Ke Au Okoa, Volume II, Number 4, 14 May 1866 — Kamailio ana o William K. Poniuailana. [ARTICLE]

Kamailio ana o William K. Poniuailana.

Ma ke Kilohana o ka la 21 o Apenla, o ka M. H. 1866, e naae nei. Halawai hou au me W. K. Poniuailana, ko keiki ai-luau o Wailuku i Maui, e kapalapala ana i lee kohu luau ma na paia o na Hoomana, me ka i ana, " Ua hoopuaikiia ka malamalama o ka Baibala e kekahi roaa Hoomana." O oa Hoomanaleala? £ na Hoomana hea 1& ? £ ka Hoomana Kalolika Roma anei ? Ina o ka Hoomaoa Katolika Koma, e olioli auanei au i ke kamailio me oe, a i ka hoakea ae irnua o ka lehulehu. , 1. Ke i mai nei oe. " O ka aina i hoolaba uuku ia ai ka Baibala he haunaele nui malaila, pepehi wale, lawe wale ke kanei lahui wah.ine nana, a o ka wahine i lahui kane nana." O ka aina hea ia ?. O Afnerika Huipuia anei ? O ka hoopuaikii<t anei o ka malainalama o ka Baibala, ke kuma © ke kaua huliamahi ma Amerika ? Aohe paha oe e kanalua i ka ae mai, ae, no Amerika mai nae na kumu Kalawma e i ia nei, he poe hooiaha Baibala, wahi no a lakou. A pehea hoi kela haunaele,- ua hoolahaia nae ka Buidala. : A heaha hoi ke.kumu i haunaele ai ? Auwe ! pilikia paha auanei o Poniuailana, hoi hou paha anunei i Kaupo i ka ai lolipna. £ Poniuaikna e e ao hou i ka A o ke akumai pepehi.wale, lāwe wale, oia ko kuma o ke kaua o Farani ia Mekiko mamua iho nei. - 1 Aole nae no ka hoolaha ole ia o ka Baibala No ka lawe wale ia o na pono Kiwila. I ka M. H. 157'2, he haunaele nui ma Farani i ka poe Kalawina. No ka hoolaha ole ia anei o ka Baibala ? Ua hoopukaia nae ka Baibala a Guiars des Moulina, i ka M. H. 1294, a, i ka M. H. 1495, ua paiia, a na ka poe.Kalawina i hoohaunaele, pepehi wnle, hao wale. No ka hoopuaikiia anei o ka Baibala, no ka manao kipi no, ke kumu o na haunaele, ma na aupuni a pnu o ka honua. Nawai la oe i hoomanao ma ia wahi e William K. Poniuailana. Ma Aleoiania, i ka wa aole i hanau o Lutera,,ua hoopuka pinepineia ka Baihala ma ka olelo ponoi o ia aina. Mahope iho o ka loaa ana o ke paipalapala, ua paiia no ma k& olelo Alemaniu. I ka M. H. 1462, ua pai hou ia no, i kaM. H.,1467, pai hou ia no, i kaM. H. 1473, paihouiano, i ka M. H. 1477,. pai hou ia no, a ma ia makahlki hookahi no, (1477) aa paiia ma Au«ebuga kekahi Bnibnla i unuhiia ma ka olelo maoli oiaaina, a ua pai pinepinein e ka poe Katolika ! mamua o ka puka ana mai o ka pule Lutera pehea ua maluhia anei o Alemania ? Aole, I ua hooliaunaeleia no e.Lutera laua o Kalavi-

na. A no keaha ke kumu i maluhia ole ai ? No ke kipi o ka manao. tJa hoolahaia no ka Baibala ma Beritania, ua okiia no nae ke poo o Kale I. Ua hoolah'aia no ka Baibala ma Farani, hoohaunaeleia no nae e Kalawina. Ua hoolahnia .no ka Ēai'oala ma Pekioa i Kina, haunaele mau no nae ia aupuni, kipi aku kipi mai, kaua aku kaua mai, pepehi aku pepēhi mai, hao aku hao mai. Ua hoolahaia no ka Baibala ma Amerika, hookouwa kuapaaia tio nae na nika, hauoaele a kaua miaoli no, iloko o keia mau makahiki iho neū Ua hoolaha ka