Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 1, 2 May 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

Ko ka makemake k>a no o Miss i Hale e ike i ke poo o ka makal- j kiu i lohe aku i kau wahi mea e pili ana 1 ka hana huli a kona ! mafi makai ia Wilamaiki, noiai- ' la, aole oia x hoi !. kona hokele,! aka, kaii iho !a no oia f 110 ka mea 6 hoi ua olelo mai ke kanaka oke "Eeenā o ke poo makaikiu e hoi' koke mai ana no kona haku. ! He oiaio, aole no i ioihi loa ko j Miss Hale kali ana hoi io mai j Ja no ke poo o na makaikiu. Komo maī la oia iloko o kona! keena mc na heleheīena kauma-; ha, a hoomaopopo aku la no o! Miss Hale aole i lohela kekahizaea e plll ana no- Wilamaiki. I ka ike ana mai o ua poo makniklu nei la Miss Haie, hele loa mai la oia a lulu i ko ia nei lima m olelo mai la: ,f Aole a 'u wahi mea hou nau, oiai aoie, I hoi mai kekahi o ka'u mati keiki hanu; : aole no paha lakou e hoi mai ana 1 la a po, koe wale no ina * loaa ana ka lakou mea e hull īoke mai aia wale no a loaa koke j ka lakou mea e huli ana. Aka ; malia paha o hoi mai lakou i ka 1 i, sp Aph a i ni R ia-'la' aku naha " I Oielo aku Ia o Miss Hale: manao anei kou e loaa scna 6 Wilamaiki i kau poe kanaka?" j mai la ke poo o na makai- : kiu: "Aole lakou i pahu'a iki a 1 hiki I keia manawa ma keia mea he huli mea nalowale, a he manaolana loa ko'u e loaa ana no kou hoaioha." Na keia mau olelo a ke poo 0 na makaikiu i haawi mai la . ia nei ika manaolana ame ka hauoli. Olelo mai la ke poo o na ma- * kaikiu: "E pono oe e Miss Hale e hoi e hooluolu ia oe iho me ka manaolana no ka loaa o kou hoaloha maikai me ke kanaiua ole t ka'u poe hanu meheu," Ae aku la keia i ka ia la olelo a hoi aku .la oia no kona lumi i ka hokele. Mai ka loaa ana o keia ike ua naiowale o Wilamaiki a hiki i kela manawa a Miss Hale i komo hou ai i kona lumi ma ka hokele aole oia i noonoo iki i kana Baibala, aka, 1 keia komo ana ona 1 kona lumi, o ka mea mua loa a kona i ike aku ai oia no kana baibala. a olelo iho la ota iaia iho. 'Ua nalowale ko'u hoaloha nana i paipai mai ia'u e kual ia oe e keia buke, a o oe iho la ko'u hōaloha i koe ma keia wahi-' Hele loa aku la oia ma ke pakaukau e waiho ana kana Baibāla a lalau i kekahi noho a noho iho oia ilalo a lalau aku la i kana Baibala a wehe ae la i ka buke a huli ae la ma ka mokuna 14 o loane,, a heluhelu iho la oia i na huaolelo mua i palapalai& malaila e i ana: "Mai hookaumahaia ko oukou naau; e manaoio aku i ke Akua, e maHauiu mai hoi ia'u." I % l:o Miss Hale ike ana i keia maii olelo, hoomaha iho la oia i ka heluhelu ana a noohoo iho j 'la i ka manao o keia mau olelo ana i ike mua ole ai. Olelo iho la oia iaia iho: Ua kaumaha iai

ko'u naau no ka nalowale ku- i panaha āna ō ko'u hoaloha nana ! 1 hooikalka ia'u a kuai ai au ia | oe e keia buke, a eia hoi keia inau olelo ke olelo mai nei ia'u, aole e hookaumaha i ka naau. He kupanaha maoli keia mau oielo, laia e nalu ana iloko ona no keia mau olelo ame Wilamaiki, komo mai la ka manao iloko ona he pono paha iaia e hoopa\t i kekahi wa ma ka heluhelu ana i kana Baihala. Aole oia i hele e ai ū kona aina awakea, aka, nanea loa iho la 'oia i ka heluHelu i kana Baibala. Nui na wahi ana i heluhelu | ai o ka Eaihala i kela la, e lele ana 'ma-o a maanfei o ka buke, i ua kakau oia i na mokuna ame j na pauku; o na pauku ana i ma- I kemake ai e hoopaanaau a no ] ka mea ua manao iho la oia he j mea pono loa e paa nanu kela j mau paukii iaia n pola no aua- ; nei oia e hana liilii aku ai a hiki i ka mahuahua loa ana o ua pauku maikaī o ka Baibala e paa naau iaia. Aka*hi no oia a ike i kona hoihoi i ka heluhelu i ka Baibala, t T a oia nn Wīiamaiki « kuU; !icu iaui t ka Baibasa. eU nae kt> jke nei oia e hiki ai\a no paha iaia ke kula • iaia Uio i ka Balbai;< ke !v s omau | oj„ ~ m i-.i' kana o haua nel ij keia i,i. j O kekahi o na pauku ana iI

