Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 19, 10 May 1902 — Page 6

KE ALOHA AINA

POAONO, MEI 10, 1902

 

HOPUIA HE KEIKI MA’I LEPERA.

 

I ka wa a ka bana aupni e haawi ana i ka lakou ahamele maa mau ma ke kahua o Ema Kuea ma ke ahiahi Poakahi nei imua o kekahi anaina kanaka nui i hiki aku; aia hoi, iwaena o keia poe e hoonanea ana i ka leo kani o na ohe a na keiki puhiohe he Hawaii ma’i lepera nona ka inoa o Oopa.  He keiki opio oia nona na makahiki i ka 16,  ma kona helehelena a me na lima e hoike mai ana na haawina luuluu o ka ma’i lepera, me kona mau pepeiao ua pehu.

E ku ana oia malalo o kekahi ipu kukui uwila nana i hoahuwale ae i kona mau helehelena maewaewa, a ma kona mau aoao e hoohaehae ana kekahi mau keiki liilii ma ka ano paani.  Aka, he hookahi nae o na keiki liilii i hoohuoi ia no na hiohiona o ke keiki a lakou e paani nei, a holo aku la oia e hoike i kekahi makai kaulio e ku kokoke ana malaila aia he keiki ma’i lepera ma ia wahi.

Ua holo aku ka makai kaulio a nana i ke keiki i hoohuoiia he ma’i lepera a ike io iho la ua pololei na hoike i lawe ia aku iaia.  Ua telepona koke ia aku ke kakauolelo o ka halewai a nana i hoike aku ia Kauka Pratt.  Ua hoea mai o Kauka Pratt i ka Ema Kuea, a i kona ike ana i ke keiki i loohia me na haawina o ka ma’i lepera ua kauoha koke aku la oia iaia e kau mai iluna o ke kaa a lawe aku la iaia no ka pa hoomalu o Kalihi kahi ona e malama ia ai a hiki i kona lawe ia ana aku no Molokai.

Ma ka hoike a Oopa aia ma Auwaiolimu ma ke kahawai malalo aku o ka halepule Moramona kona home, kahi ona e noho ana me kona makuahine a me ka hapanui o kona ohana.  I kona ninau ia ana aku i ke kumu o kona iho ana mai i kai nei ua hoike mai oia i iho mai oia e oki i kona lauoho a e huli hoi ana hoi no kona home; aka, na ka leo nae o ka bana i kaohi iaia e ku iki malaila.  Ma ka bale ako lauoho o kekahi Iapana i oki ia ai kona lauoho.  Aloha no na opio e lawe ia nei no ko lakou lua kupapau o keia ola ana, no ka mea, ua like lakou me ka make, a aole hoi he wa no lakou e hoi hou mai ai e ike i ka maka o na makua.

 

Ma ka hoike a Luna Nui Makawe o ke kahua ma’i lepera, aole i haawi pono ia ka laau tuatua i na poe ma’i, a pela no i ike ole ia ai ka pono a keia laau.  No ka mea, o kahi poe he elua no inu ana, a o ka pau no ia.

 

HOPU IA HE POE HAOLE PILI WAIWAI.

 

Ma ka wanaao La Pule nei maloko o kekahi hale e ku nei ma kahi kokoke i ka hale kinaiahi o Kapalama, ua hopu ia iho la he umi haole pili waiwai.  Ua lawe ia aku keia mau haole no ka halewai, a malaila ua haawi aku la lakou he mau inoa okoa no ka hoopaa ana maloko o ka buke hoopaa lawehala.  O ke kumu o ka huna ana o keia poe haole i ko lakou mau inoa maoli mamuli no ia o ko lakou hopohopo ana o hilahila a waia ko lakou inoa, no ka mea, he poe wale no lakou i ikeia a e hana nei maloko o kekahi mau halekuai nui o ke kulanakauhale nei.  Ua hookunia mai lakou mahope o ka uku ana i ka bona o $25 pakahi.  I ka hoea ana mai i ka wa e hookolokolo ai i ka Poakahi nei aole keia poe haole i hiki ae e hoolohe i ko lakou hihia pili waiwai, nolaila, ua lawe ia e ke aupuni na dala bona o keia poe a pau i hiki aku i ka $225.

