Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 2, 14 January 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A. KA. MAHIAI KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A. KA. MAHIAI

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

Bp Mn.-I. > hiki aua i wahi Epeoloa lu i ko h'le ae, p:i ,'im kona K&au wahi w'awae i kekahi paukn Kllmai; a 'rOv kaanini ana ke al-"> ihifesvm'' lc» k.ip ; iHli lanna ole ona l^pekekm, nneliu liilii iluna na iliili Nj ke kipapa pnhakn. f A kt' lnhe nku noi !x>i o Nnalele Piw a { k;i nui oka 100 o kckf»bi moa i jj£» wth .u o .i 1 ! 1 !» .i'"h "Kan hana pn. i wahi koh-n ino mnkaālnwa, <titaki kii'i. niwkn- h;\io. O hni mo «o.i nvui w.nvao ha'i, a hoike aku i |fef> h.iku, i ha'i ou innu wahi nu [\\\ ii i k-i hohoa oka piili o Mat • Ma ka manawa o oni kapalili nna w \hi ko'ea noi, m? ke kani nlaV'xi "" 1 " konn maks, ua hnli ae Ks o F'l i knna hanai hookapuhi, fea > T.< ho, a < le 1 1 ak'i la: "M \ ( ko kuni kapalili kupinai Lk. s "i 1 i «mikuakano o Makaalawa 'o i i p.1 I .ia ika haima hohoa o tāi ikma? Aia ia, aa paw na wah; awwao ika ha'iha'i. K kii a.e oo i >\;ih.i makuakano o niako hm tm;v' auaiiei i kahi hohoa i anmeuine rpu olua."' ffe huiin nna no'.kokahi nialamala nui, i.'lo ana ua leho noi iluna [nki a-wa. I noi wa aua leho nei t l le! aea', ua ike o aku la 'kahi ho Ik'.i >• Makana oko kupiu-u no ia •*ni i kupapa msa ai, nolaila, lele ak« 10, oia (kahi hohoa) a :10 kona kokoolua oke one ha ;xsa n hookahi a okno aku la:_ I "K, auhoa oo oka lioahaiuui. ei a<> ka hanai a Uli ke kii mai nei i : leuli' kolea i ha'i aku nei o na f»tvahi au liilii ia'in Nolaiia, o p-o° ko !;: !•• ao "o p ani n,e ka £moot nna ni:n iki a Uli, oiai, ua ana ,1* i i ka'u lelepāukiki nnia ana i' i k*iī i wa i hala ae nei. Eaho hoi, t»i, nau ka hauna laan '."ōiawela i ī"nei nana an-i. K wi.ki oe, o hoololo o lioea t> mai ua moopuna wewe J'hl ka.-;i"ii''. k' nei a Ulī, a hookahi Kiv > kai a'a uiiie ana iho maluna o Eka lt 1" no h o koh wahi kol< a « ka PJs >■>■ ..'ikiuki nui wule, K hele oe £ o k'i-a i ske oo i kn mea maikai o tHi tvi hoi ke kiui ae i na !\k -> koJ > Aka, o nei wahi f*a hanai a Uli ia oe, I rn n >.inoo :ve no oe i ka lila n.iim o ka ama o kaua." Ko lohe sii i o Kannia .a!a -o Pnna ! n-o e U-> v v '-ka- Mahiai ina olelo , le.-i.. kt i « i'u hohoa, n ia wa i - paiio a'.ui o kapaia-ni i o Puna i , fcv K.MI ". ih keu ka !:os kola a na walii t ]:i ' o !',iho.i lealoa o na o!4o. Ku * n. r'ha kela n»an wahi laau t<pa la i i ' "1 A.'ho pane a Kauia-a ka-Mahiai." Jle vk?. n i kana i na wahi kau >f *,a apiki an:>, Oka lua hoi koni o * k'ihi holioa 4 ua 1010 uku 5a mo ka hikiwawe loa a kiui ana iluna oko k i > .> ka'n k.4oa i anoho ee e lole ,\i \ In.'iln'U ann wnlia o na i\,i' i n a< " n- \ e kahini ana 5A Uli v > k..na«i akv ii ho'- .i. Hiai v,a wah.i niiiim nei e rtla-!a ana, ke \: ana ka h o. o k". ! ,;>ai. n iha a LUi ika poiuiu o ka ow;i, a Vo ouuhi o ke «nueno" k. ■ a 1 oa 'oke ko ikeia nku*. l'a kaii posu> ihn ia ua. hanai n<-i a k.