Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 34, 26 August 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A.KA.MAHIAI. KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A.KA.MAHIAI.

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

īa wa i lele mai ai ka kanaka ma lalaioa me ka hoowilimoo me ka hooni puhi ana o kona kino.e pakaawili ai i o a ianei, a wililua wili lapuu no hoi kana maa puapim, tae ka ielelo ana o*"kona klno'ī o a ianei. A ma ia manawa hookahi no hoi, e hailiki mai ana oia no konaikaika: - "O ke' āla olili mai keia o NuaJolo l§wa hakahaka koae k«a i ke alo pali. O ke kauwi]a mai keia o Punkapele, kapekupeku i ka m.ihaToaha o gikiipau, 0 ke koa mai keia o Kahihikolu, hoohuēlo ana i k« alo pali' o Mailehima. 0 ka niaū kani mai k«ia o Aahoaka, uuina na ' , wai o Namalokania. A eia mai ke kualapaa mahanahana no ko laepaa e nei kokala lauhala o Keaau. H la wa no i haalei mai ai ua kanaka n«i i kana puupuu akau mc ka pii pu ana ae hoi o kona wawae aknu malalo ponō ae o Kaaemoku, me ka manaoio loa ana o oa malalaioa nei o ka puapuii no ia me ke peku wawae, ana i hoōhuelepo af ai, hoolana kahi keiki ki-ke hala o' Eeaau iaia, aka, iaia i moeuhane mu£f ole ai, he la ia no kona halawai ana me k« kuapuu hoohailua a me ka makole, aia hoi, loaa mai la kona lima a me kona wawae i ka hopu pukani a Kaaeamoku a lele ! koheoheo atia kona kino iloko o ke kai a IHo oia i paina kakahiaka na ka lehulehu o na kupuen o kc kai." I ka ik« ana hoi o na kmaka feamaaina e ae i ka mak? ana o ko lakou hoa Kauai i ke keiki malihini, 0 ka manawa ia o kekahi poe o 1* - kou, he elua kauna me na keu elrta 1 M« mai ai e hopu-ia Kaaeamoku, ia wa i pan« aku ai o Kaaeamokn |' «a poe Kauai la i ka i ana aku r •"Anhea aukoa e na ke'a hakahaka o Kauai uei, wahi a ko'u lohe, "mai lio&ano mai ko oukou !ehu!chu e make au ia oukou, no ko onkoia ike ana he nui oūkou a he hookahi ,wale no au. Aole pela o ke Kauai f ikaika ole. J 4, 0 o oakow a pau, iiuipu mai no | i he auna o oukou, alaila paha pak^! tae he wahi uiakili hod o kiui lae. H« iike oukou aie ka oie i kuu wahi i manamana iki o kuu lima akau »ei. He ohia wale aku no ka kew wahi maoanian» iki o*rc, lel* liili ouleou i o a • Aka, o kein I#o kahwiho* o Kv 5 oMo aku ai inma o vt* poe Kauai nei, as>lc i» i mai « ua poe kanaka Kanai nei, eia ;alu Uke niai la lakou ma ka Ic> • [ ana mai e hopu i kokala o Ihiua ' hoi lakovi i Uhi* launa tnai xna | kahi a Kaaemoku e ku ana «w Va ! aaJta«k>U', ua lele aku la o KeaeaI mok« ma ksh! a ua poe Kauai ne* ! pukalaki mai an». U ohin ! ar>* ak« no o kahī ik? o I ka lima ak«t» o Kaaeumokw raa ka | aoao o kekahi kauaka, le'.o walawa--1« ana la kanaka a koho iloko o i* k«i O'e no Hoi Vahi mananiana o k* Mwi hem* a sou aAa n>a k* as»o o kt\ta>>i k*nska, koNwh** ira * l*w« \k>ko t« k» kai. K« t\v» U