poe Katoli!ta i ka Baibala, a ua hoolaha no ka poe Kalawina. Lehulehu wale nae na hale hookamakama ma Ameiika. Lehu'lehu pu no hoi na wahine a ke kumu Moremona o Uta i Amerika. Oia anei kau i olelo ai ika lawe o ke kane i lahui wahine nana, a o ka wahine 'i lahui kane nana ? O ka hoolāha ole ia anei o ka Baibala ke kumu i mare lehulehu ai ka poe Moremona i na wahine, ua hoolaha ia nae ka Baibala ma Amerika, mamua o.ka hanau ana mai o Josepa Samita, mare lehulehu-no nae i na J wahine. pe, o ka manao kipi 7 ana iloko o ke kanaka ke kumu nana e hoeueu i na manao hoohaunaele, kipi, mo* kuahana, kaU'a,- pepehi, luku wale, powa wale, a hao walej aole no k'a hoolaha ole ia o ka Baibala. Ma na aina i hoolaha ole ia ka Baibata, a me na aina i hoolahaia'i ka Baibala; ua Jike a like no laua mē Limunui. He hauna,ele no ma na aina i hoolahaia'i fia Baibala, a he haunaele no ma na aina i hoolaha ole ia ai ka Baibala; he pepehi wale no ma na aiua i hoolaha ole ia ka Baibala, he hao wale no ma o he hao wale no maanei, Ilke no a like, aole nae no ka auaia o ka Baibala." Ua hoolahaia no ka Baibala ma Beritania lawe no nae o Heneri VIII, ī eono ana maū wahine, e ola ana no kahi wahine, mare hou no i wahine hou, aohe i make kahi wahine, mara hou no, a pela no a hiki i keeono. Pehea, no 'ka hoolaha ole ia anei o ka Baibala, na Poniuailana e hai mai. Ua hoolahaia no ka Baibala ma Amerika, makena nae ua wahine a ke kumu Moremona o Uta ma Amerika. No ke aha keia ? No ka hoolaha ole ia anei o ka Baibala. £ hai mai o Poniuailana. • Aole no ka hoolaha ole ia o ka Baibala, ke kumu o na haunaele, pepehi wale, a me na kumu e ae e make nei kekahi poe. Ke hoolaha nei no o Kalawina i kana Baibala ma Hawaii nei, ke pepehi nei no kekahi poe ia lakou iho a make loa. Ua pepehi o Kaaikaula i kekahi kanaka ma Waialua mamua iho neL ua pepehiia ma Haiku i Maui kekahi haole a maka loa, ma Hawaii kekahi; ma'Kauai kekahi, a pehea, ua maluhia anei ka aina 1 Ua hoolahaia nae ka Baibala Kalawina ma Hawaii nei. A iloko o keia mau la iho nei, nui no ka poe pepehi kanaka. Ua pepehi kekahi poe ia lakou iho; pepehi aku kekahi i kekahi, pepehi ke kane i ka wahine, a o ka wahin'e paha i ke kane, a ua liia kekahi poe no ka pepehi kanaka. O ke kumu anei ia o ka maluhia i ka Baibala ? Nui na mea i koe aole i pau pono. 2. Ke ae aku nei au, o ka Baiba!a ka mea e hoomalule ai i ka naaa o ke kanaka, koe nae ka poe hookano, hoomauhala. hoopunipuni, a me ka lokoino, e like me Lutera, Kalawina, Heneri YIII, a me kekahi poe e ae. 3- Alia oe e kqpa iaFarani he aupuni naaupo no ka auaia o ka Baibala holookoa, e kaana mua kaua i ka oiaio. Ua helu o William Cobbett kekahi kanakai hoolepope nuauao i ka poe kaulana ma kela ike k«?ia ike, ma B<:ritania, Farani, a ma Italia, mai ka M. H. 1600 a ka M. H. 1769, a penei kana loaa: Ma Beritahia, he 132. Ma Farani, he 676. Ma ltalia, he 164. Ma Amerika, ehia la ? Na William Cobbett kria mau huahelu, a ina e nana pono o Poniuailana, he kumu paha