Ke Au Okoa, Volume III, Number 49, 26 March 1868 — Untitled [ARTICLE]

"Ua lohe makou, ua kauohaia na Luna Aupuni ma Hilo, e na Kuhina o kakou, aole e launa aku lakou me ka Lakawana i kona ku ana ma kela awa. Aua kauoha ia.hoi, aole e ae aku i na luina e holo mai iuka e lele waki ai."

Ua ike iho makou i keia mau olelo maluna ae, a me kekalii uiau olelo e iho no a manuunuu wale, ma kekahi nupepa Hawaii o keia kulanakauhale i kona puka ana mai i ke kakahiaka oka Peaono iho nei i aui ae. Me he mea la paha, aohe kumu i mana mai ai, a puka aku ia olelo papa i kekahi poe oia moku kaua. Oia olelo papa, he kumu no kona, aolie be "pauku kaapahu'' wale iho no. Ke kumu oia papaia ana, no kekahi hana kupouo ole, i hana ia e kekahi mau luna moku malalo iho a me na sela, ia lakou ma Puuloa i kekahi mau la i hala ae nei. oua hoike a pau ioa e pili ana ia hana ana, ua kakau pono ia, a ua waihoia aku ma na lima o Kenela Smith, Kanikela Amerika (i hoi aku nei.) Ua nmiao hoi ua Kanikela nei e wailio aku ia mea imua o Adimarala Tliatcher o koia moana. He hapa na mnkai ma Hilo e hiki ai ke kinai i kekahi man haunaele a naluina e hana ai ma kula; a nolaila, ua kauoha ia aku ka Hope Kiaaina ma Hilo e hoole mni i ka pae ann aku o na luina o ka moku Lakatrana ke ku aku i'.aila.

ifa ka iiana ana i na Ru!a o na Aumoku o Amerika, e ike ia auauei, aole i kono keia mea ma ka ewaewa pili aupnni. Eia iho malalo nei ka palapala i hoounaia aku i ka Hope Kiaaina ma Hawaii, mai ke Keena Kalaiaina aku; a na ia palapala no e wehewehe ae nona iho i na mea a pnu e pili ana i keia mea : (Kope.) Keena Kalaiaina, ) Mar. 2, 1868. j Hon. R. Jl. Lyman, Hope Kiaaina o Haieaii Aloha oe : Ke hai aku nei au ia oe, ua hoawiia mai ka louo i ka ka H. M. Aupuni, e holo aku ann ka moku Lakawana o Anienka Huipuia i ke awa o Hilo; a oiai, aole paha e hiki pono i na makai ke hpomaln i ka pae ana aku o na luina o na moku kaua, a oiai no hoi, o ka hana a keka'ui poe luina ma Punloa, ua kupono ole loa; nolaila, ke kauo ha aku nei ia oe ko ka H. M.- Aupuni, e hoole mai i ke K»pena o ka Lakaieana, a e koi mai no hoi, aole e ae"mai i ka lele aua akn o nu'lii malalo iho a me na luina manka no ka hooluoīu ana. E hana ia keia hoole ana i ka wa e kn aku ai o ka moku, a e ae mai no paha ke Kapena ia mea. Ma ka oiaio maoli, ma na Rtila o ke Aumoku o Am(rika Huipuia, (Pnuku 1088) o kana hana ka liooko pela. Ke kope mai nei au i kekah'i apana oia paragarapa i pili i keia mea : 1088. 4 E hookuu ia no nn lnna malalo iho, a me na luina o na mokn kana mn kuln, ma na wa ki. >ono, ke hiki ke hookuu ia me ka hoopoino ole i ka lehulehu. Ma na awa o na aino e, oia an i hookuuia nna, aole e ae ia, ina e hoole ia mai e ka poe ia laknu ka mana kupona" Owuu knu Kauwn Hoolohe. Ferd W. HUTCHI9ON, (Knu inoa io.) Kuhina Knlaiaina.

