Ke Au Okoa, Volume I, Number 45, 26 February 1866 — KE KAAO O HABIBA! He Kaao no Arabia. [ARTICLE]

KE KAAO O HABIBA! He Kaao no Arabia.

BTELTT 11. Ia Habib& e kamailio ana me na kanaka, mala ana ka la, a i alawa ae ka hana lie manu nai: a no keia mea, holiola ae 1a ka eehia ameka. makau maluna o ka lahuikanaka. Aka, hoopan aku la ka kakou kamaleihiwa i ko lakou makau ma ka i ana aku, " A<ihe mea a oukou e makau ai ke nana ae ; owau ke kane a Doratila ko oukou alii wahine. 0 ka manu a oukou e ike nēl,- i ka hoopouli ana i ka la, aia maluna o kona kua ko oukon alii wahiae kahi i noho ai. I hele mai nei makou e hooponopono i na mea a pau e ku ana i ko oukou a me ko oukou noho'na lokahi; aka, aia la i hea ka halealii o Abarika ?" No keia ninau a Halnlia, pane tnai la lakou, " Ē ke koa aole makou i ike pono i ka makou mea e hai aku ai no kau ninau. Maluna o keia kula e ku ai, i keia wa nae aohe ik'e pono ia. Be anp e kekii o kona halealii, e loli tnau ana i kela wa keia wa. Ikawa ■ e ku ai ma ka aina nei, me he ano puu poha-' kn nui la; ina ma ka lewa, me he manu nui! la; a ma ke kai hoi, be kohoia nui !" ī " A aia i hea ka poe pio i hoopaahao ia ai. eia ?" wahi a Habiba. "E ke koa," wahi a na kanaka, " ina e makemake ana kekahi poe e noho inea me ka pono ole, alaila, aohe mea hoopai ino e ae* mamiia ae o Al>arika, oiai aohe e hookuu mai ana ia e make koke, ] aka, o ka nwe mau i kela la keia la." ] Hoomau hou aku la no o llabiba 5 ka ni-' nau ana, "Ua ike auanei oukou i ke afii l opio Dalisa ?" Alaila, olelo mai la na makaainanu ia Habiba, " Aole makou i ike ia ia, f aka, ua lohe nae makou i kekahi maū mea i [ hana fa nona. Ua hoopaa ia ka oia i ke kaula hao no na mea e piīi ana i ka wāhine ui nona na owili lauoho nani." Olelo kauoha aku Ia ia īakou_" e hele koke oukou e imi ia ia ma na wahi a pau, a e haawi aku no.au i kekahi makana i ka poe kanaka nana e hoihoi mai ia Dalisa i o'u nei." A hoolohe mai la na makaainana i ka ia nei kauolia, a huīi aku la lakou ma na wahi a pau o ka aina, aka, loaa koke iho no hoi o Dalisa iloko o ka mauu loloa e u!u ana mawaho o ko hale paahao e ku koke aku ana i ka halealii o Abarika. Ta wa koke no, hoomakaukau koke iho la lakouu ka manele, a lawe mai la i ua alii !a i loohia e ka pilikia imua o Habiba a me na opua o ke kai. Aole no hoi i hookuemi hope ia mai na manao o na opna o ke kai, ma ka haawi ana aku i'ko lakou kokua, i ka mea i ku i ko lakou ahonui ana. 0 keia mau mea a pau loa, ua ike ia mai e Doratila mai kona kulana kiekie mai i na wa a pau loa e hanaia ana. No kona makemake uui e ike i na mea a pau a Habiha e haua ai, uolaila, olelo ae la