-ln t~ ka 1 manu k<-i. a iii a ka hol.pa e kupaka ana, » he wahi k.i kaawwk,!»» akv. oka haloalii, He huila sna no kokalii nialaiiiahima mji, o an<t ho maii kukuna miuenue lohuh* hu it «iluna |v no mai kahi « ka u:oopuna kupa' ;r \! a a Uli. O na kukuua a me na iihi'ihi keia o ua ūoho kauhma iwi o Puna. 0 ka hele ia,« ua mau ku\una ami I 1H! I t 9 .hi pv i..,' . C> * ,V,\ , - M V. ': ' ■!">-'. '

o Kauai, e u.nnnoko i kfi wili, ia, vva i oni hoonep. pono ;ho ai ka hoiiai a Ūli ilalo, ji he uumhi paaina kai iku« w iloko o 1 \ K-% \ a naholokupinai ne la kek)ihi lw pohapoha nia ka pc!ai lewa, a ia ma nawa i puohu inhi ae ai -ka in-.miA lepo a kolea.i kaapa ai. Miki īa ae la ia, a niiki pu ia ae ia kahi hohoa hooknhi ko iaua ]»'!o nna n pjli i ka wnha o ka moopiinaLih» a Ul'u 0 koka ka ua pupu kupaianaha iun 1 liookuu e hoi_i kahi (j U'i, a o .ka. hi laāu ho!y;a hoi-o Makana, ka un h iio nei i miniiki pono akn ai a noho ana'i ke kuonooKuheimoana. Eia nae, e ka r,ia : i-Suaks lu iuhelu, ui I.fho i niimiki aku ai i kahi pauku laau o Makana, me ka ma:iao o ua hanai ahuhu nei a'Uli, o hana aria no ia o un wahi.holioa fiei, pau kaua inau liana hookahiku pua a pau, aka, i hao iho ka hnna >'ua L-ho nei i kona iliaika ma!ur,a ) ua pauku laau nei, ole ka uwaHVali iho o ka laau o Makana. Mamuii o ka lilo ana o kahi hoioa i ke k upaka mo ka moopnna i Uli, ua pakele kahi koloa. Ua wi.aku laoia i kahi oua i liooumua. nai ai. I ka ikē aha'ku hoi a kekahi wahi īohoa mailalo aku nei, i ke autne-: ime a kona hoa nw ka moopn v\ 'apa. a Uii, 'kiini iho k kana aka,, . ilaila, kahea aku Sa uia i ua' kokoolua nei on;i: " . j "'īi ua wahi toloua nei o Tauai! ri!" E h.iale'e kaua. o mea heluheiu i iahi hohoa e ti ana i ka hanai k* wwhai a ka loahim? o ka w«i ;.",i liliilihi o Puna,>e wiki, e «n , a Inna aku kahi koioa e hahai , ina ia Uli i kana huakai aaio kona pakele ana mai make i na .pnuku j iiohoa o ka launo o Mnkana. 0 ke: -Lunokunou no hui o ke poo''o ua j walii k<>loa n«'i me ka alaalawa ana ' i kona man mnka, hooui-iu' aku la ' no ua ujhi kolea !uū i kana niau >lelo imua o ko lakou liakn wa- \ aine. . . I .''Pakele mai nei o Kolea,'' waīū in.a' i hoomau' ai i kana kiikahole, c 'a oia ko!a la i !;o a nwhuiH'huiio lio ia inuia ou, e Uli. l T a pau na ' ni o KoVa i ka ha'Mw 1 ! ra liohoa o j Waktsn?t, n i'olekuu hauai i hoea ' le nei,'*i>akele«i au ma ka apua. ! !ke aii i ka aameuin# a m» ke ku | ī>apa ana o knn hanai me kaln'ho- | to:i nana i pikopokō i <r u mau au, i :> ko'u hoi mai aei no ia, me kahi j inanaolana oie, e !i« mai ana au i ' kauliale nei me ke ola, Aole no i ■ :naopopq ia'u ka mea o lauaHa e ianakila ana . O kuu hanai pai a, > kahi panku l«āu paha." Kinau