[ iluwueiia o na pulapala pili aupuui, a makou i ike iho ai, rua ka puka ana mai o ka nupnpu haole Aupuni, i hoea mai ai hoi inehiuei, ua ike iho makou o keia palapala malalo nei kekahi. L. P.] Hale Misio\ari, _ ) Bosetoua, lune 27, 1865.) Aloha oe : Ua ike iho au ma ka Hauaiian Gazetle o Aperila 29, oia hoi ka nupepa Aupuni, o ka Moiwahiue Kanemake Emma e holo ike mai ana oia i Beritania; a e ukali ia mai ana oia e Mi. Cliarles Gordon Hopkins, he Keonimana Pelekane, ka mea i waiho i ka Oihana Knhina Kalaiaina no ia mea; a ua ukali pu ia no hoi oia e Mi. ke Komisina a Kanikela Nui o Beritania. Ma na palapala malu e olelo ana, he manuwa Beritania ka mea naua e lawe ana ia lakou i Panama, a he mannwa okoa no iekahi e kakali ana ia hikon ma kela aoao o ka puali. Ma keka'ni o kau mau palapala e olelo ana o ka Bihopa Staley kekahi e ukali mai ana i ka Moiwahine, aka, aole naeehiki loa ia kehai ika pololei loa oia mea. Ke ano o ko ka Bihopa Staley hoounaia ana hoi (mission) ilaila, ua hoakaka ponoia maka'n moolelo no keia pae aina, he kope hoi oia, "ua loaa ia'u ka hanohano o ka hooum 3oa aku ia oe. He mea kanalua ole no paha ia oe kahoomanao ana ae i ka Mi. Seward olelo, i ka wa e pau ae ai ke kaua kuloko, alaila, e lawe ana ke aupuni i kona malama maikai ODa i kona mau pomaikai ma ka Pae Aina Hawaii (Sandwich.) Me he mea la, ma kahoonohonoho houia ana o ko kakou mau aumoku, he mea pono i keia wa ke hoounaia aku i Hsnololu kekahi manuwa (frig-ate;) a o kona Ka]sefta, aole hoi o ka ike wale no V ke ano*hana k#ikabi (diplomatic,) a me ke auo hoa'loha kekahi i ke aupnni o ua pae aina' la, aka, i ka poe kekahi a me na hana o ko kakou mau misionari; a ia lakou, malalo o'ke Akua i aie nui ai ua pae aina la i na mea a pau loa; a oia hele'na e ike e hooloihiia aku. Ke manaoio maoli nei au» oia hoouoa pili aupuni hoomana Pelekane ia ana, aole e hana iki ia ana, a aole no hoi e kau iki ko lakon mana i ke aupnni, ina aole no ko kakon kipi (kuloko) i ike ia na hopena.

Aohe no o'u weli kuikawa, o keia haouna ia ana a Enelaui i kpna man misionari e kau mai ana kona hauli malona o na pomaikai o ko kakou mau misionari ma ia pae aina, ke ole e malama ia kakon e ko kakou anpnni, a ke ole e hoohaliuia mai ka manao o kokakou Kuliina ma Ladana ia mea. R. Akesona, Kakanolelo o na aina e o ka Papa Misionari. Ia Hojt. Chas. Sumner. Ka moku hao Stonewali.. —I ka Poalima o keia pule iho nei, a mai ia manawa mai, ua hookuu ia ka moku i kela a me keia o kula aku nei no ka makaikai ana. I ka a me ka Poalua iho oei, kona hooili ana i ka laimhu, a pili mai no hoi makai mai o Ainahou. Ua lono mai m'akou o kona awa "hookahi no keia i hiki ke pili mai i ka uwapo, mahope iho o kona haalele ana aku ia Ame nka Huipuia. Ka nui ona lanahu ana e lawe ai, ua kupono wale no ia no na mile, he 2.600; a o kahi i koe mai ia nei a lapaaa, he 3,600 mile; a nolaila, ke holo, e kamau ana no paha ke kokua o _ka pea ia ia, a hiki i kabi kupono e hookomo aku ai ke kokua o ka mahu. O kahi kupikipikio nae o kooa holo moana ana, ua hala, a me na makani kamaaina, he 20 la a emi mai, a oi aku paha, ku oia i kona wahi i manao ia ai i lapana.

