Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 2, 14 January 1911 — He Moolelo Hawaii Nani, No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani, No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna

l' .'■:.,■■■ ! Haalele ihn la u Rooip< ileamula- ! nai i ke kalknmahino, a 'pukn aku rla oi.i iwaho no ka nana aiia i na . hana a ke k<>i e olowulu ana i;\ ma { nawa. A hooa oU ika nuu kipapa' ' iliili, ike aku la-ia i i)a, kanaka o ' paeli mai ana ina iniu nui, a e oki I ana no hoi na kanaka i ka wahie.; ! laia o nana ana i kfia man men. ike t akn la oifi i ke alii, ia Moikeha, e * hoi ihai an;\, nō]aila,~l{ahf a nk\i la i ' ia |(Hooipoikamaiafta-0 i ua. kane ! 1 nei, e hoi mni. Nana aku k nae tk«ia i na maka o k-e kane, «a hole a ; ' ula puni na on r »hi maka ika inaim. ; ! Ninau aku lakeiai kekam l : "He ' ' imu aha keia a ke alīi e lioomakau- . | kan mai nei: I 1 Pane.mai la <i Moikeha me k;i leo j ' huhu n piVia i ka innina: j | "Hc imn hoi kola no kela k inaka 1 : īapnwale nau:H i hanaiuo i ka'u ini- 1 -limili aloha. Hoen rtiai o ? a i kai i nei ua enaona ka ioiu, a mnl-ko o ; laila e wailio ai. A liealia kau mrt ' ' laila? 'i j Ifi wa i kamailio ai o. Hooipoika-.! ' malanai mo ke no koolao KaKe noke Ja o īīooipoi-' '•kanislanai i ke kam-ulio'i ko k;ine ' me n:i M'aimaka e lunlo 'aua ma ko rift mau papalina, e ;>!n o Kauakahi ' alil, e like mo ka makeniake oka i laua kaikam;(hine, oia o Kaililauokekoa. Ho" loihi maoii keia niana j wa a laua i hakoko ai, a maliope ae ■ mai la o me ka oielo ana ' mai hoi: | "E hookaulua au īka make o Kauakahialiī no oha la. Ika pau aua o keia mau la eha, e liooholo | pom> ai au i ka'u mea e hana aku ai ; makuia ona. Ua nui kuu poino i : uoi.kauaka. Poiuo ka'u kaikiiiiahi' 1 poino ko'u p<.>e kamikii, poinO o u mau iioahi le mai Moaolauui- , akea» a ua hole au a piha luuluu , me ke kaumaha no na hana a keia kauaka !\ me kiuia aikane _lac-paa, : lae-punia, oia o Kekalukaluokewa. | A o nii kauuka nae lmi lajj, e ka , wahiiH' o koi niai aei ia'n e ola oia, manuili o ka inanao paakiki & ke kyik»mahine a kaua. U& ae au i ko olua manao, no eba la nae ka lo ihi oka manawa a'u o uooaoo ai.''" Ia wa hele aku la o Moikēha a hooki aku la i ka hana a na kauaka me ke kauoha ana'ku ia lāk'ōU e iu>opiha i ka hamama o ka luft a Ia j kou i paeli ai i imu me na kumu |aia ; a. Ua huoko aku ia kauaka i keia kauoha. O Hooipoikamalanai hoi, ua hoi mai ia oia a hui hou no me Kailij iauokekoa. Hoike akn la oia iaia na ka oe ana o kona iuaui makuakaut\ e hoopiiueo i ka make o Kaua uo na la eha, a ma ka'pau | ana oi s mau kauna la, e hoike mai |ai uia (Moikehii) ī kaua niea e hana I ai maluna o Kauakahialii. | t T a hoohauoli nui ia ko Kailīlauj okekoa nooiun) no ka