Ua oleloia e hoomau aku ana o Hope Ilamuku Chillingworth i ka hopuhopu ana i na haole pili waiwai e like me ia e hooko nei maluna o na Pake, Iapana a me na Hawaii.  Ke haawi nei makou i ko makou mahalo i ka Hope Ilamuku Chas. Chillingworth no kona hooko ana i kana apana hana maluna o keia poe ili keokeo hahaki kanawai me ka hoopilimeaai ole.  No ka mea, aole wale no o na Pake, Iapana a me na Hawaii na poe e lawelawe nei i na hana pili waiwai ma keia kulanakaunale, aka, he nui pu no me na haole.

 

E HOOHUI LA ANA NA LAINA MOKUAHI I HOOKAHI.

 

Nu Ioka, Apr. 19.   O. J. P. Morgan, e kaahele ala ma na aina e, eia oia ke hoolala nei i kekahi alahele e hoohuiia ai na laina mokuahi nui a pau o ka Moana Atelanika malalo o hookahi hui.  Ua hooiaio ia ae keia mau lono ma ka la inehinei maloko o ka hale banako o Morgan.  O na hui laina mokuahi e manaoia nei e hooliloia lakou i hookahi oia ka laina Amerika, Hoku Keokeo, Hoku Ulaula, Dominion, Atlantic Transport a me Leyland.  Ma ka pakui ana aku ia mau laina mokuahi na laina Cunard, Wilson & Holland-American, a malalo o kekahi aelike e hoohui ia mai ai na laina mokuahi North German Lloyd, Hamburg-America, General Trans Atlantic a me Allan & Anchor.

O ka waiwaiio o keia hui mokuahi ni ua manaoia ma kahi no ia o $150,000,000.  Aka, maka nui o na laina mokuahi e hoohui ana ia lakou i hookahi e maopopo ai ka waiwalio o keia hui.

 

KE PULE NEI I KA UA.

 

Leavenworth , Kans. , Apr. 21.  Ua hoopuka ae la o Bihopa Fink o ka hoomana Katolika e hoomalu ana he hapakolu o na hoahanau o Kansas hikina he kauoha no ka pule hoomanana o na hoahanau Katolika a pau malalo o kona mau palena e haawi mai na lani i ka ua.  O na halepule Katolika a pau o Leavenworth ma ka La Pule nei ua malama ae lakou he pule noi ua, a pela i keia la.  Mahalo o ke kauoha a ka Bihopa e hoomau ia keia pule a @a a hiki i ka haule ana o ka ua.

 

KA PAANI KINIPOPO O KA POAONO NEI.

 

I ka Poaono nei i hoomaka ai ke kikina kinipopo o keia makahiki mawaho o Kapunahou imua o kekahi anaina kanaka nui i hiki aku.  O ua hui nana i hoau mua ae ke kahua olohu popo ola no ka Hui Honolulu a me ka Hui Artillery o na koa Amerika.  Ua hoohaahaa loa ia na koa Amerika e na keiki o ka Honolulu, a iloko eiwa komo ana o na aoao elua, ua loaa i ka Honolulu he 23 punii a i ka Artillery he 1 puni wale no.

O ka elua o na hookuku kinipopo mawaena no ia o na keiki Kamehameha a me Maile Ilima.  O keia kekahi o na paani i piha me ka hahana a me ka lehia maopopo o keia mau hui elua ma keia paani, no ka mea, i ka pau ana o na komo eiwa a Kamehameha ua ikeia he 1 puni wale no i loaa iaia.  O ka Maile Ilima hoi iloko o ewalu o kona komo ana ua loaa iaia he 2 puni.  Nolaila, ua lilo iaia ka lanakila o keia hookuku kinipopo hahana.

