Ke Au Okoa, Volume III, Number 47, 12 March 1868 — HE KAAO NO RIAV HOME. Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO RIAV HOME.

Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii.

HEPuU 7. Aka, ia kaua i hoi mai nei i ke alanui, ua loaa iki mai ka oluolu pono a hiki wale mai nei kaua i ka hale nei, nolaila,-ua minamina au i na mea hoike i keia la, nolaila, e ka mea heluhelu ana i keia kaao, e nana i ka hana maalea a keia Ebaia,oiai, ua puni o Gereira i kana hana i keia la, a e ike no auanei oe no kana mau hana no ka mea nona keia kaao. Mahope iho o ka pau aua o.ka laua mau olelo ana, kakau iho la ua Ebala nei i kekahi paiapala ma kana olelo ponoi, oia hoi ka oleio Farani, a hooona aku la oia ia Gereira e lawe ia kaoa palapala a haawi aku ia R. Home, nolaila, ua lawe ia keia palapalaeia a hiki imua o R. Home, mahope iho o ka pauana o k& hoike, oolaila, e waiho iki kakou i ka olelo ana nooa, e huli ae kakou a nana'ku no ka hoike aoa.

Iloko o keia hoike ana, ku mai !a ke kauwahi kaikamhaine uuku iluna o Sitela kona inoa, o ka ewnlu ia o kona makahiki, no kekahi kula mai oia o ke aupuni o Helene, a hai mai la oia i kana ninau imua o R. Home, ke aoo o ka ninau. Heaha ka mea i koe aku me ke Akua Manaloa, aole oia i haawi mai i na kanaka i ke ao ? Haina : R Home, ua hana ke Akua i na mea a pau loa, aole kekahi mea i koe i bana ole ia eia, aka, 0 ke ola wale no ka mea i koe aku me ia a me ka uhane o ke kanaka, a mahope iho o keia ninau i haawi ia niai ai e na mea a pau 1 na ninau o kela ano keia ano, a hiki wale i ka hapalua o ka hora 2 oia la. Ia manawa ku mai la iluoa ka hooillna Moi o Beritaoia a hai mai la i kona manao imua o ka lehulehu a pau no na mea e pili ana i ka hoike ana 0 R. Home iloko o ke kula nui o kona aupuni, a pau kana olelo ana, ua hookuu ia ae la ke anaina holookoa oo kekahi mau minute hoomaha, mahope iho o ka hooluolu ana i ke kino, komo hou ae la na mea a pau iloko a noho iho la ma ko lakon wahi mau, ia manawa i haawi aku ai ka Moi o Beritania i kekahi palapala kikoo no R. Home. I ke akoaakoa ana o na oiea a pau me ka noho malie loa, ku mai la oßilenada iluna a hai pokole mai i kona manao no na mea e pili ana ia R. Home iluoa a hai mai la i kooa manao, me ka haawi mai i ke aioha imua o na'lii a me oa makaaiaana, a penei ke ano o ka haiolelo aaa Ano, e na'lii a pau a me na makaainana i akoakoa mai nei maloko o keia hale, ke waiho aku nei au i ko'u aloha ia oukou, a ia oukou hoi kekahi e ko'u poe hoa o ka imi ana 1 ka naauao a me ka ike, oia hoi ka mea e loaa mai ai ka waiwai me ka luhi ole, oiai, e puka aaa au mailoko aku o keia kula, a haalele au ia oukou i ko'u mau hoa o ka inea, mamuli o ka imi ana i ka ike a me ka naauao, nolaila, e ko'u mau hoa, he pono oukou ke hoomanawanui loa me ka hoolohe i na rula a na kumu e ao mai ai ia oukou, me ka pakike ole aku imua o lakoo, aka, o oa ike a pau e loaa ana ia onkou ma na palapala i ao ia e na kumu, he pomaikai ia no ke kino, a o ka ike oi loa aku mamua o na palapala naauao a pau. Eia no ia maloko o keia buke, malaila oukou e ike ai i na pomaikai he nui wale no ko kakou mou kino a me na ohane, nolaila, i na oukou e hilinai nuie ko'u mau hoa mamuli o na olelo oloko o keia buke alaila, e loaa no auanei ia oukou na haawina elua mailuna mai, no ke kino kekahi, a no ka ahane kekahi, pela wale no e ili mai ai na pomaikai he nui wale, no ka mea. He mea ole nae ua mea a pau o keia ao, aole e komo pu ana me kakou oa naai o keia ola ana me na ohane iloko o kela ao nani pau ole kahi i hai ia a kuhikuhi ia maloko o keia buke, nolaila, e ko'u man hoa o ka imi naauao, ano, e hoomaoao oukou i na olelo ao a pau a na kumu e ao mai ai, i lilo ai oukou i poe waiwai a hanohano ma keia hope aku, oiai, o ka ike i loaa ia oukou a me ka naauao, oia ka mea nana e kau o ia oukou i na oihana kalepa a hanohano a pau iloko o keia aupuni nui o Beritaoia oei a me na aina e aku, a o kakou no oa hoa olelo pu me na'lii. aka, o ka'u mea e olelo nei i keia la imua o keia anaina holookoa, aoie no ia i pili ia'u no ka mea, e puka ana au a me ko'u mau hoa he 32 ko makou nui, a no ka poe i koe iho keia man olelo a'u e hai nei, a o ka'u olelo hope loa keia imua o kakon a pau loa. E Aloha auanei: O ka pau keia o ka R Home olelo ana imoa o ka lehulehu, a uoho iho la oia ilalo, a mahope iho o ka pau ana o kana olelo, he oi akn o ka olioii a me ka makemake o na mea a paa no kaoa haiolelo ana, me ka hoomaopopo o na mea a pau i ke ano o kana haiolelo ana me ke aloha, a me ka uwe wnimaka maoli o kekahi poe, a he nui wale na huaolelo e piTi ana i ka mea nono keia kaao i ka waha o ka lehulehu, ua nui ka walaau a