lohe sm\ i keia |pakele ana no kana ip;> aloha no ka manawa o hookah: kauna la okoa l'a hele no hoi a aui ka 1;>, hoo.i mai.ana ka huakai Liaaka i kii ai ia Kauakahialii iuka o Pihanakala ni. mav !a ua alii opio noi aku aiw imua o Moikeha. Ika muu ana'ku a ua Moi t.ei~ i na hf\e lnelena o Kauakahialii a hoi m«* kotia kulaua kilakil* a haiwhaīi'i meka nhi pu «na iho o ke anoatto kapy alii, na lu aiHmiuoin ia ae U konft noonoo: aole nao e luhi, ua paa nma kona manao « kau i hoopai malv.na o ko kanaka n;t"ua i hoo wahwali i na aoao o kaua h i aloha, nohuia, oielo aku h\ i na kana ka, o h<K>{wa ia nwloko o kek«hi halo ha'aa ma kahi kaa waio iki akw m»i k« m»īcHsīl aku. K»viohB )& Wi 5 1

1 j nei i na kanaka e liauhoa a ppā i j ! na lima a me na wawae a hoopaa j | iiiia i ka pou-o-manu. K like aie ■ keia knuoha a Moikeīia, pela i hoo| I ko aku ai ka ilamuku. A oiai ilamuku e lawe ana ia Kauākahialii j n6 loko o kii hulau i kauohaia mai, ]ai'oia e hoopaa i ke ālii o Pihanaka' I lani, ia wa uia i olelo aku ai me ka | hi Teo īm'iu tualife I°ka i ana'ku: ] | "He kiinwa wale iho no keia na ' | ke :i!il. O kana e kauoha mai ai + I ia'u, e hanaj*o kau ia e hoo'ko; , aku Aka, aole au a me ko'u poe t : e poina i kau mau hana lokomaikai ■ j i hana iii:ii aī no iaakou iuka o keīa , , aina a makou J hoea aku | ai a loaa oe ia makou, e ke alii» me | ka ,tha o!e o ka ili. E lawe au a j | hoopaa ia oe a paa, o kiu ia mai ' t auanei, e ko makou Moi, a ina e lie ' : maliema k i'u hooku sn \ i ke kaue- ' ; ha a ke alii, alaila,- owau no ka lua ' ahi a kona inaina. Nolsi)a, ea, mai j ] ho.ihewa nmi oe'ia'u no ko'u hooko j Una i ka.'uhana." . ' j ,i "E hana o? i kau hana me ka ' pono a me ka peilolei,'' i pane mai '■ ' ai o Kaiv.tif i.hialii i ua wahi kanakn | nei, a hoonjau mai !a no hoi oia i ' ka oUlo au i: "O ka leo o k« alii ; ka niea uui. Ma kou wa e kupee I ai in'ii nn kuu mau wawae a me kuu mau liuia, e naki oe me ka paa loa, e like no me 1 j ke ai o ka paa maoli no ia o kou ' hoa paio ia oe. Aole i ikeia aku ka | wa a ke alii e kiu mai i ka hopeaa \ 0 kau hana. A ma kona wa nae i ike iho ai mekīma mau maka ponoi, a i ole, o kana kiu paha e hoouna ; ae ai, ua paa pono kau kupee ana ia'u me ka heniahema ole, e manao ' • ananei ke alii, he kanaka oiaio ee nona. ' "Aka, luwkahi a'u wahi mea noī j aku ia oe, e ke kanaka o ke alīi, o! kuu wahi puna ohe nei. E waiho ' mai no oe ?a mea me a'u, oiai, o' ko'u walii hoa hoonanea no keia, a he hoa pili.paa no Koi no'u i na kau a pau o ko'u noho ana i kela wao kanaka ole a onkou i hooa ae ai, kahi a'u i pili kv>koohu ai me ko'u kaikuahine o Kahālelehua. Nolaīla, 1 nonoi aku au ia oe, e hookuu mai 06 me a'u no kim wahl hoa pili, A ina he make aku kō\i ke hala ua v ia