Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 16, 23 August 1934 — He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika

= Ua Hoomanawanuiia Na luea Ame Na Pilikia Hc s Nui; Pilipu Na Haumana Naauao eNa Kula Nui 5" Basil Mathews

Ila-Jbaalele ina ka poe kuai kauwakuapaa i- kela wahi me h* l ik hj| aina waoakuaia, a i f>le ua hoowahawaha paha ia aina, nolaila aole hiki ia Livingsloiie ke loaa na meaai kupono, -aka o na moaai wale no a ka poo Apelika, Jlo-u oia ia mea iloko o ka waiu kao ana i lawe pu mai ai me ia. Mahope aihueia ilio la na kao mai iaia aku i kekahi po. Ai iho la oia ika meaai paakiki aka poe Apeiika me ka waiu ole a hemohemo kona n.au niho a pau i ka helelei.

"Huki au i kuu apo o})u a ekolu puka no ka wiwi mai ame ka pololi," wahi a Living.stone i kakau ai iloko o kana moolelo.

Moeuhane oia l ka po e ai ana oia ina meaai maikai maiuna o na pakaukau maikni, ala ae ōia'ua oi āku ka pololi mamua o ka mea hiki ke hoomanawanuiia. , Iwaena o ka poo halihali ukana kiipaa ana he Apelika opip nona ka inoa o Baraka, ka mea, mamuli o kona akahele, haawiia nana e halih.ali i ka pahu laau lapaau,| Aia iioko o kela pahu na huale na lakou e kokua īa I.ivingstone e paio i ka ikaika o ka I kekahi !a, oielo ! mai la kekahi kanaka haīihali ukana, e kokua oia ia Raraka ma ka halihali ana i kana ukana. O kaia kānaka halihali ukana, ka mea i mai ke kanwakuapaa ma| e Livingstone,'jku aku la oia i keia maikai i hanaia iaia ma ka holo mahuka ana rne ka ukana iloko o ka ululaau kahi e hiki ole ai ia lakou ke ■ hii-li aku iaia a loaa! Ua lilo ka pahu laau—ua aihueia. Aole iho la a Living«tone laau e paio arme ka piw?.. " <4 0 keia nalowale ana oka p'ahu laau, ua po'a mai ia i kuu puuwai me ka 'kaika loa. Me he mea la ua haawiia mai la ia'u he lioopa'i o ka malee." Aka, kakau no ia i mau aoao li'ou o kana mooleio ilpko o kana huke noolelo e olelo ana, mahope o na mea apau, aole no e hiki ke hoahewa loa ia ka mea nana i aihue i ka pahu liau, no ka mea, he kauwakuapaa oia i hoopakeleia he mea hoi i fo pono oleia. He kino me he mea he mau iwi wale no i paa i ka alualu o kela kino ikaika !ua ole, i ma'i a mehameha, i aihueia na kao t loaa ai ka ai maikai he waiu ame kana pahu laau, i pololi i ma'i me ka piwa, i haaleleia e kona mau ji ka hoa. ka mea punahele i make he ilio, heie aku la o Livingstone ahiki i ke kauhale o CM'tajmVigwa, he aiii nuī, !;r. i aku iaia me kekahi oieoni. mau kanaka o hnoK«ni ana i ka pahu; me ka ikai£,ajaura ele'a o kekahi hoi e malama ana i ka manāwa W0 l?a lakau mau laau hoomikeke. ; "-•n&^op'e v o'i'a haalele ana i kela wahi. hele oia maloko aku o ha awawa nani ame na aina puu kiekie i paa pu i na laau, ahiki iiuna o kekahi kualapa <• hiki ai iaia ke nana, i kakahiaka rreha a .naluhia, i na wai bo,u o ka Lokowai Tangonyika. Ua nui loa ka ikaika o ka piwa maiuna ona a hele oia me ka hikaka, a kani maloko o kona poo.

Heie loa ae la kona ma'i i ka ikaika, a kunewanewa wale aku la no oia mawaho o kona halepe a mannuli o ka ikaika loa o ka piwa. ano opulepule māi la oia, a hina ilalo me ke kupouli o ka noonoo, a hooku'i kona poo i kekahi pahu, Hapai kona mau hoahele kakaikahi i koe me ia iaia a loko o ka hale.

Ua hele ka mea huli ®I?.hsle ahiki loa iwaena o ka loko iwaenakonu o Apelika. laia i oluolu ae ai, hai aku la na kamaaina iaia. i ne moolelo o na muliwai kamaha'o e holo ana mawaena o na loko%vai ua bke ka nunui me na moana. E ike no o*e maluna o ka palapalaaina mahope o ka huke, i ka hele wawae ana mai ka Loko Nyassā aku, ua hoea oia i ka palena hema o ka Loko Tanganyika. lini nui loa oia e hoea i Ujiji, ma ke kapakai hikina o Tanganyika, kahi e noho ana kēkahi poe kanaka Arabia kalepa. No ka mea, ua manaolana oia e loaa iaia he mau leka nana malaila mai kana poa keiki mai.

Eia nae, aole oia i hele i Ujiji. Eia ke kumu: Ua ! lohe oia e holo ana he muliwai nui mailoko mai o. kekahi loko kamaha'o ahil#i ke komohana ona. Mai na la mai i kukuiuia ai na Pyvamids (puu kiēkie) iloko ō Aigupita,j he mau kenekulia lehulehu i haua, ua makemake na kanaka ē ike mai hea mai la i puka mai ai ka muliwai Nile, Eia nae aole hookah! mea i ike i kahi. Noonoo iho la oj Livingstone ina paha ia wa, ua kokokē oia ia wahi. Na• keia mea i hoohuli i kona alahele a hoomaka hou i kana hele ana ma kana huakai huh. oiai n< s nae ua luhi oia, a ua nawaliwalī i ka ikaika o ka piwl, a aole hoi i loaa he. wahi leka hookahi mai kona home mai no ekolu makahiki. Mahope i Nowemapa o ka makahiki 1867, loaa' iho la4aia ka loko ana e huli ana. a moe malaila iloko o| ka hale o kekahi kanaka Apelika lawai'a. Holo oia ma ka Loko Mwem mahma o na waa lawai'a. a heie wawae ma kona kapawai ahiki i ka loaa ana iaia Ke muliwai akea i kapaia ka Lualaha e kahe ana kona waī i ka akau. Ua kapaia ka muliwai e kahe mai ana iloko o ka Loko Mwem ma ka hema o ka Luapula. O ka puuwai iloko o ke koa ame ka mea huli alahele. ua piha hauoli ia iloko o I,ivingstone i kela manawa a ua piha iaia na niakahiki he kanalima-kumamaha i'-k--o na aina kiekie o Apelika elike no me ia iaia oiai oia hi umi-kumamaha wale no makahiki ihma o na inui o koiia, Nolaila aole hiki iaia ke hoomaha ahiki iaia ke ike maihea mai la ka muliwai Luapala i puka mai ai.Olelo mai ka pw Apolika ua puka tnai ia maiioko <• kekahi muhw u nui loa ma ka hema aku. aole i pa« !