Ke Au Okoa, Volume II, Number 4, 14 May 1866 — No ka Bihoba. [ARTICLE]

No ka Bihoba.

E ke Au Okoa e ; Jlloha oe: I kela pule i hala ae nei. oa hoakaka aku .au i na kamu o ko ka Bihopa 0 Honolulu holo ana aku i Amerika, a malaila bo hoi e maopopo ai ka manao mua ana o ko Amen'•ka Ekalesia Epikopo e kokua i iaEkalesia o Enelani i kukala ia ma Hawaii nei. Ka mea hoi a ka Bihopa 0 Honolulu i kakaliaiapau ke kaua 0 īa aupnni, alaila, holo aku oia i Amerika e noi i kokua mai ia Ekalesia mai. Ua hiki aka oia ma Anterika i ka la 11 o Okatoba, JT. H. 1865. Aia hoi, pehea la oia i hoolaunaia mai ai e ko Amerika poe okona Ekalesia. Ke olelo mai nei ka poe Kalavina, aole i hoolauna pono ia mai, a ua hookipa kupono ole ia eko Amerika poe, e nana kakou ika oiaio 0 keia mau olelo. ī kona hiki ana akn ma Nn loka, na lohe oia, aia na Binopa a pau ma Piledelepia kahi i akoakoa ai iloko oka lakou Ahakuka. ' ī kona hiki ana aku ma ia kulanakauhale, ua hoike ia aku oia iloko o ko lakou hale e halawai ana, aia hoi, na akoakoa ae he 2000 poe kahuna me na hoahanau. A i kona hoikeia ana ae iloko o ia hale halawai, aia hoi, ua ku ae ka Peresidena ilnna, a olelo ae, " Ua hoopomaikai nai mai ke Akua o ka Maluhia a me ke aloha,- e hoouna mai maluna 0 ka kakon hana i na hoike oiaio o ka noho lokahi ana me ke aloha oka Ekalesiano ka mea, i keia wa, aa hoonna mai ke Akua i ka Makna Hemolele i hoano ia iloko 0 ke Akna i ka Haku Bihopa oHonolulu mai ka Pae Aina 0 Hawaii."

Iloko o ia halawai ana, na hoike lakou i ko lakou aloha ma ka hookipa ana ma ke ko ana o na mea a pau loa iluna o na kahuna ā me na hoahanau i hiki iloko o ia halawai ana. Ua haawi ia oia lie noho ana ma k& lima akau o lia Peresidena o ia halawai ana, a ua haawi ia no hoi ia ia ke kaleana noho mau iloko o ia hala-wai ana, a hiki i' ka wa e pau ai. īa manawa no hoi ka hooholo lokahi ana o na mea a pau, " No ka lohe o ka Ekalesia o Amenka rbai ka Bihopa mai o Honolula no' na mea i pili i kana holo ana a me kona kuknlu ana i kona Ekalesia ma ko Hawaii Pae Aina, nolaila, ke hoopaa nei oia ia ia iho, e kokua nai akn'ia Ekalesia me ka ikaika." Ua kokua pn mai ka Papa o ka Ekalesia Bihopa o Amenka i ke dala, no ka hoouna ana mai i mau kahuna Amenka i Hawaii nei, a eia ke noho nei na kahuna • Amenka ekoln malalo o ka Bihopa o Honolula i kokna ia e ko Amerika Akalesia. I ka pau ana o keia halawai kuka ana,' o na Bihopa ka poe hoi i hookipa a hoolauna maikai i na Bihopa nei o Honolulu. 'ua hele aku oia i ka makaikai ma Bosetona, Nu loka, Batelemoa, \Yasinetona, Alehane, Troy Bnbalo, a me na kalanakauhale nui e ae o ke Anpuni o Amerika Huipuia. Ma na wahi a pau ana i hele ai, na hookipa maikai ia oia, a ua haiolelo no hoi ma na Luakini nni, no ka pomaikai o<kona Ekalesia ma Hawaii nei. Ua piha na luakini i ka poe makemake i kana olelo, a ua nni no hoi ke dala i loaa ia ia ma ia hana. I ka wa i ike ai ka poe Kalavina ma Amerika i ka holo pono o ka hana a ka Bihopa, i hoomaka ai lakoa e pai maloko J 0 na nupepa a lakou i na olelo wahahee a epa hoi i pili no ko ka Bibopa holo ana ma Amenka a me ke ano o kaua huakai i hiki aku aL.: ■ -' • ■ ■<-.•< ■•:■•.• ■ Iloko o kana haiolelo ana imaa o na kanaka, ua olelo oia me ka maikai no na knmu Kalavina. Ua hai aku oia i ka ikaika lua ole o na Misionari Kalavina Amen'ka i ka unuhi ana i ka Baibala, ka hoolllo ana i ka olelo Hawaii i olelo kakau, a me ka hoolaha an& ika hua o ko Kristo aupani ma keia aupuni; ka mea i ike ia ma ke ano o ka hua: Ua olelo no hoi kaßihopa, ua aie nui oia i na kumn Kalavina o Amenka no ko' lakou unuhi ana i ka Baibala a me ka hoolaha ana 1 ka hua o ka pono. Ua oiaio keia e like me ka ka Bihopa pai ana i kana olelo pane ma Bosetona. Ua kapaia ua pamaleta nei, " Na' ninau me na haina no ko ka Bihopa holo ana i ko Hawaii Pae Aina." Aia ma ka Halepai o Dutton & Co ma Bosetona, aole oia i olelo no ka moekolohe o ka lahui Hawaii a me na hewa o ne, aka, he olelo nae hoi kekalii poe o na kumu Kalavina, o na hewa nui kaia ma keia pae aina. £ nnna i ka oiaio o keia maa olelo ma ka papa hoike mnkahiki a k'a Papa Misionnn o ka M. H. 1860, aole oia i hai a olelo hoi i ka hooweliweli ana o na kumo Misionari mo ke kue ana i ka Moi i ke kau Ahaololo Elele o ka makahiki 1804, -aka, ua maopopo nae o Rev. Pnreka, Bcr. Gulika,