mni la o Uli i ua wahi koea nei: "Pehea, na hai aku nei sae paha oe ia Nualele ma, e pa ma ke kaua a Halulu ia lakou?" "Ua pau aku nei ia man mea a sau ia'n i ka ; hoikeia ia lakou," , wahi a Kolea. ' ' la wa, hwli a > la o Uli a kāmailio iku la i kona mau ps-kaua. ; "K hoomalolo ana ka oukou kaua, : i i keia wa, ua'iiio ka hana ia Hatulu. Malia hoi iaia kakou e moe ! leaWa ai ko kakou po. Aule au i nanao, e koniō mai ana o Haiulu . i'oko o keia kaua, aka, na pomaikai: nae kakou, ua ae mai keia pilikana ' ;> kakou, i hookahi ka kakou alu inaia Kama-a ka-Mahiai. ; ' He keu keia.« ke_kanaka ikaika, i he keu no ,hoi*a ke k.inaka maina ' i ka holo. A aia noke hoemkauka la ' i na paepae k:ip\i o ke kaikamahine, a N'uaiele. A ei ne kuu uioopuha' ke hoi mai n«i, E like r.o nie ka ( nawaliwali a me ka pa'opaln i ka iiakaka mua ana me kekahi wnhi s hohoa Kauai, pi la no keia e hoi * m«i nei. Ua hvle a na-e iki." i He ōiaio, mahope ilio o ka puha-1 lahiw ann'ku a kahi kofea o Maka-1 alawiu ua unoiioke iho la na hoa ! pawehia, o I.elw a l T H; ' Mak iua i kn hakaka \ i ' i !n m nō hoi aUlika hana, an- nneleleeke ah<; o kalii iK>ii»a. .Me ka nn\ !u>o ikaika ne lu-i u ua'waiu Uau kauai "ei, i ka oui a«a, ke kepnka u»a, ka awaia iua ana i r.a ai a Wnhie : maluua o ke kiuo nui palahalal>s a '' uiaeowe o ka hauai a l a, aneane no n i pupu uvi o ihiua, e kao.neoae ae > kria niau h\lani uiele: | o, h V iHm-» ke shi :t ka toaKe- f 11« alu m*k» auhau* niaka iKipa'a, Ke : !■' -mii la e iike liio ki) hollii, ' K. lv k«» a! i o M«kuiuk\ H » >1 „ \ ouk t Kahai, i 1 ;il K;l <'h;i K;i ii \ « ka IiKIU, Ki „!;!■!.■ -V IV po ihi papa'u, 1 \ k\ p, K * m !>. s '' ■ % '*■ . " \Veni iko, Ko , ' .«» v , ■ !■■» o*—' -■ j

! No kt kalii mainwa !oihi i hoouk:. I iii iii !cn hakaka mawaena o l;o* a I kaeaea ame ko Kanni hookahiku r pua no hoi, a o ka ■ hopena. "o ka i lauuf? hnkoko ana, oia ko laua ! uawaliwali like ana. No ka pai kela palupahi i loaa i kahi. ho- f hon, ua pono heh'lei iho la no oia ! mailuna iho oka lewa, kahi ana j. ■ hakoko. ai tne kona hoa paio, a ko> ! e'.e ana iluna o kuna wahi kokouliia j liohoa, oiai kela e walea maikai-Itha [i ka hoololie a hoolunulono °i ka' na liilii, kohu hoene ma!ie a ka. ! wai punii .hnahuai, iloko oka 'hale 1o na halui o laua, oia o Kapaia-ahi [ o Puna a me Kama-a-kn-Mahiai. i H« nioii nalioi ia o ufc wahi hoj hoa nei i kit hauh: pono ana iho o j kona wahi kokoolua maluna ona, a ' nui -ar.a kona waha -i ka alala: ! "Auwe no ka hoi kuu make ia. oe, e nei wahi pauku laau' o ka haule ' pono ana iho nei mahina o'u." :. I Aohe puai le ■» ae o kona kokoolua' ! oiai, ua uwanwali loa ia a pahipalu. i Ua wailio 1010 ilnola ua "walii lnau j hohoa nei, oi;v no oe o ka naka o j kahakai. ] "E! Hohoa lahiu o Kauai! | Make oe ika hamii ii Uii! Tke no nae ua kanaka i kokalu ku-ku o I Pana nei. No ko kana aina ka le-. ! hun hhililii ku-ku; a no Puna nei, f ■.. 