me na huaolelo lehuleliu wale, o kela ano a me keia ano. Ka nui o na makana i hanwi ia mai ia R. Home e na'lii a rrte hekahi poe e a.i.

Mahope iho o ka nene ana o ka lehulehu ku mai la o Beleneda iluna a hoomalu enai la i ka lehulehu, a hoolohe mai la i kana oleln, a ma ia hope iho, ku mai la ka Moi iluna o £ :ritania a hele mai la imua o R. Home, a haawi mai la i kana makana nui hannhano, i hoonani ia ike gula ame ke dula. A o ke ano nui o ua makana la, a ka Moi i haawi aku ai, he buke inoa oua Moi la a me na'lii a pau o Beritania, i kuni ia i kona si!a ponoi, a mahope mai ona, haawi mai la ke keiki alii a haoilina o ka lei alii o Geremania i kona lei alii ponoi, a pela no hoi ka hooilina o ka noho alii o Perusia, haawi mai la oia i kana pahi nani, a o ke kaikam&hine ponoi hoi o Suriana na'lii opio hoi o Helene, ka wahine hoopalau hoi a ua R Home nei, haawi mai la oia he buke Baibala i hoonani ia i ke gu!a a me ke dala, a na kuni ia hoi i k« sila o ke eupuni o Helene, a ua kau ia no hoi ke kii o ua Suriana nei ma ua buke la, a noka ohana alii mai hoi o Farani, he mau lole olona Dani a me kekahi mau mea e ae he nui wale, a ma hope mai la ka poe waiwai a me ka poe hanohano a me na mea a pau loa, me kn haawi o>ai i ko lakou mau makana he nui wale o kela ano keia ano, he kumu nui no oia e hoike akea ana, i ko lakou aloha a me ka mahalo ikui ka oiaio loa. A he (hau minute i haia ae, ku mai la o Belenada iluna a hoomalu mai la i ka lehuiehu a pau, a kahea mai la oia ia R. Home e ku ae iluna, a pela no hoi kekahi poe keiki e ae e puka pu ana me ka mea nona keia kaao, a he mau kaikamahine kekahi, be 17 keikikane k&huipu ia me R. Home, a he 15 hoi kaikamahine nolaila, he 32 ka nui o na haumena e puka ana ia la, mailoko aku o ke kula nui o Beritania. He poe ike a akamai hoi keia poe haumana, aka, ina paha o lakou wa!e no, aole keia R. Home, me he mea la, ua oi loa aku ko lakou kaulana a me ka mahalo ia, aka hoi, ke ike nei oe e ka mea heluhelu, ke haule nei laKou a pau malalo o ka ike a me ka naauao o ke keiki ilihune a hoolohe i ka olelo a ka makua a me ke kumuao.

