Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 17, 22 August 1929 — E KE ALAKAI O HAWAII. [ARTICLE]

E KE ALAKAI O HAWAII.

| (Heaha ko ka po?) Ma ke Jcolamu 5, aoao 3 o > Hoku o Hawāii, o ka la 26 o pe- 3 peluarl, 1926, npna ke poomanao me na hua palapala nunul moakaka, penei;- MA-O KELA KEIA, PEHEA KEIA MAU HOOLOU KANAWAI KALANA. Oia hoi, e hoopauia ka aha apana o Puna, Hilo Akau, Kohala" Hema a me Kona'Hema, me keia mau Luna Aupuni o ita m.au Apana la; Na Lunakanawai, Hope Makainui a me na Luna Paahao. A ina e holo keia mau kanav7ai aole ka he nui ka liio o ke Aupuni. Pela anei? E ike mai oukou e o*\i m&u hoa makaainapa o ka puupuu hookahi, o na Luna Aupuni o na Apana i hoakaka ia ae la analuna, he poe wale nt lakou apau.i kupa a 1 kuleana maluna o ka lepo ōu e Hawali aloha, (koe wale no paha he hookahi), a ke makemake ia nei e liiu o ka Hoku 'e hoopoloU ia lakou, ka lakou poe wahine a me nl keiki he lehulehu. Pehea la keia i ko oukou manao ana? Ōwai la hoi keia "llepa" a ka lokoino nui wale? ' • Hoomanao ae 3a ka hoi au i ke kau Ahaolelo i haia aku, ua komo ae la kekahi loio e hoopau ia na aha apana kuaaina o Oahu, a hoihoi mai na hana apau i na aha o Honolulu. He welo anei leeia Kiu o ka Hoku no uji loio ala? Ina, pela, ua Eepa i'o no. A ina ka e holo keia aole ka e nui ka lilo o ke Aupuni. He poloiei anei keia? A.pehea na ola makamae o na keiki a kakou, na wahine hoi, oiai, ua piha ka aina i na poe hihiu, poe omo koko a me na mea ino he nui waie? Ua oi aku anei ka waiwai o ke Dala mamua o ke ola?

Pehea la ua hehena ia anei keia Kiu o ka Hoku? Ua nele anei ina manao kupono a ano haipule hoi, i maopopō ole a,i oia i4ca Rula Gula? Oia hoi, E aioha aku oe i kou hoalauna e like pela ia oe iho. I kou hana ana pela, alaila, ua neie mua. no oe i ke aloha ia oe iho. Eepa hoi kau.

Ua nele anel i ka hoomaopopo i kela mele kaulana a na kupuna o kakou i liala aku, a e £peJe ia mai nei hoi ia kakou i keia mau la? Ua .pau—ua •kou, A koe no nae «a J>ua, Alo- | iia no kakou. Ua kala. kahiko loa i hookumuia'i keia mau Apana Hookolokoio, a me ko lakou mau luna hooko kanawai, mai ka wa mal 0 ka noho'iia Aupuni Moi, Aupuni Piki a Aupum Teritore, a aole ioa he wa i houpuupuia'i, a i ole paha, manao" ia a noonoo ia t ua kupono oie e malamaia ka maiuhia noho'na lahui kanaka, a i ole, ka nui paha o ka lilePo ke Aupuni, a aole no hoi 1 piha mai ka aina i na lahui hihiu, omo koko o ko na aina e, E noho hoomalu ia ana hoi keia mau apana no apau e 4 na hoahanaū lehua puakea o kakou a he mau Hawaii no hoi na Kapena a hiki loa aku i na Makai ka poe e malama ana i ka maluhia o ka aina. A hik! mai la ka hoi i keiā kau hooponopono aupuni hou, Aupuni Kalana, a i lilo ai hoi ia kakou na Hawaii, oia hoi ke Kalana Moku Nui o Keawe, nona hoi keia kalalmanao ana, alaila, kupono ole iho la kela mau 'aha apana a me kona mau X)oo luna hooko kahawai e hoomauia? I na poo aupuni lehua pi:al<ea o kakou e hoomalu ana i keia Kalana, loaa ia lakou ke aloha ia kakou na Hawaii, oiai no lioi, aole ria ka lehulehu ka iiiana hookohu, a i ka loaa a:ia ka hoi iloko o ko kakou mau poho lima keia mana, ālaila, nele iho la ke aloha ia oe e Hawaii. Auw e ka Eepa e;—Make no ka o Pamano t ka- To ponoi.