makemake loa ai oia ka pauku | 7 o"Mataio 7 e oleio ana: *'B nol j a e haawiia ia oukou; e imi b ] e loaa hol ia oukou; e ktkeke, & e weheia ia oukou," 0 ka hopena o keia heiuhelu nul ana i ka Baibala i keia la ; j oia kona ano poina i ke kauma-• ha i kona hoaloha. Aole oia wale; aka, pepelu iho Ia kona mau kuli i-lalo a nonoi aku la i ke Akua e 'aloha mai iaia amte' Wilamaiki, a 'ina hoi he mea oluolu 1 Kona manao. e kokua hoi oia i aa makai hpnu meheu i ka imi ana ia Wilamaiki, a i ole hoi, e hoihoi ma! -ho hoi oia iaia elike me ka ! nui o Kona aloha, | A lulii oia i ka heluhelu _ana i ka Balbala, haule aku ta oia ! hiamoe me ka ai ole i kona aina ahiahl. Alua ai ana i haule iaia i kela Ja. Hookahi no ana moe ana ia po a i pulwa oia i ke kikeke aku i 0 kekahi mea ma ka puka o kona lumi. I kona wehe ana mai' putatre-itri^^ kuene o ka hokele me kekahi palapala mai ke o ka oihaha makaikiu e hai mai ana na hoi mai kana mau keiki han» meheū aole nae i loaa kekahi wahi meheu no Wilamaiki. Awiwi koke iho la keia i ke komo ana i kona lole a paa hele aku Ia 1 ke keena o ke poo o na ma,kaikiu. A hiki oia e noho mai ana no kela me na helehelena kaumaha, no keia loaa ole o Wilamaiki i kona mau makai ha- I nu meheu. 1 ka ike ana mai o ke poo o' na hiakaikiu iaia nei, ku koke I mai oia mai kona noho mai a hele mai la e lulu lima me ia nei me ka i ana mai: "Hoi nele 1 mai la na keikl i kaulana 1 ka j huli meheu me ka loaa ole ia [ lakou kekahi ike e piii ana no' Wilimaiki." ! Olelo aku la o Miss Hale iaia: I "Aole anei e hiki i kou mau keiki 1 hanu meheu ke hoao hou t no kekahi mau wahi a lakou i hele ole aku nei?" I la k-ela: "Olelo mai nei ke alakai o kela poe makaikiu ua pau loa ia lakou na wahi a lakou i monao ai o na wahiia on'a e nalowaie ai. He hookahi wale no ona nalo ia lakou nei oia kona hunaia e kekahi mea." "Owai auanei hoi ka mea nana e huna iaia niaanei, no ka mea he malihini oia ma keia wahi I aole i kamaaina i kekahi mea." [ "Pela iō no paha, he malihini oia maanei, aka, ua ikeia akul ka mea hoohihi mai iaia, a ina'l keia opio e puni aku i ka peloia! mai a poholo i ka alapahl a ke-j kahi keikimahine paha a kakou f 1 ike ole ai." • J

t kona ano* he makemak» 1 ole 1 •• •! J- ,i L'.'/pihpill Kt.V' "FeJa no kekahi poe keikikam [ i hookamanl. Imua o ka po?- 3 U-amin'n? hr- hoop/, I '. I lei hoi kau, aK{j, mahope o kr. j 1 kua. aole i'Tfearia mal o ke Ino. 1 " j '% kuia. n t ui ol ;a u, u'-I" ! wahi hoohuoi iki iloko o'u ua i- ! naia kuu hoaloha e keknia kf- j 1 ikimahiw anl<» no »/u uiuhho , jua hunaia oia e kekah} mes 11/: ] !manao ko'u ua hele ola 1 k;t ho- ! iloholo a nalowale laia k< uku.'i!! | e hoi ai i kona wahl e noho um, ' ka mea, he maliliinl loa oi.i j i keia kulanakāuhale." » j E kali iki paha kaua v.< kf-j 1 kahi mau la, a malia psha ho: i fo oili mai no hoi oia i kfkah- r,! keia mau la aku." I "Oia waie no pāha ka mea !