Ka keluhelu ana o Beīenada i ha olelo kookuu o R. Home, a me kona mau hoakula a'pau. i kuni ia ike Sila Nui o ke Jlupuni o Beritania, a kau ia ka inoa o na~kumu a pau loa ana i hele nui ai ia. I ka manawa o R. Home a me kekahi man hauniana eaee ku like oei iluna. Ku mai o Belenada iluna a heluhelu mai Ia i ka palapala hookou o R. Home i kuni ia i ke Siia o ke aupaai o Beritania, ua kau ia i ka inoa o'Beleoada a me kona mau hope kumuao e 6, aia maloko oia palapala e ike ia ai na olelo hoakaka no ka haumana ike a aaauao a ine kona ooho malio, a oia ka mea nana e hoike pololei i ke ano o ka haamana ike a noho malie, a he rula mau ia ma na kula nui a kiekie o oa aupuni a pau o Europa, a pela no hoi a hiki i keia maoawa, malaila na'lii a me na poo aupuni i ninau mua mai ai i kekahi haumana i manao ia e haawi i kekahi oihana aupuni ia ia, nolaila, e hoomaka kakou e i "'oa i ke ano o ua palapala la. J SILA Nūl OKE AUPC.\I O l Beritania nei. He PaJapala Hookuu no ke kula nui o na Haumana o Berilania— O makou o na kumuao o ke kula nui o Beritania nei, ka poe nona na inoa malalo iho. Ke ae a hookliu aku nei makou ia R. Home he keikikane oia, mailoko aku o keia

kula nui, be keiki ike a naauao loa, i oi ae mamuao makou o na kumu, aole kekahi palapala ike i koe ia ia, ua pau loa ia ia na palapala hoonaauao a pau, he keiki oi loa aku 0 ka ooho malie me ka pakike o!e, aole i haki kekahi kanawai hookahi o keia kjla ia ia, aole no hoi makou i ike i kekahi mau hewa e ae, ua noho oia me ka malama ioa i na rula a me na kanawai o keia kula, mni kona la i komo mai ai ;i hiki i keia la a makou e hookuu aku nei ia ia me ka hihia ole, oia hoi elua makahiki, nolaila, ua ae like aku makou ia ia e hokuu aku mailoko aku o keis kula nui, i like ai hoi me ke kanawai i hoakaka ia no keia kuia, a me ke kumukanawai hoi e pili ana ia makou i na kumu a me na haumana a me na makua, noluila, ke hai aku nei inakou ma ke akea imua o na mea a pau 1 keia la. Aole no he aie i koe o kona uku o ka noho ao aoa i na palapala hoonaauao a pau o kela ano keia ano, oiai, na hookaa pau mai o Solona a pau loa, oolaila, ke hookuu maikai aku nei makou ia ia i keia la me ka oiaio loa. Kau ia i ko makon mau inoa mc ka Sila ia i keia la. Hale Kula Nui o f I Beleneda, SxtA ia '* Beritania nei, ha- ) 2 Gelipeto, " " " naia elike me ke | 3 John Tila, " " kanawai, Hooko •) 4 Sulinele " " in e makou e na 5 Amora, " " kumuao a pau o 6 Honoride " " Beritariia Nui. [7Ridaso. " " O keia iho la ke nno o urf palapala hookuu la o ka mea nona keili kaao i heluhelu ia ai imua o ka lehulehu, a mnhope iho o ka heluhelu nna i keia palapala hookuu, uo hpluholu ia mai no hoi ka palapala hookuu o kona mau hoakula he 31 elike pu no me in ke ano, aole no hoi i liuliu iho, ua heluhelu hou mai Beleneda i ka Palapala Kikoo a ka hooilina Moi o Beritania. A penei ke aoo nui o na olelo oloko o ua palnpala la: f He Palapala Kikookeia so kekahi < KEIKI AKAMAI 0 KE KOLA NUI 0 ( Beritania Nei. Owau o ka Moi a me ko'u hooilina Moi no Beritanla noi, ua oluolu ia'u a mo ko'u ohana alii, e me ko'u mou Kuhina, ma ke kuka like

