Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 40, 4 February 1932 — HE MOOLELO NO KA MAKAIKIU OLIWELA KE KAEAEA HANU MEHEU MAHOPE O NA POWA -A I LOE-Ke Ahikoe o ka La Makani, Pulupulu Ahi o ka La Ino [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA MAKAIKIU OLIWELA KE KAEAEA HANU MEHEU MAHOPE O NA POWA -A I LOEKe Ahikoe o ka La Makani, Pulupulu Ahi o ka La Ino

i — — i j MOKUNA 1. i — iiNa La mua o kona ola ana— I Kana mau ha.na aiwaiwa mua 1 loa Iwaena o kona niau hoa 1 kamalii— Iloehaia he elua j mau keiki eia ilo ka laua mau ! hana— Lilo nae laua i mau i Hoaīoha oiaio nona. ! j Ma kekahl wuhi knkoke i ke I kiilanakauhale (J Nu īnka, e maj aioalo mau ana keia wahl keiiki nonu na makahiki he ewalu }me kana pu-a nupepa no ke kuana me ke kahea hele ana ■ ,ao a maanei o ke kulanakau:.aie, a i ka wa e pau ai o kana nupepa i ka lilo, e hoihoi aku p,na oia i kekahi o kana mau vahi kenikeni i kona mau ma- ! <ua ma ka avelike ana, ina he ī ekolu dala ka ioaa '> ka la, he i $1,50 ina makua a he $1.50 iaia i no me kona aku i kona ' mau makua m c kf ia mau ole- : , io. ! "E hoihoi ana au i kela mau . iaiīukiini iloko o ka hanako no jka uku ana i ko'u mau uku ku!n mr> ko'u hookaumaha ole aku la oiua, aka, aoie nae au i k - li 0 iieaha ana la ka u kula e lr< Ie aj malv>i>fr ih'- e rt u puka anā mai ke kula h<-le-la mai." Mamolī hn hoi o keia mau h-a- ; . na a Oiiwela i kona mau makua. ua koho kok<? iho la no J j laua no ko laua oia i ka laua 'keik! i kona wa e ;ui ae ai, a ike pu iho la no hoi laua 1 ke j kulana eleeleu o ka laua wahi I ! keiki e hoike pu mai ana hoi i< ke oolea o kona mau lala ame ; kona kulana makaala nona ;! iho me ka noii pu o kona mau . maka, a i kona wa e lohe ai i | kekahi nakeke aia oia malaila kahi i noii ai me ke kīei a halo , pu ana, xr.e he aia e hoi&e mai | j 5,d« i kona kulana eleu o ke ku-1 jlana makaikiu. ! ! Mamuli o keia mau mea a kona | I makuakane e ike nel i mau | hiohiona maluna o kana keiki I iua koho iho īa no ola he la e ' ihoea mai ana e lilo ai kana keiIki 1 makaikiu ! Ma kona wa e hele ai i ke

kuai nupepa e pili mau ana oi.a ms na keiki lillii o kona mau makahiki iike, a i ka wa e hookeke ia ai kekahi o lakou e na keiki nunui o ia kona wa e komo keakea aku al no ka pono o ikona mau hoa, aka, i kona wa ;nae i komo keākea aku ai ua naa viia mai 2a iie hookihi pa'i m«thanahana iaia, aka, aole nae oia i ku wale iho, me ka eieu a m e ka hikiwawe loa. me he pe|ku ana la na ka hoki ka mahanahana poha ana ka puupuu haokila a ua wahi keiki nei i ka mea nana oia i pa'i mai a wai;ho kaanini ana ua keiki nei i ka ] honua me ke kaka 0 na wawae 1 me kona makaala ioa nona iho i kekahī poe keiki e aku e kuku j

,mai ana e nana iaia. No ka mea, aia ma na h'ek 1 - helena o kekahi o lakou ua hele ,i (iiaena i piha me ka inaina 'nona. me kona hele ana mai a I kokoke rae keia mau olelo: j "Heaha ka manao o keia mau 'mea au i hana iho nei?" j Pane aku la ua wahi Kaeaea i nei, * o ka mea kupono ia e loaa iaia, māmali o kona komo kea- ' ken. wale mai i ka pono o keia jmau hoa lulii o'u, me kona maI nao oia wale no ka mea i hanau ' ' . ia mai e kona makuahine Mamuh o keia mau olelo a ua a.« ) k -a noi, ua iho koke mai 1 Ka puupuu a ua keiki nei, «. I*. u a hikiwame loa ua lele .man ae la ua wahi keiki nei a halahu ana ka puupuu a ua k<uki nei a huli aku a nana i kona hoa paio, i loaa io niai ī.o ua wahi kaaka nei i na ua heolana i ka wai, a iho hou mai la ka puupuu a ua keiki nei, alo ae la no keia a halahu hou ana n.a kekihi. aoao a loaa pono nku la nae kahi o lakou' a '*"a i ka honua, na ka mea. ua NU{)ono aku la i ka maka, a il\o uiai Ja ka puupuu a Ua keiki noi a oia ka wa i pai ia Uio at sw. puupuu a'ua keiki nei a hok\r \ ana iluna o ka honua.