uia i sa mana e ku ino la īa ma Kaui e pīli koke ana i kahi a Habiba e kaua ana. Hui mai la oia me na kaikamahine o ke kai, e haawi ana i ko lakou n«u kokua i ka Habiba hooikaika ana. Hui pu niai la uo lioi o Ilabaraka i ka haawi aua i 4 kona kokua; a uia na ikaika kupua ua hoopakele ia mai la ke kane a ka mea nona na owiK lauoho nani. Ala mai la ua kane nei a ke alii wahine me ka hoomaikai pu mai i ua o HaMba no kana mau hana nuaikai ia ia. Ua Jiai ia aku la ia ia, ua pau ka hoopaahaoia ana o kana wahine tuare f a o ke kumu nui, oia no hoi ka ikaika a me ka mana o ke koa e ku aku ana iuiua ona. Haawi mai la oia i kona hoo'maikai nui loa, no ka hoapakeleia ana o kaua wahiue raaic, la wa, he mea pono ia Habiba a me poratila ke hooponopono i ka noho'aa maluhi*

o ka mokupuui Eleele; a ua hooil? ia aku keia mokupuoi ia Ilabaraka. Haawi aku la o Habibā i ka uolio'na pomaikai i kekahi o na kaikainaliine o ke kai, ma ka hoomai'e ana i ka mua loa me keia alii o ka mokupuni Eleele. 0 liasaide hoi ame kona maā ae, hni aku la lana i ka haooli ana, īio ka mare ana o ko laua kaikuaana mua loa i kekahi alii. Oua wahi Ilasaide nei hoi, aole ia i niakemake ikl e mare me kekahi a aia he koa Ikaika oia,

Ua hooneoneo ia keia mokupuni 3 ka wa, e noho alii aua ke kupua kipi iuo; £ houlunlu mai lā ua alii u kamailio pu no ko lakou iano lokahi aua, e like me ka wa mamua. Mahope iho o ka Do'ratila hooponopono' anai na' mea a pau o keia mokupuni, hooholo ae "le'. ia e hele aku oia e makaikai i na aupuni o ke kai malalo o kona malu, me ka lawe pn ia ia a liiki i ka aina Omaomao. I kekahi kakahiaka ae, kau ae la o Habiba a m'e na kaikamahine elua oke kai i koe mai malima o kahi waa, & holo alen la lakou nei. Kau ae la no'hoi o Doratila mahma ō" ka inanu nui, a lele aku la iloko o ka lewa. 0 Dalisa, mahope iho o kona pohala ana ae, ] -oia kekahi i nkali pu aku j ke. alii wahine, a ua hoopokole ia mai ka lakou nei huakai heīē'i no ka maikai o ka moana, a me ka mama o ka lele ana o na manu. I ko lakon hiki ana aku i ka mokūpuni Uliuli,. e kukulu hou ana lakon i ko lakou niau kauhale i paa- i kaJjoohiolōria. No ko lakou nei ake nui e hoihoi ia mai ko lakou noho'oa lokahi a malūhia hoi, nolaila, makemake nui loaiho la na kanaka e hooponohou ia ko lakou mau kanawai e like me ka wa maniua ae o ke kipi ana, a ua hooko ia no hoi ko lakou mau makemake. I ka loho ana aku o ke alii wahine naowili lauoho nani, hoouna mai la oia i kekahi elele io Habiba ina la me ka olelo