an-i me ka noonoo nui iloko o keia mau la i hala ae nei, no kekaHi hemahfema o ke aupuni i ike ia i keia wa, nolaila, ua hooholo iho au a me ko'u ohana a!ii a pau, a me na Kuhina nui o ko'u aupuni nei. E lilo oR. Home i Kuhina no na aina e no ko'u aupuni nei a i hoa kuka hoi me a'u no na mea e pili ana i ka pono a me ka hewa o ko'u aupuni nei a me ko'u iahui holookoa a pau, a ke hanwi pu ia aku nei no hoi kona palapala hookohu i kuni ia i ko'i' Sila ponoi, a kau ia no hoi i ko'u inoa ame ko'u Kuhina nai imua o ko'u aio ame ko'u aupuni aei, no kā oiaio o keia noi ana, ke kau nei au i ko'u inoa ponoi i keia la malalo iho, a me ka inoa o ko'u Kuhina Nui i aponoia. Haawi ia a kau inoa ia i keia la, me ka Sila ia. c -, . C Kixg George I—Ka Moi. 1 a 18 } King Ge«>rge 2—Ka Hooilina. Robert Khine. Kuhina Nui o Beritania. Kakauia maloko o ko'u Hale Alii iloko o ko'u Aupuni Nui o'Beritauia nei.

Mahope iho o ka pau ana o ka heluhelu ana a Belenada i keia palapala, ua lele like ae la ka hauii a me ka olioli nui o na mea a pau loa, no ka lilo koke ana o R. Horue i Kuhina no ko na aina e no Beritania, oia ka haawina o ka naauao me ka ike i loaa i ke keiki hoolohe, nolaila, e ka mea heluhelu, emoole a loaa koke no ia ia ka oihana nui hanohano. Pela i loaa ai ia R. Home ka bahohano nui iloko o kona aina makuahine ke pii nei oia elike me ke kanaka pii kunhiwi a hiki i kahi kiekie loa, a ke aneane nei oia e hapai ae i kona mau makua mai ka ilihune ae a i ke pookeia o ka waiwai a me ka hanohano. Iloko no oia manawa, ua kikoo koke mai la no ke keiki alii o Rusia ia ia, i hoa no ka ahaolelo kuka malu no kona alo alii, iloko 0 ke aupuni nui o Rusia, ia manawa no hoi 1 kikoo mai ai ke keiki alii o Perusia ia ia i Alihikaua, a i Lanakanawai Kiekie hoi no ke aupuni o Tuleke. Oia iho la na oihana nui o na aupuni o Europa i hooili ia mai maluna o R. Home, a ke ike nei oe e ka mea heluhelu i kona haawina, aka, aole oia i hoo^ le aku i keia mau mea i fraawi ia ma\' ia ia. e--ua iawe mai ōia a paa ma ka poho o kona lima aole no hoi ona hemahema iki ma ka lawelawe apa i keia mau mea a pau. A paa keia mau mea i ka hooakaka ia e Beleneda imua o ke anaina a pau, hai hou mai la o Beleneda i ka moolelo o R. Home, a penei ke aoo o kana haiolelo ana imga o na mea a pau loa. E ka Moi a me na'lii a pau, e ka poe waiwai a me ka poe hanohano, e na makaainana, ka poe a pau i akoakoa mai nei maloko-o keia hale, e na kumu a me na haumana, aao, e hai pokole aku au i ka moolelo o keia haumana a'u, oia no oR. Home e noho nei, ke pookela o ka ike a me ka naauao iloko o keia aupuni o Beritania. Q ke : keiki oR. Home, aole paha i iike ke kul7na o keia kei'.u me na haumana a pau o keia kula, a pela no paha ma ua aupuni nui o Europa nei. O oukou paha a pau e na haumaoa o keia kula, he pue waiwai paha ko oakou mau maku i, a he hooiako mau la oukou i kino a pau me ka hemahema ole, a keia keiki o R Home, he mea kaumaha paha no keia lehulehu holookoa ke lohe oakou i kona moolelo, me ke kahaha nui o ko oukou maa puuwai ke lohe oukou i keia la. Aole paha he keiki ilihune elike pu me R. Home nei i ike ia iloko o keia ao holookoa, iloko o ke aupnni o