Garina, a me Kauka (Judd) ka poe i hana i keia mau mea. Aole oia i olelo iki i ka oiaio ole o ko lakou Ekalesia i kuknlu ai. Ua kn ia mai keia mau hana lokomaikai & ka Bihopa e ke aloha ole o kona mau enemi.. I kekahi la ana i haiolelo ai, ua nele ka Bihopa i ka mea ole nana e kakau ma ka lima hoopokole huaolelo, i mea e inaopopo ai kana uiau olelo, aka, na komo ia mai nae e kekahi okona mau enemi, a nanai lawe aei ka ua olelo ka Bihopa, "ua paumi aku ka hewa 0 ka lahui Hawaii i keia wa i ko ka wa ia Kamehameha I." Ua hoolaha ia keia ma kekahi nupepa ma Nu lokā. Ika ike aua o ka Bihopa i keia mau olelo waba- j hee, ua palapalia aku oia i ua nupepa nei nio, e hoole ana i ka oiaio ole o ka mea i hoopukaia eia. Ua hooia ae kekahi poe e a'e i hiki ma ia ha'olelo ana a ka Bihopa, i ka oiaio ole o keia mau olelo i haku epaia no ka Bihopa. Eia ka ka Bihopa o Honolulu i olelo ai, " I ka wa i hiki mai. ai na haole ma Hawaii, ua pakui hou aku lakou i ko lakou. mau hewa hou i ko na hewa i ike muaia e ka lahui kanaka o Hawaii. He oiaio iloko oko lakou wa naaupo, he mau hewa no kekahi i aina me lakou, a aole i oi aku na hewa oia wa i ko keia i owili pu ia me na hewa i aoia ■mai ai lakou e.na haole. Ua nui aku ka hookamakama malu ana o kekahi poe, ua nni na hewa i ano e ae mai ko ka wa kahiko; a ua hooikaika nui na kumu Kalavina e kue aku i keia mau hewa, a ua kaua aku lakon me ka ikaika hooki ole i keia man hewa; aka, iloko o keia kaua ana o lakou, aole i paa mai ka hewa, ua alo ae no mao a maanei o na pono a lakou i manao ai lakou pela e pau ai na hewa."' lloko o keia mau olelo maikai akaßihopa o Honolulu, ua imi mai kona mau enemi i mea e lilo ai. kana' mau olelo i olelo ino. .Aole no e nele ana ia mea i ka poe aloha ole a pau, aole i ana i ka mea i haawiia aku ia lakou, aka, ua anunu aku no i mea hou. Aole no hoi i ana kona mau enemi i na mea i hoakaka ia maloko o na nupepama Nu loka no keia mea, a i hoopauia ai ke kuhihewa oiia mea a pau no keia mau olelo i haku epa ia uo ka Bihopa. Aka, ua lawe mai lakou ia mau olelo epa, a e hooia ana ia mau olelo he oiaio, ua hoolaha ia ae ma ka nupepa Kuokoa, i mea e ike ai na hana a k& Bihopa; aka, e hoomaikai aku ka poe a pau i ptrxi i ka oiaio, ua kumumu keia mau olelo epa, i aloha nui ia a i~ hiilani ia e ka nupepa K-.okoa. ■'■■■ . E kala mai e ka Lnnahooponopono no ke kokua ana i loihi o ka manawa i kamailio ia no keia mea maloko o na kowa o Ke Ad Okoa. Aole no hoi au i manao e kakau i keia mea no, ka.makemake e kokua i ka Bihopa ma ke ano hoa'loha, aka, eia iloko- o'u ke akenuī ana e kokua a e hiiikaoiaio; o ka oiaio ka mea e hiilani ia e na kanaka a pau. loane Kamiola. Ulakoheo, Mei 5, 1866.