mai, aole no paha e emo a hui mai oia me kona aiau hoa'loha e mahele p'n i na waiwai a pau e waiho aua iloko o ka pakaaa o Nisabika; a e kakali wale aaa no ia o ka paa pono ae o kekalii moku naua e lawe aku ia ia a hui mo Habiba ma. Hoapono ibo la o Dalisa i na niea a pau a kana wahine i maaao ai, i hui pu ia roai hoi me ko Habiba ma • manao, a hooholo ae la lakou nei e holo koke lakou i ka mokupuni Omaomao. I ko lakou liiki ana aku i ka mokupuni Omaomao, aole iio hoi i jian Jcp g . na waimaka o ua alii wahine neī, a liiki wale i ko laua wa 5 puiki aku ai kahi i kahi, ia ; wa i ike aua. i kana kaue i lawe hoomaino- . ino ia aku ai mai kona poli aku. Apo aku • la uo hoj o Doratila i kona pilikana, a iho ! makawalu mai la no hoi na kiowai o'ka wajmaka, a hoopulu iho la i na lehna e mokaki aas inaluna oko laua mau papaliua. Hu! pu aiai la ao hoi o Habiba i kona uwe ana me laua. O ka hana i hooholo ia mahope iho o keia I halawai ana, o ka hele e makaikai i ka noho j aria o na kanaka o ke aupuni Keokeo a me ' ke aupuni Olenalena. Aohe e hiki iua uiau j hoahanau wahine nei ke huokaawale ia laua j ia aiaaawa, nolaila. hoeu pu aku la no lakou. j Ika hiki ana aku o Doratila nia ika mokupnai Keokeo, me ka aiaau mau o Doratila i na mea a pau a ftabiba i haua ai, huli ae la koaa mau kiiouohi i kiekiena o ka. mauna i Caucasusa, i huna hapa ia ae la e na ao pat napano o ka lani po lua, " Aole anei i. v kela wahi," wahi a Doratila, " kahi i noho ai ka kaua Ila Habula alpha? Oiai hoi, no ka mea, ua hala loa mai uei kaua ia uui, a ua ike iho aei hoi i oa wahi a pau a ko kaua mau hoaaloha i aoho ai, aohe ,auei he mea pono ia kaua e hele aku & ike ia ia, me ka hoouiaikai aku ia ia uo ua uiea a pau loa aua i haaa mai ai ia kaua ? E w aiho aku oe i ko wahi waa i ua kaikamahine o ke kai, a e kau oiai kaua iiuna uei o ka mauu, a lele aku e Ualawai me ia, i hoao ai kaua i ke kuhikuhioia o ka noho lokahi a maluhia hoi." O ka makeuaake o ke alii wahine, ua kokua ia oia e kaaa alii kaue, a ua hooholo ia ae la keia maoao. Ia iaua i hookokoke. aku ai i na pali kawakawa uia keia »c»o o Cauoasusa e nana mai aua i ke kai, kuUikuhi aku la o Habiba i kahi aaa i kulolia ai, a ; loaa mai ai oia iaa kokua ona o aa kaika-j mahiue o ke kai. I

liaaiulu iho la kaua alii wahiue, i ke komohia aua aku i ke ino o koua kulana a tne ka iuea o ua wahi kuunea kauaka ole, aoke uo lie kokoolua, o k& huuwalaau a ke kai ke pa ae i kueuiaka pali. Ia laua i lele ae ai uaiuna ppnoi o.ka uiauua Caucasusa, hahai &ku la ia i ka waoakua ao& i alo mai me ka i aku, " Ua hoopomuikai ia mai kou mau luhi aua maluua o keia mau wahi ,iuo, aiai, ua toaa ae ka waiwai uiakamae uui a kuu uhaue i iiui uui ai." la wa koke uo ī kuu iho ai ka mauu i koua ieio kaokao aua ae, a hookuu iho la ia iaua uei uia ka ipuka pouoi oke aua o lla ikhula, Ua hai eia aku I* iua kupua uei, aia kekahi manu e lele aku aua i koua aua, aohe mea i ike i ke kumu o ka lele ana'ku a keia iuhuu i oua la, oiai he wahi ia auhe § hiki ina pulapula a A4amu ilaila. Ee mea

' kamahao loa ia'i ka poe e kiai ana i ua niaI lihi ,i hiki aiiu.

