Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 28, 13 July 1917 — KU KA HALE KULA O NA PUKIKI. PEHEA NA HAWAII? [ARTICLE]

KU KA HALE KULA O NA PUKIKI. PEHEA NA HAWAII?

. Ma ka Poaono nei i malamaia a'e ai he anaina hoolaulea e na PukiM 0 keia kulanakauhale rna ka hale hui o na Pukiki e ku nei ma ke alanui lunalilo uie Alapai i ikeia ma ka inoa 0 keia anaina hoolaulea, he anaina ja no ka hookumuia ana o k<' kula Pukiki ma keia Tcriiori no ka manawa mua loa ma ku moolelo o Hawaii nei. TTu ala mai ke knkuluia ana o keia hale kuja Pukiki mamuli o ka maopopo ana i ke aupuni o Pokukala ka hemahema o na keiki Pukiki i hanau ia ma kekahi mau aina okoa aku mawaho o Pokukala 1 ka lakou olelo makuahine e like me na keiki Hawaii oiaio maoli e olelo mai nei i ka lakou olelo makuahine me ke ano pahemahema, a kohu mau keiki no na aina e mai. Mamuli o ka loaa ana 0 keia ike ; i ke aupuni ma o kona kanikel^ 1 ala, ua hoouna mai la ke aupun! i kekahi polopeka Wa ka inoa Euclides Goulart da Coeta no ke a'o ana aku i na keiki a konā hoa la r hui i ka lākou olelo makuahine, kā mea hookahi hoi a ke kanaka e hauoli ai, oia kona olelo makuahine, aole ma kekahi ano okoa a'e. O ka olelo makuahine a kela ame keia lahnl, he mea nui loa ia lakou, a o Hawaii nei no paha ka lahui e hoohemahema loa nei i kona olelo makuahine, oiai no nae kekahi māu lahui e a'e e laa ke Kepani, Pake, Korea ame ke Pukiki i ku a'e Ia kona hale kula, a pela pu me kekahi mau lahui e a'e, e a'o ia nei na keiki oia mau lahui

i ka lakou olelo makuahine. Aole malnna o na keiki ka hemaliema o - ko lakou makaukau ole ana i ka olelo Hawaii, ka olelo kumu hoi o keia mau pae moku, aka, no na poe ntmui ia hemahema, a o ka oi loa 0 na lioa hanohano e hele nei iloko o"ffcb lakou aliaolelo kuloko e hana 1 mau kanavrai } ka hana ole ana i leanawai e hookaawale ana i kekahi haawina dala, a i ole i kanawai e kauoha ana i ke kahu kula tmi, e hoolimalima i mau kumu Hawaii no ke a'o ana i ka olelo īTawaii i na keiki Hawaii o keia man pae mokn. Aole wale o ka Ahaolelo kai hoohemahemā i keia pono'nui, aka, ua hoohemahema pu me na makua poe fce!K ma keia ninau ano nui, ka ninau hoi a'kela ae keia ITaWiiii e haaheo ai maluna o koua aina hanan. O ka hemahema nui o «a makua i ko'makou manao ana, oia no ka,

namu kapulu pu ana o na makua i ka lakou mau keiki mahope iho o ka hoi ana aku mai ke kula aku, e rtamu mai ana no na makua I na keiki, a oi loa aku hoi ria keiki ame na moopuna i ka namu aku i ko lakou mau makua ama nn īeupuna me ka ike maopopo iho uo, aole he kupono oia namu ana aku, no kft mea, ht- mau Hawaii no lakou a| pau, aka, me keia mau mea no aole! i n6na ia iho, no ka mea aia iloko| kela manao uilani kahi hana mao, ole ai. ! Ia kakou, na Hawaii, « hoopoina ana i ka kakou olelo makuahiue i na haole ame nā lahui e, e aka henehene mai ana ; mahope o ke paui puka, i ka haalele ia o ka olelo makuahine, i ka olelo Beritenia me ka hiki kupono ole, a ma kekahi olelo al\a a'e, he nanlu pokipalena a ka holokahiki. TJa loaa mua loa ka ike i na hoa haole o kakou he mea ' maikai ka hoopau ana i ke ku ana o na halekuH Hawaii, no ka mea, ma i® hana ana, e komo nui mai ai ko lakou mau hoa o ka auna hookahi iloko nei o ka aina a noho kumukula afc ma na kula aupuni kahi hoi e klhe ana ka waiu ame ka mele, oia hoi na puu dala o ka mahina a ke aupuni e uku nei ia

lakou. Malia o olelo kekahi lie mau Hawaii no ia e noho kunaukulā mai nei; pela io no, aka ma kahi liilii iki mai no ia o ka opihi, aka, ma kahi mahuahua, o lakou ala ma no, a he kakaikahi loa na Hawaii ma iā mau wahi nunui o na opihi, akā, ina he mau kula Hawaii kekahi, aole e hiki i na haole ke noho kumu poo mai no ka mea aole he eawe o lakou i kau olelo makuahine, he mea maopopo Ioa ; o oe, e ka Hawaii, nia ia wahi, ma ia ano, e ohi ana na Hawaii e noho kumu a'o ana ina keiki Hawaii i ka lakou olelo makuahine ma kahi o na poe

0 ko na aina e mai. TJa hoao a'e ka mea hanohano o Kauai mai, W. J. Sheldon ame «T. M. Poepoe i make ma kekahi manawa i liala a'e nei, e lawe mai i kan;urai no ke a'o ia o ka olelo Hawaii ma na kula aupuni, pehea la 1 hanaia mai ai, o ka pau no ia o ka lohe ia ana a hiki i keia nianawa, ua ki pokaia aku nei paha e ka mokuluu Keleinania a pehea lat Hookahi iiae moa a luakou i maopopo, aolo he a*o ia o ka olelo Hawaii, a hikf wale no i keia la. Ma ka aina e, ina e namu haole na Hae manao ia inai s ana he paele, aka, ina e olelo oe ma ka-u olelo