Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 91, 3 July 1915 — He Mau Olelo Paipai I Ka Lahui Hawaii HE MEA PONO I NA KANAKA HAWAII E LAWE NUI I NA NUPEPA HAWAII NO KO LAKOU MAU HOME. [ARTICLE]

He Mau Olelo Paipai I Ka Lahui Hawaii

HE MEA PONO I NA KANAKA HAWAII E LAWE NUI I NA NUPEPA HAWAII NO KO LAKOU MAU HOME.

I hoopuka ae la makou i kelii mau olelo malima I ka ike maoli i ka hoohemahema maoli o na kanaka Hawaii i ka lawe ana i ka nupepa ma ko lakou olelo makua. ka nupepa Kuokoa e puka mau ana i na kakahiaka Poaliuia a pau, me kona mau manao uaauao i kakau ia e kona lunalioopouopono Solomon Hanohano. He inau manao naauao maoli, e hooiiaauao ana i kona lahui, e laa na inanao kalaiaina naauao, na nloolelo hooneneā loaa ka haaa o ke &hiahi he heluhelu i ua meK hpu kuloko ame na mea hou o ko ua aiiu mamao, e aho ia mamua o ke aliiahi moe koke wale akuk no. > & o ka Hoku no hoi o Hawaii me kona mau mea hou o ka Uj Kanilehua ame ka mokupuni ho lookoa o Hawaii. Aia ma koiu mau kolamu na maiiao ku maoli lea naauao, i kakau ia e kona lunahooponopouo, ka mea hanohano k< Senetoa Rev. Desha, m , moolelo hoonenea uo hoi, he mef hoohilaai nui i kekahi mahele o ks iahui HaWaii, a o ka oi loa akuk e mama um. Oka Holomua no'hoi kekahi e paiia nei ma ke keeua pai iho nei o ka Home Eula. He mai; keiki opio ka mea naua ia nupepa «li ma kona mau kolamu ua mes hou kuloko anie kuwaho, moO' Wp ame na biJa kanawai i lilo kanawai o ka ahaolelo i pau aki ka mea a Ke Aloha Aiua e - m&nao nei e hoopukaia aku ;im «I» koua n\au kolamu ma kv i; XBIM koke aku i hakalia wale uo ; ka pa* pono mai o ka mewlelo t ka hale o ua lunaniakaaina no ka huli ana aku i la mea uu.ua ka Wa i lilo v kanawai i keia la. Ua p«u jco Jce senate i maopopo ka uiea nana i lawe umi ka hik ame ka poe i kakoo ia māu Inla, ina pali» ibau hila maikai ia a iuo paha, OKe Aloha Aina no hoi, Eha

htiā fuu llawHu, * ō ki

• hapanui o Hawaii lawe i kekaHi a l<ookoe i kokahi. A ole pela , na lahui ,e. Ho mau nupepa |iuba la no ko kola &rne keia mokupum pfikahi, ia mankwa laookahi e lawe ana no nae lakou i na nupepa mai ko lakou aina makuka mai, he mau tausani mile ka mamao, ina paha no -kakou ia hele ana i kahi mamao pau ae la ka hoomanao ana i aa mea hou o ka 'aina, akh no na lahui e. a'ole loa lakou e poina āna' no ko lakou aina makuahine, kahi 0 lakou i puka mai ai i ko keia ?o s a 1 heie wale no lakan ma kekahi mau aina aku no ka huli waiwal ana. Nana aku i ka*lahtii Kepani- hē "eha o ?akon nupepa puka la mli ke •kaona nei; ia inanawa hookahi p hoea mau mai ana no na nupepa mai lapana mai i na mokn a pan Ē heluhelu ana na makua ame kamalii'i ka nupepa ma ko lakou olelo makua. O ko kakou mau keikik i keia la, he kakaikahi loa ka ike ia aku e heluheki ana i na nupepa Hawaii, 1 ka nupepa namu ka hooikaika. Pehea la, he uiaopopo no paha i na huaolelo Bt>retauia a pau, aole paha. Oka hwliuHhuli wnle iho uo i ka nupepa, a i ole he nana wale iho nO*i «a kii. " 0 kekahi mea kapaianaha loa koiā malalo o ka inalainalaina o ka la, a maluua ae o ka ili o kā honua', O ka hiki olfi i kekahi kanaka a wahine paha ke heluhelu a kakau ina kana olelo lahui. I ike ia a hoomaopopo ia tio kela ame keia lahui ma ka lakou olelo makua, kakkau ame heluhelu ana, aole loa nia kokahi anb ē ae. Kolaila e na maknniaka ame na hoaloha, r lawe imi i na aupepa Ha~ waii, e laa ke Kuokoa,. ka Hoku