Ku ae Ia ua Ita Habula nei ma ka aoao o kekahi pohaku e komo aku ai i kona aua. E like ine ka mea maa niau ia,' honi ae la oia ma o $ maanei, a kokolo mai la ke ala o ba pua ona kihapai o Medinasa. Aole i Uulīu a hai ia aku la ua kupua nei, aohe man malihini e ;te ana e hookipa aku ai, aka, o koa o Ai'ahia, a me ka alii wahine 0 na mokupuni oke kai. Ua hai pu ia aku la 110 hoi ia ia ko laua hui ia ana e ka ma(erenK>nio. * Puka mai la ia iwaho, a kokua aku la i ke alii wahine i ka iho au& uiailuna mai o ka manu. Lalau aku la no hoi ia i ka lima o kona haumaoa a kaomi ih'o ia me ka pumehaaa oke aloha. Ua hoolioli hou ia uo hoi koua mgnao i ka ike ana mai ia D#lisa a nie kana alii wahine> a poloai oluolu mai la oia ia lakou e kouao aku iloko 0 kona ana, a hoonoho iho la oi» ia lakou ma ka aoao o kekahi papaaina, i hele wale a piha i ua mea %i o kela aao keia ano # a i hoomakaukau tnua ia hoi no .ko lakou hookipa 'iaaua.

0 ka manu naoa lakou i lawe mai, aole no ia_he.m&tihiniia.;w£hi, no ka tne&, 'ilaila no koua wahi i hanai ia ai, a he kupua no hoi ia no ka mauua Caucasusa. Hahai koke ia aku la no hoi na hana ana a pau loa a kana haumana (Habiba) ia ia, ma ka hoouka kaua ana aku i iia kupua kipi ino o ke kai. Ua ike no ia i.ka hapa nui o kaua mau hana, uo ka a»ea, o na puka o na rumi pouli o ke kai, ua hoohamama mau ia lakou i mea e hookomo ia mai na poe pio i hoouna iā mai ma ka inoa o Habiba. O Abarika a me na alii kupua kipi e ae kahi i komo iloko oi» heiu'na.

I kona lohe ana i na hana koi a pau lo'a a kana haumana, ai ka pau an&āe no hoi 0 ka lakou paiua ana, alakai aku la <j Ila Habula i na alii wahine iloko 0 kekahi rumi nani i hoomakaukau ia no k'o laua hookipala ana. Hōi mai la ia a halāwai cne Habiba a me Dalisa, a olelo akn la ia Hābiba penei:

"B kuu haumana aloha e, akahi au a haaheo ae i ko'u lilo ana i kumu nana i āo ia oe ina mea a pau. Ua hooko aku oe !64 hana a pau loa i waiho ia mai ai e ka ianf nau e hana, O ka mea i koe au e hana a5, oia no' hoi kan hana mau i kou ohaua. Nolaila, e hahai ' aku au ia oe i na mea e pili aua i "kou ohwna, a a ffj nna paha ya nin mea." - la wa, huli ae la o Habiba me k»tiaha uni, a nana pololei .aku la ia Ila Habula. Pane mai la" o I!a Hahula," " E hoomau aku oe i kou aloha ia Poratila kau alii wahine, a me kou makuakane Salamisa, a ua ka lani no e hoopomaikai mai ia oe, me ke kokua pu mai o ka !āni i kau mau hana a pau loa. E hauhoa hou i kou uhane me ka makau a me ka wiwo ole.®*

Mahope iho o keia, hahai alui la o Tla Habula i na mea a pau lor a na koa lie iwakaIna i hahai aku ai ia Sa]amisa ia lakon i hoi akti ai. Hahai pu akn la rio lioi ika popilikia i loohia i kona mau makua, i kalohe ana aku i ka make o ka laua makahiapo, ko laua manaolana hope loa o ko lauamau la kanikoo. "No ka nui o'kona kaumaha," wahi a Ua Habula, "ua nvre nni loa il>o la oia me ke kahe nui ana mai o kona waimaka, a haalele mai la kona ike ia ia, a i keia w'a, ke noho Ta oia.