eha a ke alii i hookuu rcai nei no'u, liookahi hiH ko maua hele like ana i ke ala hoi oi l * mai, no ka meo, aohe mea hiki ke 'kapae ae i , ka olelo a ke alii. O kona makema loe w&le no ke hookok, a ina hoi no*u nei, no Kauakahialii ka hewa, ua'u ponoi uei uo h ī kii kiho niai māi ia K&ili!auokekoa, k«i|l aku iuka o IHhauakakni, i ko\i aina i ka uluwehi a ka lehua, alaila, ua hewa au, a o ka make no hoi ]>sha 'kē'uuku." Kokio laua sei iloko o ka halaw a ku i ke kia o pou-, o-iuanu iwaenakomi o ka h&le, jv\ne akn la ka i!:,muku imua o Kauakahiaiii^ "K haawi mai o<\ e ke »>lii, i kou Hma i «kuau ahooko aku au i kani Inina. P.uie imii o Kau ikahi«lii: "Aole peia. Mai lu o 5 v>e i ka lima o ke pi'o: Av>lo ar. !w alii, no ahi o Moikeha, hoahanau o Olopaua i MoMulan\iiakoA. K hana oe i kau h*na a iuai menemene mai īa>.," Ka ka ok!o, aolw pono i ua Wahi kanaka lit i ko in» pw'Ooni N? iho i ka hauhoa a ko k utv<» ana i xia aHi opio nei o IMhanakalani, o ka wa no ia a ua waliī kanaka neī i lalau aku ai i ke kaula ma k;\ pou-o-manvi, ojva ae U ' n,a V.n\ \ v> l Kauakahi.*Ui mi\ ke kv»a, h.rih >a ;v <o l,i a paa, Hi $k\i

___ uo lioi i na wawae a pa i, lioopiH ūoilbp:>n. , * Faa -fho Ia o Kauakafiinlii;'iwil I akii ii krt a ;*>>• ki 1 '-i i:i M(ijkehfi. k« al;i. i kana m.'-a i Ik.-o K-iUakahialii. Ua iioike aku la hoi o i i Hoo < ipoikainalauai, k«na wuiiin<.', usi rux> IPMMu jutyt»*aiuaiū :Oial'>Ku o ka halaa, 4aa hoolioio o»a (Moikeha) i »ia a pnu'nii ia eli i o ka pan ana o I Kauakahla3ir, f»laih, ho>puka oi* i_ 1 kona ka m<*ke a no kt> i ola paha o ke a!ii opio o l'ihanakaM""' . ' [ Kia nae, ua paa fco M .ikeha jna-1 j nao, e hoonele inaoli ia Kauakahi- ] aliiikaai ame F|t, ana manao 1 ibo la oia ; ma ia hookii jma ona ia ■ Kauakahialii i ka ai a me ka i'a e make_ ai no a Kauakahialii. 0 Hoa ipoikamalanai ua hai a"kuīa gS ]Mt Kaililauokekoa no ka lioopaaia , ana o Kanakahfalii iloko o ka haLla». ] Ia \va i pane maī ai o KaīlHaaake koa ika luaui makuihiue, ia H(x>- , ipoikaui&Uuai: « "Ua ko'u manao no keia hoola ia ana o Kauakahialn 0 ko'u msfcemake nae o knna ola loa uo. ! Aole oia i hewa. o«au no o ka olua kaikamahiiie kai hewsi. Na'u ?ponoi nel no i imi akil iua a to«a ♦ iuka o Pihanakalnni. Aole nana i |'kii mai i k=u nei o Kapan, 'a . kaili mula uku ia'u mui a oloa aku* | ē t]'j mau makua. Nolaila, naamaa j o ko ke alii hoopuka ana i kooa ma | nao ao k make o K<iuakaliialii, e I aho e hoike aku au oua a me j ik'iii a pra o Kapaa oei, ov.iu ka j hewa. aoa pono no o Knuakahi jaHs." . . I "E noho anarlto ke!a (Kaoakahi--1*1»- me ka maikal i ko ia'la' wāhi. I rnahr>oi aku nei hoi -,n a hoea ana Mlaīln." | "A no keaha no lioi oe i hpoa ai : ka maua kaikamahine?'" , ninau mai ai o • j I'aue niKĪ la