A lna paha o keia Kiu o KA HOKXT, a he mau hoa ehumuhumu pu kekahi uo ke.a manao hookahi, a o lakou ma ;va kulana o keia. poe i niakemake ia e olepe ae, pehea la, e hauoii ana anei lakou, m.iika: ana • anel ko lakou manao, aole kuI halahala, aole mtmao ino" In& pela ea» alaiia, ke noi aku nei au ir«e ka haahaa* 1 nm ole ai hoi ka uio o ke aupun., e waiho ae i kou kulna olhanu a o kou mau hoa pahn. 01 HOI HA? A ina hoi no ka »u\kema&2 hoemi Ulq ke kumu o keia nanehal, alaila. ua poiolei anoi keia jlou kap&kahi ana» o keu mau apana &r.:e kona ;r.au luna v .K» p&ne nei au, aok ia he hkna pololei, l;e inaopopo loa 5.% XTa huhewaia anei ke Ki.i.iu moku?

A ke Kalaukina e huli hele ; ' nel. " ' Ef4-ka pololel, 'aele o keia mau apana wale no a me kona mau luna hooko kanawal ke hoopau ia.' aka, o na' aha kaukanawai no a pau ame ko lakou mau lu- . na hooko kanawai a pau ke hoo,pau ia, oia ka hoemi lilo maopopo loa, loaa pono aku la nae paha o K.IU O KA HOKU, a e ho&oi- aka i Olalau, auwe i ka' Lae ka hol o Jca Laau i k&moku 0 Kasuliiiie™va ilaila e hooponopono ai, Aole anei pela? Eepa io 110,

Aole paha i noonoo mua ia ka pono o na poe' ilihune o keia mau apana i manao ia e hoopau, nooa paha na heluna kanaka ma kahi o 20 a i ole 30,000 a o ka hoemi lilo oia ka mea i oi aku, malia paha hoi, aia np hoi.&e mau. puka liu nunui i kupono e paniki e hoopa.U «M, aole no "nae paha oe i ike, ina pela, e kala ia aku no qe, no ka mea, aole oe i ike i kau mea e hana nei. "A i mea pa'ha e ike maopopo ia mai.ai, ua hiki loa ke hookomo ia ka Mokupuni o Kauai, a i ole, o Oahu ī>aha iloko o ka apana o Puna. A ina paha e hoohuihui ia keia mau apana o Hilo "Akau, Kona Hema, Kohala Hema a me Puna, aole anei i manao ia ua hiki loa na Mokupuni a pau mawaho ae o Hawaii ke poholo pu iloko o keia Apana, a e hoopau ia ka keia mau aha hookolokolo a me ko lakou mau luna hooko kanawai?" ■

' Hoakaka;— Ina paha e hppu ia ana kekahi kanaka, (kan« a wa&ine paha) a. mau kanaka P4ha o kekahi o keia inau apana maluna'e no kekahi kumu hoopii paha, l|iwe ia aku i kahi i man&o la'ai, ina paha ia ma Hiio e hookolokolo ia ai, aia he elua apana e holo ana ilaila ka hookolokolo ana , o Hilo Akau ame Puna, a he 30 a.oi aku paha mile ka mamao .o keia mau apana ko laua mau jpalea&, pehea ana la kona, ko ilakou pono e hana ia mai aii he mau hoike paha kekahl no ka mea a mau mea i hoopii ia oiai me na iilo nunui e hiki ai ke hele. Aole paha e hiki ke hookolokolo koke ia, o kr> •paa ioa o ka loio i _«iau hihia, a i ole, liio' pahal ka nleniele ana. a pela akg, pela paha i auanei e hoopaneenee ia ai, a he poe paa hana no hoi paha keia poe hoike, a mamuli paha auanei o keia mau kumu ae la, hoopau pu ia mai la lakou mai ka lakōu mau hana mai, a hoaa aku 1 kahl e hele ai, a me na mea like he nui o keia ano, alaila, ua kupono iho la no ia ia KFJ O KA )COKU, aole anei keia he mkilmu hoopilikia nuuvopo 16a? No K?Tpofe ilihuno keir. a'u e hoakaka nei, a no ka mea. o ka hapanui loa no o kā poe £ hopu ia nei, o ka poe ilihune no ia; a i ka hlki ole ana o keia mau hoike ke hele e kokua i ko lakou hoa a m;vu hoa i wale ia ; he mea maopop'" l loa e komo ana i ke puhi, pilikia oia, lakou, ka wahlne a me na k<jikl. E ike pu Biai no kakou e o*u mau hoa aloha, o keia wale no ka manawa i loaa ai ia oe e Hawaii 'i:eia nani pookela. a ke IHo hou al:u mai ko kakou mau Uma aku, alaila,