" No ka hoonolo ia ana mai o kona ikaika i na la mamua, nolaila, ua alu mai kekahi alii kipi i hee ai ia ia mamua, a kipi mai la ia ia, V kona alii mauiua. Ua hui pu mai kekahi poe kipi me ia; o ka poe hoi i lioomau wai malalo o kou makuakane, ua hee mau lakou uia na hoouka kaua ana a pau; a oiai, aohe nui o ka £pe malalo o kona inalu, nolaila, e haule ana auauei paha oia iloko o ka lima o kona uiau enemi." Ta Ila Hahula i hai mai ai ia ia i keia mau mea, ua ho-aia ae la koua-uhaue e ka iuaina euaena lauua ole; aka, ua hoao uui loa iho 1« oia i ke kinai aua ia man niea.

" Ē kauoha mai ge ia'u," wahi a Habiba, " a e hai aku no au ia oe, ua iko au i ( k*\» oiea e hana aku ai ia lakou." " NolaiU," wahi a Hikhula, 'e. uoouoo' pouo oo i ua mea a pau k>a e.hai aku at ia oe. 11« tuesi oiaio, ua makapo kou makuakauo; aka, aole uae i u>o loa kahi o kojia uiau ouohi. Ka mea uaua e lapaau e ola ai, oia uo ka lima ō ke kuiuu i eha ai kona uau maka, a oja uo hoi ua liiua o Doratila.

" 0 keia iaau o ola ai, e loaa uo ia oe iloko o ua wea huua a liolowoua, a ilaila oe e hele ai e iuii iua laau ia. Aohe he popilikia e loaa mai &iia k« kii aku oe ; o ke ki e loaa mai ai ua laau la ia oe, uo ka huaoleio kiiokilo. l'a U*a ia oe he mea hikiwawo lga uai,a e iawe ia oe i ka hale o kou uiakuakaue, via wale »o, aka, o ka maua pu kekahi o ke kaula uui e Uele pu sue oo i ua *a a pau loa."

" Aka, ,wahi a liabibs, '■ iu» maua <u<s kuu alii wahiue e hele i ka hale o ko'n mau uiakua, pehe» hoi o Dalisa a me kana wahine i l'ehea laua e hiki ai ke hele uie <uaua»

ua majtemake oui Uua e hoopowpono i .|nukopūni;. | i hoi e hoomiliel'i'e āku ijwmauā mau 'uioku- i j puni, in.a e heīe 1" *'' " ' I -Ia wa, pape mai la a 1,1» jttebjjl%, "I» oe.i | hele mai pianna qe| o jCa.uc?susa, ua-. j w«i i haaw? i ,ke koku» l Oia ipea, I m no » me,fkV. £ hjki.no ,.iftju. ke. ho&qi ja l}aliBa, i ige kajna alii wahine me ia p«i9o.ole iike.aupuni Omaomao., .0 ke kau-. w». a e ..hoihoi aku i ko laua pa ī» kauwa no e hahai aku iko olu« kup.unakane Habnsa i na mea v e pili aua i& olua. Nolaila, e poao oe e hele j i me |c«k m4uhiaj aole e hiki ia'u pe ua kaohi »» Ua ole ia'u- ke ukali aku a fegwa«}*lie «ka i na eha o kou ma- | hai ana aka ia ia, no kou koa, ikaika, a .akauiai uo lioi.

" Ina oe e «oakomake ana e «hai i ka'n man me& e kauoha npi ja oe, aole oe e kua i»ba,i kou.mau kappai i n» mokupuni o kou mak«afe*ne. E hoihoi mua oe i kau wahfue a w*iho i kahi o kauai ka mauna; o ua wahi la o kaua ke ku Ia no ia a hiki i keia la, no ka mea, aohe i ike iki. poe kipi iua wahi la; ua hoouna aku au i kekahi mau kupua ilaila e kiai ai, oiai, o ua wahi la. o kaua e noho ai, me he Paredaieo Ia ia ia'u. 0 ua lako haie oluna o ka manu, oia iho la no koo» man pono hale, a mai manao uui oe e po-'' loli oia, no ka mea, ua maa na pulapula alsa I poe kvpo* i ka ai i.kela mea keia inea. 1

