Ke Au Hou, Volume I, Number 12, 20 July 1910 — KO'U MANAO AKEA E PILI ANA I KA NINAU WAIONA [ARTICLE]

KO'U MANAO AKEA E PILI ANA I KA NINAU WAIONA

Mr. Lunahooponopono o Ke Au Hou; E oluolu mai oe i kekahi kowa kaawale o kau hiwahiwa tro k'a hoike ana ae i ke akea i ko'u manao kuokoa e pili- ana i ka ninau waiona e pahola nei a puni keia Teritore iloko o keia mau la. Ua ike no au, ua like no kaua ma keia ninau waiona, aka, he mea maikai nae i kela ame keia e hoike ae i kona manao kuokoa i ke akea, i ike mai ai ka lehulehu i ka aoao pololei e pili «na i keia ninau waiona, oia hoi: He mea pono anei e hoopauia ke kanawai e ku nei iloko o keia la, no ka ae ana i ke komo ana mai o ka waiona i Hawaii nei, aole paha? E hoea mai ana ka la e hoike ai kela ame keia i kona manao panoi iho ma ka aoao Ae, a ma ka Aole. Malia paha e pehia mai ana au i ka ala-paa o Kaualeau- mai waena mai o ko'u poe hoaloha i keia mau olelo penei: "I ka ike ana iho la paha o ua Ne neii ke kakoo o ke keiki ana ma kaaoao e mau no ke kanawai waiona pela, hoopilinieaai wale aku la no." Aole pela, ua kamaaina oe ia'u, a pela no ko'u poe hoaloha, o ka waiona oia iho la no ko'u wai e inu nei mai kuu mau la opio naai a hiki i keia la, a i loaa ai ia'u ka hanohano mai ke Akua mai, ma o kona haawi ana mai ia'u he 12 keiki, elike me lakoha kana kauwa. No'u ponoi iho, ke makemake nei au e mau no ka waiona elike no me keia wa, malalo o keia mau kumu: 1 O ka waiona oia ka punawai e pipii ana i ke ola mau loa. 2 0 na Laikini rama oia ka waipuna e hoopakele ana ia kakou mai ka uku ana aku i na auhau kuapapanui elike me ke au i'hala. 3 Aole o ka waiona ke kumu i make ai keia lahui? ke kumu 1. Ke ninau nei au. Heaha la ke kumu i hoohainu ia ai na hoahanau o na hoomana like ole a puni ke ao nei i ka waina? Haina. Oia ka punawai e pipii ana i ke ola mau loa i hoohalikeia ai ka waina elike me ke koko e ka Haku ka Hoola nui o ke ao nei. Ka Whisky he laau kaulana loa ia na na kauka a puni ke ao nei no ka hoopakele ana i ka wahine, hanau keiki ma ka hoohemo ana i ke koko, i ole e lilo i puu iloko o ka opu a lilo i ma'i ohao a make koke. O ke Gini, hekau kupono no ka poe mimi

paa, a i ole e lilo i ma'ihik», mimi-hai, a pela wale aku. A pela no kekahi mau rama eae e pili ana no na hana akeakamai, a pela wale aku. No ke kumu 2. Ua ike kakdu ina aole na loaa laikini rama, ame na loaa laikini e ae, he mea maopopo e auhau papalua ia ana kakou. Ina hiki ole ia kakou ke hookaa, heaha ka hopena? He kudala ia hoi no ko kakou mau waiwai, a lilo kakou i poe puhi-kole, a pela wale aku. Ma ke kumu 3.' Aole o ka rama ke kumu i make ai keia lahui. Ke hoike nei na kauka naauao a puni ke ao nei, o ka ma'i puu-paa, ke akepau, oia ka ma'i e make koke nei ke kanaka, aole 0 ka waiona. T Heaha ke kohu o ko kakou ku ana a olelo iho e papa loa i ke komo ana mai o ka waiona i Hawaii nei. koe ka rama pili i na hana akeakamai, i na kauka, ame na hoohanau a pela wale aku. Pehea ka rama o na lahūi e ae, ua hiki anei ia kakou ke papa aku? Aole. No keaha? No ka mea, ke paa nei na kanawai pili lahui o ka noho kuikahi pili aupuni lahu\ ana. Ua like loa ka poe hoole waiona me ke kanaka pepehi ana i ka moo ma ke poo ame ke kino, koe no nae ka huelo e oni ana a e panau ana i o a ia nei. Ke ake aku nei ka poe hoole waiona e papa loa aku i ke komo hou ana mai o ka waiona i Ilawaii nei, aka, ke oni mai la no ka huelo o ua moo nei, ma o na kauka la, ame na lahui e ae a imua ponoi o na pukaihu o na hoahanau o na hoomana like ole a puni ke ao nei. Pehea la ia e papa me mama, maikai no anei? Aole. A pehea ka pono? E hoomau aku ike komo ana mai o ka waiona i Hawaii nei, a hiki aku i ka hopena o keia ao. Heaha ke kohu ia kakou ke olelo ae aole moekolohe, moekolohe no nae, aofe e aihue, aihue no nae, aole e inu rama, inu rama no nae. Ina e hiki ana i na poe ljoole waiona ke hana 1 ke kanawai e papa ana i ka rama o na lahuii kuikahi pili aupuni me kakou, i ka rama a na kauka, i ka rama e pili ana i na hana akeakamai, ame ka inu ana o na hoahanau i ka waiona ma ke ano o ke koko ia o ka Haku, alaila, i keia hora e lilo no au i alakai kaulana no ka hoole waiona a hiki aku i ka hopena o keia ao. Ke olelo nei na poe hoole waiona, o ka inu waiona, oia ke kumu e make nei keia lahui. Aole pela ko'u manao. () ko'u manao ponoi maoli, o ko kakou hakihaki mau i na kanawai he umi o kt; Akua, oia iho la no ka laau hahau nana e lumai nei ia kakou i ka make.