o Hawaii, ka Holoimia, Ke Aioka

Aina, ame kekahi mau nupepa Hawaii e ae, ina lie mau Eup«pa Hawaii kekahi e puka nei ma_ keia Toritori, K olelo mni aaa gaha kekalii aoie Ik\ iiiki i ka makou mau kviki ke iieluhoiu a k&kau ma ka olt-lo llHwaii- ina p«,ūa iho 2a. ho moa pouo w ? ao aku ia lākovi ōi opiopio, walii aku ae nei

a oo ka "pono, o ka hele aku la no ia i ka auwae aina. N"ana i ke keiki a ua Kepani, ala ko lakou kakahiaka nui, hele i- na kula Kepani, awakea iki ae hele i ke kula haole, mahope o ka auwina la, hele hou i ke kula Kepani. E olelo hou ana paha aōle he lula Hawaii, ina pela lie mea pono' <je e' ka iii'akiia e ao aku, mainua o ka nalowalo loa ana akn* 0 ko kakou olelo nnakualiiiie, a no ka mea o "na ketki e puka mai nei niai na wahi kula ma-o ae nei, he namu wale no ka olelo, he hiohio wftl. no ka waha ke lohe aku, ina 'no me kona hoa laliui. j A o oi loa aku o ke kamehiii | o na keiki liilii loa he namu wale no ka olelo ke hoi niai i kauhale, 0 na makua ike oe i ka naimi pehea ana a ka pono, e h(Soliiualima ana paha i mahele olelo, i loaa ka mea e unuhi, he pipii loa uae ka uku o ka oiahele olelo, he uuii dala e ka la, a ma ia wahi hiki ole, pilikia no. He mea poho i ka lahūi imū o a o, o keia Teritori e nonoi 1 ka Ahaolelo e hookaawale i haawina dala 110 ke kukulu hou ana i mau halekula ma ka olelo Hinynii. Hoomanao ae 1« Ke Aloha Aina i kekahi ahaolelo i halā akn nei, he wahi olelo hooholo -wale no ka ka moa "hanohano o Kauni, Slieldon o ka waiho ana ae ma ia aluiolelo, na lioomaka koke mai na, wahi nupepa- namu o ke kulanakauhale e nwa o liko me'ka hiki i ko Inua niau Avafia ke hamamn. Hoaha ku kn .waiwai oia inea, ua ahona ka hana ■ aiiii i hali' k)il;i liulahuln ohipa ni:u, uui aiva a. pela \vale. f \ahc n.'ie hamama aku o ka wuha o wa'wahi! mau nupepa nei i ka hale kula o na Kepani. Korea ame kekfl"hi mau 1 laluii e, n ao moi nei i ko lakou mau keiki ma ko lakon olelo niakua. Aia kakou na Hawaii- e ,n<)ke i jtii keia mau wahi nupepa i kti >vaha . kole. e laliui, h.e,jnea j pono e ala like mai kakou, e hoomaka aua inai ko kakou elele alii mai, a hiki i -ke kanaka Ha"svaii hope loa he kulu koko īlawaii kekahi e holo ana .maloko o kona mau aakoko. Ke lana nei ko makou manao e ala like mai ana na nupepa Hawaii a pau ma o ka hoeueu ana i ko kakou poe heluhelu. Ua like ka nupepa me.,ke kukui e hoomalamalaipa aim ia loko o ka hale, ina aole he kukui e pouli aua oloko o ka a o ka uupepa hoi e hoomalamalama ana ia, ia pe e ke kanaka ma na mea liou kuloko ame na īnauao kalaiaiua mai na nupepa like ole mai. Nolaila. makou e paipai -aku uei i na kanaka Hawaii a pau mai līawaii o Keawe a hiki loa aku i ka mokupuui kaili la.