- J - j ki ke hana. He hauOli nni hOi ko'u ina e hoao hōū ana ko'i t " makaikiu hanu meheu e huli la ; Wilamalkī. i n V% me", he n" | naoio loa ko u m iho no oia m;a kekah! wahi a Vou pf»p keiki hai;u meheu i hele ole ai." Mahope o keia mau kuk;t i 1 lelo ana a Miss Hale mr j-.r n- - 0 ka oihana makaikiu, hr-. -< l ~ » ! ia ōia a ka hokele., at iho l;r i keh ! na aina kakahiaka, a pau kana at ana hoi aku la no hōi oia i kbna luml. ' '■ j Uiu ae 3a ka iini iloko ona e jheie kino maoli no oia e hu'li 1a 4 iaanāo' iioko ona e pili ana i ko ī Wilamaiki mau m'akua. a pela no hoi me na kumukula a laUa ame na haumana kula pu, oiai 'm īke ;oia'niamutt^ rrlimīā"paMs~ koi ia Wilamaiki e 'hoi pu me ia ke kumu 0 keia pilikia. Mihi loa ilio la oia i kona p&akiki ana ! ke koi ia Wilamaiki e hoi pu nie! ia, Aia. mai la ka noohoo iloko ona, e lilo ana keia nalowale o: Wilamaiki i mea hookaumaha loa aku i kona mau makua ke j hiki aku keia lohe ia laua. 0 ke.a [ka mea hookaumaha loa mai I j ko ia nei manao, no ka mea, aole i'keiki okoa ae a kela mau makua ja u% hai no hoi o Wilamaiki ta j Miss Hale i ke ano o ke a'oia aiia j o na makua ona i ka laua mea' | e hana ai i loaa ka laua keiki. Nolaila, ua lilo o Wilamaiki i mea nui loa i kona mau makua, a, he meā paha kela e poino ai ke ola o kekahi o ko Wilamaiki • matt makūa .a i ole o laua pu no ! ■'paha. ... "! Aole hiki ia Miss Hale ke nolio i iloko o kōha lumi i ka ua mea o j ke ku mai o keia mau manae . imua ona. Mahope o kekahi ma- ; nawa pokole mahope o kona hoi ana i kona lumi, hooholo iho la oia e heie i ke poo o ka oihana makai e noi ai iaia e a'o mai iaia i ke ano o ka lawelawe hana ana a na makaikiu no ka mea, jua iakika iho la kona manao e !hoao e hele e huli i kona hoal loha. A hiki oia imua o ke poo | o ka oihana makai, hoike aku la | oia i kona manao. Hoolohe mai la kela apau, iuiiluli iho la kona poo a i mai la. "Aole o'u makemake'e ike ia oe e hele ana me kou kino wahine e hana i ka hana a ka makaikiu. no kā 'mea, he nui na inea o keia hana ame ka. pilikia pu, a o kou hele hookahi iho hele loa i ka pilikia." I aku la o Miss Hale: "Aole loa e hiki ia'u ke hoomaha a htki i ka loaa ana o Wilamalki. Nolaila, oluolu hoi oe e a'o iki mai ia'u mamua o ko'u hele naaupo ana aku. no ka mea, ua paa kuu mahao ! e mauna i kuu kino wahine no ka hele ana e imi ia Wilamaiki a hiki i ka loaa ana ina paha e ola ana a i ole ina paha ua make." J?inau mai la ke poo o ka oihana makaikiu: "Pehea 1 >Kaika loa ai kou manao e hele e huli 1 keia kanaka? Ina loaa ole i kuu mau keiki o ka oihana makaikiu oki loa aku e loaa i kekahi ! poe makai e ae. a oki loa aku hoi oe." "Ke kuhihewa mai nei paha be e ke kapena. he ipo keia Wilamaiki na'u ke kumu o keia ikaika o ko'u manao e hele kino e huii iaia. Ina pela, alaila, ua kuloa oe. Aole maua |ie mau kekahi na kakahi, aka, dia wale no ke keiki a kekahi mau makua a'u i ike ole ai, aka, ua hai mai o Wilamaiki 1 kona mooleio a he moolelo walohia maoli. He makau loa ko'u ina lohe aku-kona mau makua i keia nalowale o ka laua keikl, e lilo ana* ia i mea e lioopilikla loa ai i ko laua ola kino, Nolaila, oluolu hol oe e ae mai i ka'u noi." Kulou iho la ke poo n V 7 1 - hana makaikiu iiaio me ka pkemu leo ole a hala he muna* i ea ae ia oia ihuii a oleio mai l\i AOI.K I PAU Aole 0 ka maiia i hoa'mua 0 ■. like me k|| uwila meu O'. ak-.i • aka oka marut 0 k-a lepa n i 1 aahu o I&vj ' 1