ia e ano e ai kona ike kanaka. Oi aku no ka nui o ka'poe naauao ma Farani. He kumu nnei ia e kapaia ai he nupuni naaupo o Farani ? Ke i mai nei nae. o Bayart Taylor, kekahi hoolepope kanlana ma Amerika. Ma ke kulanakauhale wale oo o Nu York, ua oi ka poe ilihune, oi na keiki i ao' ole ia, oī ka poe oha, kolohe, haukap4 iia rouāyism r oi na Karaima. (New York Mercury, &. Le Monde 1, Aug. 1860.) A pehea la ma na kulanaknuhole e ae ? No ka Baibala ole anei ke kum'u oia mau hanaino ma ia kulanakauhale o Amerika ? • - t*' 4. ī ka hiki ana o Haalilio me Rikeke i Farani, ua ikē laua he mau tausani koa e kiai ana i ke'kulanakauhale o Faranii maluhia a wahi a Rikeke ia Haalilio, no ha aunia ka o ka Baibala,"a nolaila ke kumu i kini ia ai e nn koa. Minamina au ia Haalilio a mē Poniuailana i ke alakai hewaia e Eikeke; aka, ua make o Rikeke, a ua pono loa; no ka mea, ina poha e ola loihi iki hou oia, ina ua mahuahua hou ka poe puni iaia a make iloko 0 ke kuhiliewa. He oiaio he wa heunaele ia ma Farani, aole nae no ka auaia o ka' Baibala, a oia paha ke kumu oia mau puali koa a Haalilio ma 1 ike ai, a Poniuailana e hoolana nei,"aka, ma ke aupuni hea la i waiho wale ia ai ka aina me ka hoomalu ole ia • na koa ? Aia ma kela aupuni keia aupuni, ua malamaia he inau puali koa i mea hoomalu i ka aina, a'ole nae rio ka nele a me ka auaia o ka Baibala, aka, oia ka hanohano o ko aupuni. Owai ke aupuoi, oia malaila aohe Baibala ? O 'ka ' haunaele walo no anei ka hana aia aupuni i

na mnkahiki. u pnu ? Mi na aupuni i hoolaha nui ia ai ka U-.ihala, o ka maluhia wale no anei? 5. O ka Baibal;i ke kumu i maluhia'i o Beritania. Ina o !:u Baibala ke kumu i maluhia ai o Beri:aoui, a o keaha hoi ke kumu i haunaele ai a oki ia ai ke poo o Kale 1, a lilo ka hooponopuno aupuni ana ia Oliver Cromwell, no ka Baibala ole anei ia w'a ? Ua kakauia nae ka Baibala" e ka poe Katolika ma Beritania i ke kumu o ke Keneturia ewalu, nolaila, mua no ka hoopuka ana o ka Baibala maßeritania, a hope mai ka haunaele, ano ke aha ke kumn i haanaele ai ? Oiai o ka Baibala ae la hoi ke kumu e maluhia ai. Naaupo maoli no o Poniuailana ! I ka poipoi uhini no paha a haukeke na lehelehe i ke anu, hot a ka hale kakau i kana mau olelo naaupo, e kuhi ana paha, o ka hoopunipuni ke kumu e hiolo ai ka oiuio. Ee ninau aku nei au ia ' Poniuailana * 9 I. Owai ka Pope, Epikopo, Kahuna, i kauoha i kona mau hoahanau, e lawe ke kane i lahui wahine, a o ka wahine i lahui kane nana. 2. owai ke aupuni i kauoha i kona e lawe e i'. lahui wahine, ao kā wahioe i lahui kane nana., . 3. Owai ke kumu kalawina nana i kauoha ia Rowe!a e lawe i elua ana mau wahine, i hookahi wahine mare, a i hookahi wahine manuahi ? 4. !No ka ike ole anei o Rowela, a no ka hoolaha ole ia anei o ka Baibala, : ke kumu i lawe papalua ai o Rowela i mau wahine nana ? 5. Olioli anei ka lehulehu ke hanaia pela e kekahi Pope, e kekahi aapnni, a' e kekahi kumu Kalawina paha ? E aloha ananei. K. 0. Ohaiūla. Waimanalo, Mei 5, 1866.