Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 6, 21 May 1936 — HE MOOLELO NO KA MISIONARI MUA LOA ILOKO O NA HIHIPE'A O KINA MAI CANADA AKU LILO KA POE OKI-POO I WELIWELI NUI IA I POE MALIU MAI I KE KOA WIWO OLE O KE KE'A LANAKILA MALUNA O KA MANA O KA PO A KUKULUIA I MAU PA-PU NO KE AUPUNI LANI [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA MISIONARI MUA LOA ILOKO O NA HIHIPE'A O KINA MAI CANADA AKU

LILO KA POE OKI-POO I WELIWELI NUI IA I POE MALIU MAI I KE KOA WIWO OLE O KE KE'A

LANAKILA MALUNA O KA MANA O KA PO A KUKULUIA I MAU PA-PU NO KE AUPUNI LANI

(Laweia mal ka ibukc "Black Bearded Barbarian" i kakauia e Marian Keilh* no ke ola ana o George Les!ie Mac> kay no ka aina o Formo&a, (Unuhiia e Geo. K. Kaia.) Ike aku la ua .mau opio nei' i ke akakuu atia mai o na ano pioloke o keia anaina kanaka nui, a ua neenee mai la lakou a kokoke loa i keia wa imua o ke alo o na kanaka opio e ku aku nei; a ia wa no o MacKay i hoomau hou mai ai i kaiia kamailio ana: "Nolaila, e na kan«ka o Kelung nei, ina he kulike ko oukou ano naauao me ka naauao ame ka oluolu ame ka wiwo ole o ka poe a'u i hoike aenei i ko lakou moolelo, alaila, e ae mai oukou ia maua e hoakaka aku imua o oukou i ka maua moolelo, a na oukou no hoi ia e hoolohe mai a i ike mai n6 hoi oukou he moolelo walwai ole ka maua, &laila, o oukou kuleana e koho mai ai!" O ka hookuu ana iho no ia'o na olelo hope a ka misionari opio, i ka wa o kekahi leo i lohe ia aku ai mailoko mai o ke anaina: "He kanaka kauka kela kanaka ilikeokeo; he nui loa na poe ma'i o Tamsui i pau mai nei i kā hoolaia malalo o kana mau laau maikai, ua hoolaia mai nei ka ma'i o ka'u wahine ame ka maua mau keiki he ekolu me ko makou hoolilo dala ole." Huli ae la keia anaina pui e nana i ka mea nona keia leo.i kamailio mai ai, a ike ae la lakou i kekahi kanaka lawe leta, o kona hiki ana mai la no ia, a i lohe hoi i na olelo hope a ka misionari opio alaila, pane hou mai la ua kanaka lawe leta la: "Ina he poe kekahi iloko o keia anaina he ohana ma'i ka lakou ma ka home, kenonoi aku nei au ia oukou e hoao i keia kanaka kauka, he oiaio loa ka'u e olelo nei ia oukou, a aole hoi he auhau e kaki ia ana e ial* _Ua lilo ae la keia anaina i ka hoolohe ana i na olelo a keia kanaka lawe leta, a na ka ikaika, o kona hooia ana mai i kana mea e kamailio nei, aia hoi, ua pio loa iho la na manao paio o keia anaina kanaka nui, a hoomaka mal la hcfPlākou e kahea i ke kanaka ilikeokeo a lakou i hoino lōa ai he mau mmute wale ho mamua iho, e hele aku me lakou ma ko lakou mau home no ka hoola ana i ka mā'i oka lakou mau ohana pakaKi iho. Pau ae la na hailiili ana o na mmute i hala ae, kono "le'oke ia mai la laua nei e kekahi kanāka aahu maemae e hele' pu aku me ia no kona home no kona hoao ana e haawi i kana mau kokua ana 1 kana wahine. Hahai aku la.laua mahope o keia kanaka aahu maemae no kona home, "a ke hahai pu mai nei hoi kekahi hapa o keia anaina nui mahope o lakou, a i ko lakou hiki ana aku ma ka home o ua kanaka la, aia hoi, ike aku la na kanaka opio i ka wahine a keia kanaka "e waiho ana maluna o kahi moe, a e mailo ana malalo o ka ma'i fiva. Maloko o ko laua mau baiki lole, a ko laua kanaka kauv,d e auanip ana, iia la\ye. mai no ka miaionan opio i na laau o keia ano ma'i he 'fiva, ana