina oia i na kanaka Hawaii no kekahi mau makahikik loihi, a ua maa oia i ka lawelawe i na hana pili kalai aupuni, aole kakou e hou hewa hou i ka poe Repubalika naauao na lakou e a'oa'o mai.
I ko makou wa i halawai pu ai me ia a ninau aku la, heaha ko aoao kalaiaina e Akepoka? Eia kana pane: e Demokalaka wau; a hoomaka mai la oia e kamailio i keia mau olelo penei: O ke Demokalaka oia no na Home Rula oia no na Demokalaka. Penei kana wehewehe ana no ia mea.
O ka poe e kapa nei ia lakou he Home Rula, oia no na poe kamaaina ponoi o ka aina. O ka aoao kalaiaina i kupono no ia poe oia no ka aoao Demokalaka, he aoao no ka lahui, pela no ma Amerika. Ua hoohui ua hoolo kahi na poe kamaaina o ka aina ia lakou a kapa iho la i ko lakou aoao kalaiaina e hele ai e paio no ko lakou pono iloko o ka Ahaolelo "oia ka aoao Demokalaka" O ka aoao Repubalika, he aoao ia no na poe malihini, oia no ka aoao i kupono o kia poe
Nolaila, o ka boohui ia ana o a Home Rula (kamaaina) me kela inoa Repubalika (malihini) aole kela i pololei i ko'u manao, he kuhihewa loa keia. O ka pololei maoli, e hoohui a lokahi pu ka poe Home Rula (na kamaaina) me ka aoao kupono no lakou ka lahui, oia ke Demokalaka. A maloko o ka Hale Ahaolelo Nui o Amerika, he elua wale no aoao ikaika malaila, oia ka Repubalika a me ke Demokalaka, aole nana ia kekahi mau aoao me kahi mau inoa e ae.
He mau olelo waiwai a naauao loa keia i kamailio ia mai ia makou, a no ka pono o ka lehulehu o ka poe aloha aina oiaio ke waiho ak nei makou na oukou e kaupaona i ke koikoi a me ka waiwai okeia mau olelo a keia kanaka lakaiaina naauao a Demokalaka oiaio C. W. Akepoka.
===============
[two columns wide - continued from column one: HE KEKO NUI ELEELE.]
kahi poe he wahi keko nuku no keia, aka, ma ke koho a kekahi he keko nui keia ke lilo ala ka pauku laau a Mr. Keoniana. O keia keko hookalakupuja o Manoa, me he mea la, o ke keko @ ia i nalowale ai mai keia kulana hael aku he makahiki a oi i kaahope ae nei. Laki keia keko i ka @ ole ia ana e ko kai nei poe i @ na kai ia Alina a meAma@ na pake malama keko.
===============
KA LA HOOKUKU PAIKAU NUI
-----
I keia auina la Poaono hora 1:30 e malama ia ai ka hookuku paikau nuji mawaena o elima puali o ka regimana koa Hawaii e like me ka makou i hoike aku ai ma kela pule aku nei, no ke aumeume ana i ka makana kiaha a me na makana dala. He ekolu ka nui o na makana, o na makana oia ke kiaha dala e paa ia nei o ka puali F, me $75 pakui, makana elua $50, makana ekolu $25.
O ke kahua e ulele ia ai keia paikau nui ma ke kuea Pa Alii no ia ma ka aoao ma kai, mai ke aoi mai o ka Hale Mele Hou a hiki i ke alanui Rikeke. Ua hookaawale ia he wahi no na luna aupuna a me ko lakou mau hoaloha a makaikai ai i keia hookuku nui. O na puali e komo ana ilojjo @ keia aumeume no ka lanakila o ka la oia ka puali A, Kapena Kiemme; B, Kapena Reilly; E, Kapena Hipa; F, Kapena Johnson a me G, Kapena Rose. He elua puali o keia hookuku nui oia ka E a me G he mau Hawaii oiaio mai na alii kiekie a hoea loa aku i ke kanaka haahaa, a he mea hauoli no na Hawaii @ ina na lana e lawe ka lanakila kiekie o keia la haahao o ka oihana koa.
Na Mekia Davis o ka puali pukaa Amerika e ohi ana i na lunakanawai o ka la, a o ka lakou olelo hooholo ka na puali a pau e hoolohe ai. Iloko o na la i hala hope ae ua haawi maoli aku na alii kiekie o kela a me keia puali i ko lakou ike piha i @ loina o ka oihana koa i ko lakou mau kanaka, oia hoi na nee ana, na wawahi ana, holo ana, noe ana, ki ana, a pela aku. Ua olelo ia ae ua loaa ka makaukau piha piha i kela a me keia puali e hiki ole ai ke maopopo ka puali nana e kaili ae ana ka lanakila hanohano o ka la. E hoea ona ka bona aupuni malaila.