no ua Kaaeamoka nei iwaena o na J kaoaka i ala mai aī iaia, a ke ohiu I la no ka manaman* akan a me j oaanaman* liema i kela a me keia o ' ua. poe kanaka nel; pa qo, kle ana ■ iiako o tc tii. Ua fike -ka >rarnrbr ! ana o ua po« kanaka nei me ka pnu _ opala i puhiia e ka makani, ka oili-1 iii iiiiii * fatoo ana iloko o ke ka 1 me h« paoo lekai la. i U* piha aela ka !ewa i ka leo | kūwo o na wahine, na keiki a me j oa makamaka o ka poe i pan i ka • iokoia e Kaaeamoku, e like me ia' i hoikeia ae la maltina. Ua ikuwa | ae la- no hoi ka lewa i na 3eo hooho ' o na kanaka, e kalahea ana no ka f make ana 0 na kanaka i ke keiki n»a|ibmi rcai Ptin& mai. f JTa holo aku la keia mgu leo ave anooho piha hehena a na kanaka a lohe o Manouli rne Kama-a-ia-Ma hiai, e noho ana ma Kapāa. A ia wa i pane %e ai o Manouli i ka moopuna ia Kama a-ka-Mahiai i ka_ i anaaku: j"E, kaiwawa hoi ka leo o na kan»ka e knpinai mai nei. Eia la īhea keia pihe e wawkīo raas ne!? He poa kekalii e kuoaakena anā, a o k«kahi poe hoi e «waawa wale ana no. Owai ia boi nei kupueu a k» ikaik* uui wa!e e haanou ia mai nei?" ■ ~- v 'Alaila, pane mai la ka moopuna, oja hoi o Kama-a-ka-Mahiai, i ka i ana m&i: . "He koa oao hou keia i la a hehi i ka apaa o Wailua. Mamuli o ka lele kamoko 5a ana'ku n«i e na kamaaina o Kanai nei t na pau nui mai ia i ka make i «a koa nei. He &bi aku kenaākaika e mai la, a oia auanei ke koa nana e kii aka e pa'ipa'i .i na poo o kela māu wahi kolohe o Niihau. He k*li malie iho ko kaua la a hoea inai ua wahi koa ouo hou neK I hiki oia i Puna nei i imi mai 1* ia'u'." Ia pau ana ae no o ke kamaiiio ana mai a Kama-a-ka-Mahiai i ke kupnnakane ia Manouii, ha-l«h3hv ana ke kapnai o kekahi pop kanaka mawaho o ka hale. A okalakaU ana ka leo o kekahi mea mawaho ma ka ninao ana ae i na aiaio o ke alii e nonoho ana ma ka lanai: ' ,4 0 ka hale psha keia o Karaa-a. ka-Mahiii?" Olowaln like aka la no boi na ka p«t»e ana aku: M Ae, o ka bale keia o Kitria-a-ka-Ma hiai?" Alaila, pane hon no oa leo la me keokalakala: "Eia no psha iloko nei o k& hale o Kama-a-ka-Ma hiai?" Aeako la no hoi na aialo no ka ninau a ka maHhini. He te mai hoi ka īia kanaka a he miki hoi ka Kftaeamokvt a komo ana 1?oko o ka hale. I «a e«cn n?i o P«n:\ i komo aku ai. ike aku la ia he el«a mau ka nanoina hanoh*no a kuoo e noho Hookahi o lana ua hele n hina ke poo, a hookahi o laua he kanaka nanaina koa oia ma na ane a p»tt, & manao koke iho la ro oia 0 kona Inaui makaakane no is, no laila, o kona he!ē pololei 'aku I"a no !! ia ma kahi a u* kanaka nei e noho t mai ana. i Ike mai Ia no hoi o ftama-a-ka- ] Mahiai o ke ieiki no kt'ia a laiu ' r> | K*p&ia-a!fi-o-Puna, e helo aku m>i I iuiua ona, a ia vfa i pahola raav| ai i koua limt no lta tn* waT{ 1 ko koiki ras ke ano r IHw- * no h\>i k* *mk«a ? aloha kvik*, fis na?, aole ; manao vxlkni>ioopapa i! ka!ka ;> f keiki kaeaea nei o ka paia ala o • Puna IkahaU, AuU i haawi ua kf:ki r,o: : k*» »lo4iA i ko-iiA luaui u»akuakj»ne t « Uk« Wi UK' ko k-i makuak'ne ms o pahola n;ai ana imxsa iMM, aokt mea s via koiki a kA «a owi wale o ka >ansi ana aku itu»a o koaa lr,sui n v ak , .iakar 1 \ <^a 1 rt\v koi\a hopa *;>a .ik<: i \s>n* a j»a \vno rca n* M poohiwi, H* k*ni ana na ke ii * .W k«iki iwi me ka o:o*o m* a*: "1 aloha nW nti o Kapak-aila-o-P«>ta ia o» c K.ama-a-kft Mahiai, o Wi kioU w \% ; a o k«ik\ ai--? £Sr&