1 ... . . ..•.,•. 1■ : ka punawai ke lelo paukiki ihoka inu f.na. ku-ku nn 'niiika i ka lihir 1 i h i.' 1 , E like no hoi me ka apn a nei i walii hohoa i kokoolua, pela i no ki apa a ka hn o na hanai a ! U!i i ka hoea nna'kn o kona hoa, ua j hele a pop,; i.ka-wai o NiuliL I "Auwe no ka hoi o< —" i hoo'ho iho ai ka'ni lehj no!io kauhale i • kahi p'ipu i kii ai e hooipikele ia 1 K.'lea, i ka ike ana mai *i ke ka ipa ana'ku a wailio aua ike alo oke kupnnawahine. o lapa. Hooniau iho lii no oia i ke kahea ana: ! "E Lt ho—e! E Leho —e! Pehea o KiUiai?" 1 oka pane a kahi hanai a Uli i j hele a na-e iki kahi hanu, oia ho'i ana'ku, no ka ninau a kona hoa no : Kaoai, oia keia: "Heaha" ananei hoi! Ile inaikai no keia Kauai. Maikai no keia Kauai, a he nmikai l no kola Kauai iuua," . j j Maoiuli hoi oko UH kainaaina i ; na hana e pt>ijg «i k'ina mau moo- j . puna, ua olou iho la no na luahine ! nei i ka lapaau ana i kahi hanaiana : j i liohoaia ai e kahi pauku laau o j iKnuai a uwauwali, He manawa ; oie ia a ua lushine nei i kapapa iho ai, okn hoi hou ae la no ia p ke ' . ooiea o ua moopuna nei ana a like ! tn<- ko ka wa nuia. uohe wahi pa'ho ■ hoa ia ** j Alaiia, paiie ilm I;t o l li: "He: keu ka htioe eka moopnna. A!ua j an laaii o ke nki ;ma, alua ou palu j palu nna, He mau wahi paoku J laan kamalii walo no kela . Aiwa : pah,<t a pa mai oe i ka huiu kaulana | o Maui, nona ka inoa o O.hi ka-io-o , ka-laau-o-Haleakala, hele loa oe i | kauwahi lihi.o ka launa ole. NolaiLi, o kft hanai a Uli, hooi-.ui ka ik.-iika i make o Kaina-a-ka-Ma hifti ia qp, «like me ia la e apaia mai la e ke kaikamahine a Nualeie.:' Pane hoohuakeoo ae la līa moopu na nei a IHi: " Heaha no kon moa oke a'o ole ana ia J j)'. a p&u pono] ha ike o ka a'.o-alo laau ana? 0 j kahi makaukan iho la no hoi paha ī ia i loaa ia'u. Noiaila, e nonoi J aku ani au ia oe e ke kupunawahi- ■ ne, e haawi mai oe ia'u i koJke aj pau oke kaa-laau aaa. 0_ ke ano j laau no a pau mai ke nni a ka Hi- ī lii.-* I ; "H;|mama ko waha! Hamstna 1 , hoi!" i kvna mai ai, ke kupunawa] j hine iun moopuna noī, , j j la wa i hamama ao ai ka wahao. j ika moopuna, oielo mai la o v v' j j "0 kuu ike kaa-laau, o na -uio J Ir;ui a pau, iiiHĪ ke nula ka liilii;' . ka ike i lehia ;ii au i ko'u mau la opio, na !a hoi o'u i.lilo ai ke oo!ea ■ oih msu laau wai makst nui i mea panm loaloa wak ia no e a u, a o ke j i akamai hoi i he\ii-ku oK> ia ai e ke j kalii kaoai a mui Hawaii aku nei a j 1 hopa i ke kn eli o Halalii, i ka moo I j na pawehe o Niihau, e lilo ia a piju j 1 kuu nKK'puua nei. -Aiinuna, Ua j iioa." ■ ; "O'ii- Moniia kvm ike," wahi a Uii i nw; ai i kauioopuna. Ma Ueia hope «ku kaua, e kuu niakiuuaka holuhelu, e ike m k&ua i ka makaukau o ka moopunA a Uii ika apoapu laau. Auo, e nuua aku kaiia oo ka hooliuliu kaua ma-wiie-uil.'luK; a ;uv ru kou o X,:a