i nona paha keia mau wahl la|lātha mele, ! Aole j lropo iho Wilikoki j Tke ku kllakila I Halealii, E aloalo nni i na poka, Mo he pakaua e' iho makawalu antt ; Imua 1 hope kulana nel, I na' hana a ka opu lokoino. i I ka pau papalua ana o kela mau keiki nunul i ka eha 1 ka kakou Kaeaea a ia manawa hoi i hoomaka ae ai ria keiki lillii e haawi ekolu mau ieo huro no ka ianakila i loaa i ko lakou hoa me kona hapai hele pu ia ana me ko lakou piha ioa i ka hauoli, oiai hoi na keiki nunui i j pau aku ai i ke aohee me ka j hiiaMla pu. Q j Iloko no hoi o kela wa a na keiki e noke ana 1 ka huro, ua mai la na kanaka 0 na helekual e nana a lke mal la i keia mau keiki e walho ana, a no kahl Kaeaea hoi a kakou ua kahea aku la oia i kekahi «kaa no ka lawe ana i na kanaIka opio no ka haukiplla, a me jkona mau lima konahao 1 hai pai ae ai oia i kekahi kelki a 'iiookau aku la iluna o k'e kaa tme ka maikal a pela r>o hol me >. ka lua o na keiki a holo like iakn ia lakou no ka hāukipila a waiho ua mau kanaka opio nei a ka nui hoonana wale, ā hull hoi mai Ia a hoea i kahi o kana hanā, i } Mahope iho o ka, pau ana o | kana mau nupepa i ke kuai ua: {heie pololei aku īa ola ame'ko- j na mau hoa a hoea'i kahi o na I makua o na keiki a hoike aku Ia j mai ka mua a hoea i ka hope, j a no na makuakane o kela mau j keiki ua ano plena no laua, aka, ■: ua hoomalielie ia aku laua e' !ka laua ma wahme, a noeaoo Ipu iho la no laua he uuku loa jkeia wahi keiki a no ka laua imau keiki aia ma kahi o 12 majkahiki( a ninau aku la laua l et&a ou mau makahiki. ! "He ewalu a oi," oia ka pane a ua wahi Kaeaea nei a kakou a luliiuli ae la laua me keia mau olelo i oili mai ai mai ko laua mau waha mai, i Alaila» ua papalua ia aku ka nui o na makahiki o ka maua keiki i kou, aka, ua kaa aku nae ka lanakila ma kou aoao, a ma kekahi no hoi, ua hana aku oe i ka mea pololei no kou mau hoa iiilii, a he kumu nae ia e a'o aku ana ! na keiki nuhui mai hoohana waie akju lakou i na keiki liilii, a ninau mai la laua no kona inoa a hoike aku la ua koa nei a kakou. ~0 ko u inoa a ko'u mau makua i hea ai maluna o'u o Oliwela," a owai hoi ka inoa o kou mau makua. O ka inoa o ko'u makuakane o Haieikaika, a o ko'u makuahine o EUkapeka, a i ka lohe

ana o laua i ka o ma- ( kuakane o ka opio. īke iho la, iaua he kanaka kaulana keia' ' ma ka ikaika ma ka hakaka i • kona mau la opio, a pela n 0 i ku 1 ai kana marāo iala ka ikaika, | aole wale o ka ikaika, aka, he 1 kanaka kokua pu, ma na haunaele ano nui e ala mai ana maloko o ke kuianakauhale, a 'he lala no hoi oia no ka puali makai, a u ioihi kona paa ana i ka oihana, a ua hookuuia mai oia maialo o ka uku hoomau. Ku ae ia ua wahi keiki nei me ke kulana maioeioe a haawi aku la * kona aloha, me keia mau olelo. "Aole no o'u makemake e hoelm waie aku ia laua, aka, niamuli hoi o ka laua hana, aole loa au i apon 0 la meu, aka. ua aa aku no nae au e paio me laiia. a k e minamma pu nei no hoi .iii no ko'u hoeha ana aku a laua a puka aku la ua wahi keiki nei a hoi. laia i hoea aku ai imua o kona mau makua ua hoike aku ia ° IR , 1 na apau niai ka mua a ka hope, a he minoaka wale no k ka m kuakane m e koiia. «aav \n mAI i kona nma keia hau oleio ] E -ioom u aku maiuna o na! inea poiole- i kuiike ai me ke a o a k..u m iu kupuna, o ke aia_ j.