fmo k'ā āaiika lanha ole, * lele an& ! ka maknakane ilana" ! Oia lele oka makaaka,n« a pa f J kmpoku oka hale, arke p!l #' no ' :'•!«)«», a hiki ika fkeVolit!lfTifi aoa " - --kp-kmo T>xt&- K - , li ; -ai nei. Aia man&wa ī hoi ] ua «:u u<n a ke koa a haal'e ilalo,"* t n«wa make aku la ka makaakane. i Waiho iho la hoi ia a liuliu, ala ae j la oia a pane aku la imua o leekeikl ] j ka i ana aku: J "U! Ikaika! Aka, aoI« nae aa. -o ka ikaika e kou keiki, e pani ai ika aina. Ua ike aku nei ats sko . ikaika i ke one o Kakaihili, WailuaAuhea oe e kuu kelki, oko Inanī makaahine ka'u i ike i kona ikaika ke heje Ia o'u man m»ka a koiaewu * newa, a o kuu houpo hoi, ua^n&-e iki. .. 0 ka ikaika ia, lawefawe*' ! ma.lie ke kii ana e eha »f ka" he*" p&io. He eha mai hoi kau e fc& .ki a koe. Aia no ja e\% a, kuahine e keiki i na liliih'hi ma¥a. He noenoe hoi kau. Afa bo t& eha i ka poho o ka lima o ko luao! m*-' kliahine. Re hooheno Jioi lum. Ma na ano a pan, "aohe oM * ēfia ole o'ri R&i, o \o kaWne? 5 ka. nal makankāa* Vfo luaui maknahine. Noīaila, e hoao boa mai. ana 6e iko ikaika e kaoE - ~ I ka fohe ana o Kaaēamaka kena a kona lu&ui malukleani la!a, "' ao ko 1»€ 4 ae ia wa oia i lele hog aku ai e liōpii 4 iua maknakaM nei eiia. ~ Xofei haT ' papa" aku na Ifma o uV\eTki ' na o na kipoohiwī "o kona laauT tc* kuakane, loaa malīa i:ona i ka ehiu }aāu a koaa makuakane, aole pae me ka ikāi¥a, "ata, m«T ka pw inalie wale ana mai *bo oka laau a ka maknak»ne v he me* lel©' koheoheo hoi kaa i ua k«ki nei * waiho ana ma k*e oka muKWāl o Wailua me ke ano make. A linliu wak ka waiho ana a .ua k<?ikl j«?; ala ae la i* a hoi aku !a ahoeaimoa o kona makuakan© me"fee ano loma loma a hoka no hoi. Mamua o kona'hoi anā imaa 0 k»»na maknakane, na 5 wale iho 1» no oia iloko om: *'He keu ka, hol ltr la ak« kanaka laep ; va aka ikaika nui wale, amai makeka hoi aC ina 1 ikaika loa ka ohīu ana mai nei o ka }«au a keia kasvdka, a ioa io p ko'u ioaoi makuakaw kela, alaaa, wa makepono no ka li!d Ana o ke kino o knu luaui makuahine, kanak* ikaika maoli no, ya my>%> mai nei la boi an owaa o tc&ua k» ikaika, he aiwa loa akts ka hof leeia o kaikaikaa ka pukonakona maoll ' w ;" v . , ..-v. .. A sb ua keiki &ei i<n\)a ofe jfc'* * o ka mAkuaka»*, ia wa I ninaa § huah«abn mai ai ka makuakane t nakeikinei ana: "U% pololei paba ka'u i hooi* aku nei he keiki oe na Kapat-da-o-P«na,f" A« akn k ua k&iki n«i, "A owai 1» hoi koa inoa?" ■ - Pane ua keiki nei: - **0 Ka*e&moko." .i -* N«m« no ka eoak asfc«oe: **!:» aeamoku owai?" - "O KaaemokuoKama-a-kā-Mahi ai, kuu makuakane/' w*hi a ke f k»iki. - , [ "I iaai mai nei oe i« i Mahiai, «•?'» i nioan «Mi ai k« ik» keiki, A« oo hoi o |Kaateaaok«j n?nan Vx» mal H ka | %r«altnw t na fcetkī*h«t <m*: ? «S**ī o<» a fc\aa n Kftma-*k*sraiti*T, | koTs Ia K»iaa-a- -| ka-Mahiai**' I ft<<i U8 iwl: \ w i I<v»a o Kam* a-ka-Wakm alaiW ako an t lCk}lca xk»*ū n*at na V" »na tti* na T!»a\* o Halwikala, 7aaJ' 1a oia i k«W?kie he> *V& % t^h6 on». x * " Maawi <• \%a m*kftvMs* 9 ik-: ksuV i ka Aav,» p«\a \ kela ae n kon* ms« on^ o |*«ipa}vina au » Vi v:an3 -:h,> al i**latea v ma U no hc\ ka*7» « il» ai i ka hoa* o. Kaae&mok-a i Nlihau: y»; -. . ■