Beritania nei, oiai, o koia nei mau makua e noho nei, aia no laua ke ooho ilihune la ma kapa o ke alanui me kab: halelole iooino loa ahe mea kupooo ole no i £ō kakou mau maka ke ike aku, a heaha la ia ia kakou ke nana aku, ina oukou e hele malaila, alaila, e ike no oukou i ko laua ano, aba, i keia wa, ke malama ia nei laua, eia nei (SoIona) ka makuahanai oR. Home nei. A i keia la hoi ke ike maka nei oukou a pau i ka laua keiki, ke lele nei oia iluna me he manu la, maiuna

o na aupuni nui o Europa nei, ke ike pu nei kakou ika nui o na oiban.t i haawi ia ia ia. Oia ka niea nana e haokaawale aku i ka ilihune mai kona mau makua aku, a o keia mau oihana a pau, aole oo ia i ili mai no kona naaupo a me kona ike ole, aka, mamuli o ka ike a me ka naauao wale no e loaa mai ai na oiha.ia nui hanohano ma keia ola ana ene ka luhi ole, aolaila, e na haumana i koe o keia kula, he pono oukou ke hoomanao i ka olelo a ko oukou hoakula, e puka ana oia i keiu la mailoko aku <> keiu halekula, nolnila, e hoomanaooukou a pau i kana olelo i loaa ai ia oukou na pomaikai he nui wale e hiki mai ana mahopeaku.

O ka pau keia o ka Belenada olelo hoakaka no R. Home, he nui no hoi'ka poe i ku mai iluna e kokua noa i keia olelo a Be]enada, a pau ka haio/elo ana, ua hookuu ia ae la ka hoike ana, a o ka pau no ia, a hoi ae la kela mea keia mea me ka olelo nai no R Home wale no. Ka hoi ana o R. līome me ka Moi o Beritania a noho oia maloko o ka Hale Mii. Ma keia wahi o ko kakou kaaoe hoomanao hou ni kakou no ka palapala a Gbala ke kaikamahine alii o Farani i haivwi aku ai mn ka lima o Gereira. Mnhope iho o ka pau ana o ka hoike kula, ia R. Home e lulumi nui ia ana e na mea a pau e haawi aoa i ko lakou nloho, a ia ia hoi e puka mai ui mailoko mni olaila, hele aku la ua Gereira nei aku mnmua o R. Home, hnawi aku la oiu i ka pnlapola a Ebala. A i kona lalau nnn mai iun palnpala lu., oia hoi, aolo i hala hookahi minute o kona pnn ana, ua lele koke ae la k"nn hauli, r hnkukoi kona puuwai eliko ine nn ale o ka moana. (Aole i pau.)