j hele oka pololei ame hoo- . . , !C.i iu<_a nana e hapai i ke \ ka uihana, ui.iu uU'le, hvl- akii la oia e hoomaemM Jho a pau hoi iwai a paina iho la 1 ko lakou alna ahiahl, a i ka pau ana haule aKU la lakou n ii-.i ka lumi huukipa, he wa pokole ma ia hope lho ua ike aku la oia i kekahi wahi buke e walho ana maluna o ke 1 pnkaukau a hopu aku la oia a nana iho la a ike tho la he buke no ke a'o ana i ka oihana makaikiu, nolaiia, waiho hou aku la no oia iluna o ke pakaukau e llke me mamua Aolp nne i loihi ?o?i ma la hope ihr, lalau hOU ftkil Ja oia me ka ana ae, a nana a ike iho la oia i kekahl poo ua paluluia na maka, e noke iiul ana i ka hakaka me kekahi poe 1 paa ole na maka i ka uhiia, aole nae i maopopo heaha la ke kumu a noia mea i ninau aku ai oia i ka ! makuakane no ko lakou ano, a i hoike mai la rio hoi ka makua!iane. "O na poe i paa i ka uniia o na maka he poe powa lakou, a i ole he poe aihue lakou, o na poe me na uhi ole he pP© lakou e hooko ana \ ke kanāwai o ka jaiha, a i ole he poe kokua, a e I hoao ana hoi lakou e mahuka jia iakou e kau ai maluna o ko j lakou mau lio no loko o na maujna, a i ole maioko iho nei no o | ke kulakauhale. - l Aka, o ko lakou wahi nae e | haiawai paa mau ai ma ha maujna, ao ka home no hoi ia o keikaiii poe o keia auo e noho ai | a elemakule, a o kekahi hana a [kekahi poe o ka aihue i na kai- | kamahine opiopio i mau wahine }na lakoa, a noalaila no kekahi j poe me ko lakou hoolilo ia wahi s i home ponoi no lakou. t Ua hoao no na Luna aupuni iame ka oihana makai e imi a huii no kekahi mau makahiki ioihi i hala ae nei, eia nae, aole he loaa iki a hoea wale i keia wa a kaua e kamailio nei, a o keia ae la na mea ano nui e piii una no kela poe au e ike nei ma ke kii, I ka lohe ana o ua wahi keiki nei i keia rsoolelo a kona makuakane, ua hooholo koke iho ia oia o kana hana aku ana ia no ka hoopakele ana i na poe palup."iU (i pakaha wale ia ana e kela poe. Naiaila, noi aku la oia i koBa makuakane no kona lawe a.na i ua walri buke nei no 10-4o 4o o kona lumi, a aoie pu hoi ona makemake e hoouluhua wale a ike &>ke iho la no ka makuakane o .ka oihana aku ana ia a kana keiki e koho ai, aka, aole nae oia i hooia loa, a |haawi mai la' oia i kona aioha ahiahi i kona mau makua a na|lo aku la no kona lumi. Maloko o konaiumi i heluhelu ai oia me ke akahele loa. laia nae e 'neiuheiu ana, ua kaia loa ia aku la oia e ka hiamoe me kona maopopo ole, a i kona 'puoho ana ae, a i kona alawa ana aku e inawehewehe ae ana kaiao, a hele aku ia oia e inu wahi kope,.;a mahope iho o kona inu kope ana hala aku ia oia n 0 ke kahua o kana ha. na ma na kihi alanui no ke kuai nupepa, a hui aku la np oia me kona mau hoa, a mahope iho o ka pau ana o kana mau nupepa a hoi aku la oia no ka hrale, a mailaila aku no ka haukipila. ' ; 1

j laia i hoea aku ai no ka hau. j kipila mc n a po-ke pua elua a. j ka-kau maluna o ko laua ala> i mau pakauka#, a nonoi aku la |Oia ia laua no ko laua huikala [mai iaia no kana i hana aku ai ! maluna o laua., aka, aoie nae he pane i loaa mai eia nae, mamuli o ko laua mau makua ua noi aku Ia laiia i k& laua mau keiki ao kaa hoopau ana i ko laua mau manao inaina, no ka mea, ma ko laua aoao ka piiikia. Maniuli o keīa mau olelo a na imakua ua ano emi mai la kd laua inaina me ko laua hoomaopopo pu ana i|io ina aole laua i lele hakaka aku i k&W keiki ina no aole e loaa ia laua ia mau ulia hoeha mau wale ana ia, Iloko pu no hoi o kela wa akahi no laua a haawi mai i ko la--3 i i iu> ke aioha ana me ko iaua huikala pu maa: mai laia keia mau olfb; Kv Kuikala aku xjkl maua ia oe ' 0 na i halqie hoopoina aRu ia mea u| ka wa p au 0iC ' n -° ko iauu malaio pn ana mai iaia no kuna k4n 0 ana aku = e ike ia laua *ie klna makana 1 pua. a e li»>u hoi iakou i mau ī hoaloha oiaio. e me ka ioi- ■ hl o ko lakou; ol& |ma. j- :: '"l.

o ka honua a ke Akua i hana mai ai me kona mau lima, -aole i)u: oia wale aka e lilo pu kou makua i mau hoal'iha no k 0 maua mau makua.* I ka lohe ana o na makua 1 keia mau oleio a ka laua mau keiki ua honi pakahi akn la laaa i na keiki me ke kulu ana ihx> o ko laua mau waimaka, aole no ke,.kaumaha, aka, no ka hauoii, a pane hou mai la na keiki. "Mahope iho o ko maua puka ana e hoolauna ai kakou ia kakou iho mawaena o iia ohana ekoiu." ,