o Kaililsuok«koa: | "Na ka nty nui.o ke aloha. Lohe | au i ke kani „a nei ohe naai uka mai j o i'ihanakalani, o ko'u punia, koke i iho la la no ia ike aloha i ka mea I nana ka ohe e kani mai aua, me'he *mēa Jg; oa ikeVī)aka aku au iara, a T pela hoi oia ia\i. la' vra no āu | hoohoīo iho ai iloko iho o'u, ina fhe kane k;\ mea nana ka. ohe, iiorcv |ka leo r'u e lohe ana ia wa, alaila, i kane pa'u» a iua heiLlu' wahiue - oia. i aikane* ok ua'u. keia, UooUiki a'u» u i | ku ae ia h&aiele iho la ia oiua, e } Ua pii heKiiuana I wanai aku au iloko oka \ilul-aau, e j alo ana i ke anu aka na» ka makatni a me kē koekoe, »■ au i ka j hale o Kanakahialii. A lrtw an !ā?a {i tsrse oia ns'u ai v\ a"hm'e no hol au | nana. Ma keia \vah\ he olaio, u& | lawehala au la ulua o o'u mau tndjkua, aka, pehealioi tvuaiuū ehikl.ai j ia'u ke alo ae i ka fuuui a i\oi niea jliealoha? Kolaila, ua'u pom i no, i na ka oiua kaikamahine, i ka'ika' | aku i ko'u kuleana, ka mea ho< | a oīua i palama ai, a waiho imu» o i Kauakahialii. Mea ole ka loa oko i alahele: iwēa ōle ke &mi o tEa nvaka |niame ka \w, moa o!e ka hlh'pea s o ka «lunahele. moa \-h- ka maloe j loe ia'u nei o ka i'.ni ana i kahi e : | uiaalili ai ka ikiiki o kuu ' u*a: ■ j kino. | "Waiho kul«ma a'\i i !s*wō j aku ai iuuwo KauakAh : .;«'ii, « poh? 1 * 1 hin auanei hoi k«?U o h>vh*maho t,a I n>ai ai ika hwimu <>lo anA i >-110 i ia aku a \vaih-> l ke alō? < He liupo haak'e 3o\ 0 I' haslvlo tusi ana i ka h-vwAlu i';i ow\o im«* ona uiaka. 11 h«>onuu p i ko l.«\la i ka uhu tu\i tuaak* i ko ki\ 1 onohi,"' '[ O keia tnau ok lo s imi aKa H l!*«Okeko8, uA j\*u aka la ia i ks Vo e inma o , Moikeha, * m&hopo o'a U'aX> ok t.\ akw 1« o Hoo?pi>sksi>!aU«ai ; ke alii . 4 \A«lwa o<\ t,v ka wakuak«ne, naw* kt katk*n>alrfric ; na v w?r,ao e ;v,sk>- 0 a'a' i o r.cV ar-a 0« a n o \ kt k«:k : t>h\ a e waia an« :ro IkM ns , jvaku». K° fkt* nial hi r>o" e#, e po> *Kav*k?V ? a!*; la 4 ~

ak-i, uo ka kaua no k,i hewa. Uī,i r»orto(i no kal iml at u a īoaa o 3v> < a iahialī', -i ih ki le-Om kiik t-n }!r ,- i iia-i vi A-: ! k >.vi ki',.( i ; »pio X'.»latlH, <»a o noinoo nai 1 k si. mea. " ' AUila, P4IH: uiii la xi »ikuha, i ta wahine: ' Aia i k\ h-t o 'aa i-t mi ktii aiu, e hoak ai uiai ii ao i ka aha īiulī-Iioli::ji o kaua" tn\n oia uiu «.• hoike aku ai aa 1 fa ninnaii, oia h o!tlo aku au ia aleon, he manao hoakaka ko kē a'u valjitK», o Kailiiauokekoa, imoa o «kon, ih) ka inea e pili ana i ke pio a. Kauakahiain." I T a ntiiikai keia mau oM'j a Muijpha ? ka maoao wahine. ileu U o HooipoikauialaoaL a hoike tku la i ke kaikamahine, no ka te ana o koua luaui * makūakane, e loike oia i kona mau ir»inao a pau mna o lea aha p:sp.i liuH-homia a noho inai ana lua ka haoĒaU,. aw iala aku. \oWi pau.