Ua pau— ua hala lakou, Pau pu me na pua. Aole nohol i mamao loa aku ia mau la, aka, ua kokoke no ala ma ka h&le. Ua pau ka oe pono, ua pio ka oe k\ikul. Aloha mo kakou. la wai kakou e hoahewa ai, aole ia ha'i, aka, ia kakou no. tm\ aku lā au i k«u mea t aioha ai. imi au 1 ka po a i ke ao 4 aoie loa e loaa. Aole anei i hoomaopopoia, o ka lokahi ka ikaika, a o ka mokualuma ka nawaliwali? O ka paa ana o ka imanu ipono kalaialiuO i ko kaikou mau lima,» he mea ixmk> suiei 1« hookuu wale aku no. aole a««i i ua oi aku ka pooo o k;v manu i | paa lioko o ka liina niamua o ilO iloko oka n»holohele? A iliio hot ka mana hooponopono [iioko o ko kakou mau Uma, aii&Ua. lioop&u aku i keia mau iiawau. i ike maopopo no ko lakou kupoao, o ka h.w\a pono *nt?i i;»' Aol«, aka. e m&u ka aiu a iU&i ka hf\i hou ole ; Aiia. , ce « ka luoAhoe ,nsUpah<e, pls\% oHuoku Kc"u hoomaikMi a m« na keiki on;u hua kepaa ko*u weliua. m&LO-Ki opc^ Aoh«j m&A* o ka puu' :r.a kahi o ka paumaile, Aoh?? lepo 6 m ? hoo» haukae ia kaJbovi o sīā . / ■ ao a kakou al -0* -

Lunahooponopono o KB ALAKAI O HAWAII, Mr. Jonah: Kumalae, Aloha or.~ , Ua ike iho au ma kau nupepa Ke Alakai O Hawaii o Aukake 1, e olelo apa kekahi ia)?> hou ai o ĪPeie. Aole io i n ° o u hilinai ia mea, aka, owau jpu me keia mea e oleio ia nei, he jluahine nona na makahiki he iS9,o Keaiiikenekaole kona inoa. I lulai 18 ko makou hiki ana i Halemaumau, hora 10:50 AM. Aole wau i lohe' i ka pule ana> keia luahine, aka ua ike au i kona kioia. ana i ka moijai, a mahope o ,ka pau ana o kana pule ana hūli piai la oīā a olelo mai }a ia makou. E kuu mau keiki,, e hoi mai ana oia i keia mau la iho. £kolu ona kino e hoi mal ai. He Uahi, ; lepouahi ame ke Ahi. Nana w&le aku no iaia me ke ano maopopo oie. I ke kakahiaka o luJai 25. hiki , mal la ka iohe ua hoi mai la o Pele ,aia i kauhale kahi i noho ai. Oke kau iho la &o i& ike kaa a hiki hou ana ilaiia (Hale-. maumau) hora 10:30 A.M. Laki loa no i ko'u hele pu ana no me ko'u kaa Oko, o keia luahine pu no me a'u ia kakahiaka. Akahi no wau a ike ia Pele. He hapalua hora ko'u nana ana ia Pele, a hol aku ia w&u iluna o ko'u kaa a haku iho la i kela hlmeni nona, K E F«le e, Ike 1 ka nani o Kilauea . . O Pele e huīali nei ' Hoike ana oelkou nani Na malihini e luana nei He nani i'o no oe J ka'u ike Ko Ahuula e weio nei Punohu ka uahi kani e k& lono " Ke Alii kaulana o Halemau- ■ ■ mau. Hui. E Peie e. E Pele e, , Eia mai ko lei Lehua He makana e, He makana e No kj& wahioe nona ka lei. La Sabati, Aukake H.I&2P ma ka hora 3:00 P. M. i giel« i* ai keia. himeni e Lena Maclxado a me I4z«le Aloh&ea a me ka Puali .Puhiohe, e hoike mai ana i ke kaona o ke . £ aloha aku l ka ni4 lekaiehu, Owau iho no 6 kou *&£, eia no kou e . , ' Aole he nui o ke. o na huaolelo aloha» ajc& he wai*fai nui loa ko la&ou, No ka papa makemake hanfc anei oe a 1 ole no ka papa {hana paha.