i hoouna ai mai Canada mai, alaila, ua hoomaka koke iho 1$ laua i ka lawelawe ana i ka mea ma'i. Kauoha mai la ka misionari opio i kona hoaloha e hele aku oia e hoomakaukau i ka wai wela, aole e hiki ia laua ke hoohala manawa, no ka mea, ua puni ke kino o ka mea ma'i me ka fiva, a e lele-oi ana ka pana o kona puuwai, a he mau hora wale np o eha a elima paha kona e ola ai ina aole e loaa koke aku ana I ka laau a ke kanaka misionari opio mai Canada mai. Hoomaka iho la laua i ka hoohainu ana i ka laau i ka mea ma'i, a i ka pau ana, aia hoi, malama iho la laua he anaina haipule ma ka aoao o ka moe o ka mea ma'i, alaila, hoomau iho la no laua i ko laua noho ana ma ka aoao 0 ka moe o ka mea ma'i, e kakali ana i na loli ana ina he mau loli ana kekahi. Ua owili ia iho ka mea ma'i me na huluhulu nunui loa, no ka malama pono ana aole e komo ia ke kino e ka makani... L No hookahi hora a oi mahope iho, aia hoi, ua wehewehe ae la ua mau kan,aka opio nei i na kapa huluhulu a laua i hoouhi ai maluna. o ka mea ma'i, a ua hele hoi kona kino a pulu me ka hou o ke kino. Kawele ih.o la. a maloo, hoololi iho la i kona mau aahu, a hoomoe hou iho la i ka mea ma'i me k& nana ana Ina loli hou mahope iho. O ka loli nae a laua i ike iho, m haule aku la ka mea ma'i iloko o ka hiamoe kulipolipo ana, a aole. oia i ala mai a hala elua hora mahope iho o keia, a me kekahi mau puna-laau hou, ame na hooioli hou ana i na aahu ame na kapa o ka mea ma'i. aia hoi, hoike aku la ua mau opio la i ke kanaka o ka aahu maemae, ua pau ( ka hopohopo ana, a e loaa ana ka lanakila ika mea ma'i, a i kona ala ana iaai e haawi ia aku ai na meaai iaia no ka hooikaika ana i kona kiuo, Nonoi aku la laua i ua kauaka la e hookuu niai ia laua, no ka mea, ua pau ka laua hana, a e hele hou aku ana laua maluna o na alanui o Kelung no ka hoopaua pono ana i ka laua hana, alaila, huii hoi aku no Tamsui. Ua hiki ole i keia kanaka waiwai ke hookuu niai ia laua, mamuli o ka haupli piha i loaa iaia, a hoike mai la oia i kona manao pu mai no l&ua a hiki i ke ala ana mai o kana waWne, alaila, na laua ponoi no e haawi aku i nu meaai iaia. La hooko ia ka makemake o keia kanaka» a ua noho iho na opio a hiki i.ka wa i pau pono ai o ka I&ua hana, a i ka puka ana mai p ka la o kekalii la ae, aia hoi, haaiele īho la laua i ua home nei, aole laua i lawe niai i kekahi wniwai o keia kanaka waiwai no ko laua uku ia, aka, o ka ai a iaua i ai ai, oia ka laua uku i ae aku ai i keia kanaka waiwai. Ua kuku i ae la keia lono tna Keluug & puui, i ke ola ana o ka ma'i o ka waliiiie a ko lakou kanaka waiwai. a aolo hoi keia mau kanaka opio i iawe i kekahi dala no ka uku ia o ko laua luhi. Aole ae ona kauaka o keia aina ia laua haalele iho, 110 ka inea. ua piha keia uina nie ka ma'i fiva, a ua nonoi .a mai ko laua oiuolu e haawi aku i ka iaua mau kokua ana.i na poe a pau i hooiuuluu ia me keia ma'i. Ua hooko aku na opio i keia mau leo nonoi a keia lahuikanaka o Keiung. Ua hoopau ia na manao inaina oka la mamua iho, a eia ua mau opio Ia ke hauwl nei i ka īaua mau kakoo ana ma na uno apau, e hoela ana i n» poe i hooluuluu ia, a na kela kauska wai\\ai • hookauUna ae L na hana a keia mau kanaka ppio, e kal&hea ana koua leo iua iu *cao apau e hookipa ia keia niau kauaka opio ma ua hoine apau t