" I kou komo ana aku i ka lua huna a Solomona, ilaila.oe e waiho aku ai i ka pahi--kAua au i kwe n?ai ai i aku ai i kona mau enemi. Aohp ia he mea wale ina ka aoao oka nana e lawe .ana •a; a ua ike no h.oi au aole ou makeuaake ia pahikaua, no mea. woi loa ae kou koa. mamea ae o kou m»u eaemi e kaua aku »i. Aka, mai helo aku oe i'k* kahua kaua me koo lawe 010 i kekahi mau me& kaaa, no ka mea, aole oe i ike.ak,u | ea popilikia ulia wale mai. N 0 keia me* e haawi aku no a U iaoci elua ™*u kapa.kili, me oua mau uhi pale no ko» j aqo like me ke kapa kila a'n i,hitei ak« aj i ke kahua kaua o kou makuakaae, a ma keia mau mea e hilinai nui ai oe nf kou lanakila ana."

j* niea, pane" aKu-la o Habih» "y t kuu kumu e 11» Habula, ke koi mai nei ko ? u :pauwai e hele koke au e ike i kuu makuakaue, a.e hoolei ae hoi i koaa aoho ana aku malaio o kela poe kipi ioo. Mai keia manawa a fe ß » a °le au e i iho ana no'u kuu ola, a hiki wale i ka wa a'u e hoopakele ae ai i kuu makmikane. Ke uoi aku uei au ia oe e hoike mai ia'u i kahi i waiho ai ka laau i hele aku ai e kii, a holo.koke aku e hoola i ka o»ea nana au i hoohanau mai. lua hoi wau e iki, aj.aila, e ehaeha loa auanei kuu naau uoua, a ke mauaolana ae nei au e hui pu ma; nu o I)pratila tue a'u uia keia oiea."

i I hai ia ana aku o mea ia Dg»ratila ua apuuo pu mai no oia, a liuliu ae la lakou aei. lUo aku la o Hafciba ilalo i kahi i waiho ai,o na mea kawa; aolie w<ja i kue tuai ia ia i kaua iho aua aku. . I koaa Uiki ana aku i kahi i waihp ai na. Wea kJ3.ua, ike ilio la keia i kekahi piau j)ohaku palalaha elua, kupono i ka uhi,aua i ka maka o ke kapaka. Ua eha koua w*u maka no ke oliuoliuo loa o ua mau pohaltu uei. Ua ike. ao ia, oia ua mea ana i makemake ai; lalau aku la oia ,a hoi f,ku la iluna e halawai me kaua kuiau. 0 ko Hahiha makemake nui o ka ike aku ia DaHsa a me kana waliiue i ko kua hoi, aku, 1 lele koke aku ai laua nei i e halawai me ko ia nei maū makua.

Aka. iiookahi njea i koo nana i hookupiUkii mai i koua.mauao, a oia hoi kou» haaltijsi ,i\na kaikamuhiue o ke,kai «aluua oka j«okupuiii Keokeo. Jīo ia kauoha aku la oia i na'lii, iua laua Uoi aku» e lawe pu ; aku me laiia iua uiau jioahelo uei oua.

I keka&Uakahiak* ae, lole la »a ia»uu »i a aku. i4,jb« !W i ka iiema, a o UUU hou U,.|4»u. I k« aliiaUi o te kulu g i ka wa * ua kukuu» iiope loa y ka la o iW aku «u& i k» ilik«i, a c.w«iho uuī luia boi k» liuU, toe» aiai U iiaua o ua. kuiki a.S*l*mMa ua haleMe g ko 4u»a ou*kujk L4o «ku 1* wauu a»i ,aei a la«a aei īioW o k«jū ,Uu oieki o ltu}a uei oka uk% kuu ihp ua ,aiauui uei ilalg l aa uku»a { jii4ljliaU ui«ū »i iloko o ke auu o u« ao na s .■■.■■■