Ke oleīo mai nei o Kekahuna, SolQmona pea'ei; Māi lioonui oe i kou hewa, aole hoi e noho naaupo. "No keahala oe e make e ai mamua ae o ka rtanawa? Hookahi no kumu o ko kakou make kokf, o ko kakou-noho naaupo, aohe mihi i ka- hewa.i •kue ai imua o ke Akua Ola. E hoomanao kakou, komo mai la ka pono i Hawaii nei i ka la 13 o Maraki, A. D, 1820 ma ke one o Kaiakekaa, Kailua, N. Kona, Hawaii, huli aku la na kupuna o kakou e hoomana ia loheva ke Akua oiaio, a haalele aku la i na aumakua o 1 He mau makahiki mahope mai, va hoi hou kekahi poe o kakou e hoomana i na a hiki la. Aole anei oia ke kumu i make aj keia lahui-kanaka? Oia no. 0 ka rama anei ke kumu i pau ai kekahi hapa 0 keia lahui kanaka i ka lukuia e ka fnai ahulau i kapaia he "Okuu" apau i ka make he inau tausani mai Hawaii nei a hiki aku i Niihau i kaA, D. 1804, 1 ke au o Kamehameha I? Able. O ka rama anei ke kumu i luku nuiia ai keia lahui kanaka e ka ma'i puupuu ulalii (Small-pox) i ka A. D. 1852, a i ole 1854, i ke au o Kamehameha III? Aole. 0 ka rama anei ke kumu i luku ia ai keia lahui kanaka e ka ma'i ahulau (Small-pox) i ka A. D. xBBi, i ke au o Kalakaua? Aole. Aole anei o ke kumu nui wale no i make ai keia lahui kanaka o ka hoi hou ana e hoomanamana i na aumakua e ae, a haalele aku la ia īehova ke Akua a na kupuna ame na makua o kakou i hoohiki ai i ka A.D 1820? Oia maoli no ka pololei. Aole no ka in« rama. la'u e noho kumukula ana i Anahola, apana o Kawaihau, Mokupuni o Kauai, oia ka wa i puka ae ai ka ma'i puupuu ulalii i ka A. D. 1881 ma Honolulu. Ua hoi ae he wahine mai Honolulu ae no, ma o aku o Moloaa, a ua ike ia ua loaa oia ika ma'i, nolaila, ua hoomaluia iho la makou, aneane paha hookahi mahina, ua hoomaha iho la ka'u kula ia. wa. Ua hoea mai la o Dr. Fitch, i kii mai ia'u e hele pu maua i kahi o kela wahine ma'i i maheleolelo' ua pane aku au iaia, he maka'u au o loaa mai i ka ma'i. Ua pane mai la oia ia'u, aole aū e maka'u, no ka mea, e haawi mai ana oia ia'u he laau pale no kela ano ma'i, ua ae aku au, a hele akula maua. Olelo mai la oia ia'u e inulaau maua, kiiaku la oia he onaole eleele mailoko mai o ka p»iki ona, a ninini iho la iloko o ke kiaha a haawi mai la ia'« a inu ae la au apau, a pela nohoi oia. 1 kuu inu ana nae apau, komo koke iho la

ik>ko o'u ka ha'oha'o ā nioau koke aku la au iaia. Heaha ke ano o keia laau? Pane mai la oia he Whisky, oia ka laau kupono no ke pale āna i na ma'i luku o keia ano, pela ka Balani ame na rama e ae. O keia ae la ka hoike a. kela kauka ia'u, a he hoaloha pilipaa no'u i Kauai ame Honolulu. Ua hewa anei ka inu ana i ka rama, ina he laau lapaau ia e pale aku ai i na ma'i luku o keia ano? Aole ia he mea e hewa ai. Nolaila, i o'u mau hoahoha mai Hawaii nei a hiki aku i Nnhau, eku kakou ma ka aoao AOLE ke hiki aku i ka la 26 o keia malama, mai puni oukou e ka poe inu waiona ma ka aoao AE, he make ia no kakou. AOLE, he ola ia no kakou, a kau i kā pua-ane-ane. Kou oiaio me ke aloha, S. H. K. NE. Kohala, Hawaii, lulai 1 1910.