 

HE BUKE WEHEWEHE OLELO HAILILI.

 

Ua hoopukaia mai nei e kekahi kanaka Geremania he buke wehewehe olelo hailiili.  He elima mahele like ole i hoakaka ia no ka hoopuka ana i na olelo hailiili.  He okoa ka olelo hailiili no na kane, pela ko na wahine, keiki, halawai a me kekahi hui paha.  O na poe a pau e makemake ana e kuamuamu i kekahi mea a lakou i inaina ai i hoike ia ae la maluna e loaa no ia lakou na olelo hailiili kupono a lakou e hoopuka ai maloko o keia buke.

 

Ua piha knineki kekahi mau kolamu o ka kakou hiwahiwa me na hoalohaloha o James K. Kaulia, mai ninhua e na makamaka o ko kakou ike hope aua keia i ke aloha oiaio o ka lahui nona, a pau kona lohe heu ia ana.

 

PAU  NA  KOI  PAUAHI  I  KA  HOOLOHE  IA.

 

       Ma ka Poalua nei i hoea mai ai ka hopena o ka hoolohe ana o ke Komisina Poho Ahi i na hoi pauahi i waiho ia aku imua o lakou e na poe like ole i hoopilikia ia e kela pauahi nui o Kinataona i ka 1900.  O ka nui o na koi a pau i hooloheia e kela ahe ua hiki aku no ia i ka heluna o 6,748 a no lakou ka huina waiwaiio ma kahi he $3,125,000.  Ma keia e ike ia ai ua nui maoli no ka hana a keia Komisina i hana ai iloko o keia mau mahina loihi a lakou i hoolohe ai i keia mauhihia.  Ua koho ia keia Komisina i ka la 27 o Mei, 1901, me ka manaoia maloko o eono mahina e pau ai ka lakou hana, aka, ua hiki ole nae no ka mea ua nui hewa loa na koi i waihoia aku imua o keia aha.

O ka hana hope a ke Komisina Poho Ahi mamua o ko lakou hookuu loa ana oia no ka haawi ana aku i ka poho kupono no kela a me keia koi he 6,748 i hoolohe ia e lakou.  A ua makemake ia hoi kela a me keia mea koi e hoea aku i ka wa e kahea ia mai ai.  A i ka wa e pau ai kela mau poho i ka haawi ia ma ka lima o kela a me keia mea koi e pau loa ai ka hana a keia Komisina.  A o ka hana wale no a na poe koi mahope aku o ke kali i ka wa e uku ia mai ai ko lakou mau poho.

 

LILO KE KOHO IA EMALUKA.

 

O ke koho haahaa no ka hana ana i ka lua hookio wai o Lahaina a me ka hoomoe pu ana i kona mau paipu wai ua haawi ia aku la ia J. Emaluka, no ka mea, o kana ke koho haahaa loa i ikeia he 7360.75, ke kiekie he $12,764.  E hoonee ia aku ana na hana ma keia mua iho.  E pau ana ka maka pehu wai o ko ka Malu Ulu o Lele mau kupa.

 

MAKANA IA KA BANA.

 

Ua loaa mai nei ia Kumu Puhiohe Bega o ka puali puhiohe he $100 makana mai a H. P. Baldwin mai o Maui, no keia huakai aku nei a ka bana i Maui.  Ua mahelehele ia aku keia $100 iwaena o na lala puhiohe he 28 a me na wahine elua o ka bana maka $3.00 pakahi.  Ua hoohauoli ia na keiki puhiohe no keia makana hiwahiwa i papahi ia mai ia lakou e keia keiki lalawai o Maui no ka oi.

 

Ke hooikaika nei na hui kuo waiona e hoopau ia ke kuai akea ia ana o ua waiona, aka, eia nae ka apiki ma kahi o ka emi iho o ka waiona ke pii mau mai nei ke kukuluia ana o na hale inu kiaha a me na hale kuai kukas waiona

 

       .