Ua lono mai makou, uamahalo na keiki aTii iapana, na Lutanela Kenzo a me Hei'aaku i ke ano o ko laua hookipa ia ana maanei a he mea no hoi ia na lnua e hoi aku ai a hai aku i ko laua anpuni no ko kakou nei Pae Aina, a ke manaolana ae nei makou e loaa ia Kapena Brown a me k'ma mau alii moku ka holo oluolu ana aku aku i lapana. Inehinei kona holo ana aku la no lopana.

Wei.uwelu.—l ka auina la o ka Poakolu o keia pnle iho nei i ke kaa nui lawe ohua, e ku ana mamua iho o ka Revere Mouse; a e lilo ana hoi ke kahu kan i ka hooiii ana aku i kekahi ukana, ka puiwa ino ae la no ia o kekahi lio; a kau holo mai la no ia o ua mau lio nei, a ma keia aoao makai o ke alanui Mni mamua ponoi iho o ka halekuai o Daimana, e ku ana no hoi kona wahi kaa malaila, hihia pu mai la ia me ua kaa nui nei; a ua holo like aku la i kni o ke alc.nui Papu. Mai loaa ole paba ko lakon palena, aia no ia paha o ke kai, ina aole e okupe kekahi lio, o ke oki no ia o ka holo ana o ua mau kaa nei. Oka poino i loaa ike kaa nui, ua haki kona kolo; a o kahi kaao Daimana, kona poino; o ka luhi i ka hoihoi hou mai i na apana weluwelu.

Kuu—lkaauinalao kela Poaono akn nei, i ke kaa o ke Kuhina o ko na Aina e, e holo mii ana mai uka inai, e holo aku ana lmi kekohi Pake maluna o ka lio, me ka hnlo nni liiuna ole, a hookui me ua kaa nei, a hoao pahn, o ke aha la ka mea paa o ke kaa paha, ao ke a-u paha oka lio ona. Komo aleu la keknhi wawae o ka lio iloko o kn hui'a, » haki pu ae la. I mea e pnu ni ka menemene oia hookui ana, ua make koke iho la ka lio, ii oke keiki hoi o ka " airra pua," ua ma-ki ia aku la oia i ka Halewai. Ka mokoahi Kilauea. —I keia auina la, e hoomunuo iu « holo ana o Kilavea i Knuni. Uh hookakn ia kona mau wohi e holo ui, o Nnwiliwili, Koloa a m« Waimen; aka, o ka ponn lon, o Kll holo-kaapuni no aku ma Hhnalei a hoi mai. Ake kakahiaka Poaono oin ku mai.

Ka Hoku Ad. —īvla kela n»uu pepa aku nei, ua hoopuka aku makou i kuli wale ūii La holo ana o ka moku Hoku Āo, ma kana hnakai i »a aina pegana do ka hiki ole mai o kona Kapena, nana e hookele. Ma ke ku ana mai nei o ke Cometa, ua hiki mai ua Kapena Tengstrom la. Ua lono mai makou i keia la ua Eoku Āo nei e holo ai; ai ole e holo i keia la, e hoopanee aku ana i ka la apopo, ai ka Poaono paha. Ua lono pu mai no hoi makou o Rev. Lowela Smith, D. D. i:a mea e hoouna ia ana ma ke ano e hakilo pono ina hana niisionari. Ka makou e olelo ai ia oe e Hoku Jlo, £ ahai i na alnna maikai, Aohe no e nele ka pomaikai, Ma kau ahai'na i na mea lani, Ko laila mau pono aole e hamani, No ka niea, kau hana, he hoola, E pale aku ana a pau i na hala, 0 ka poe e noho ana i ka pouli, Ma ia mau hana au, makou e hauoli ! Pili Alo Alii.—l ka Poaono o keia pule iho nei, ua holo aku ka Moiwahine Kaleleonalani e makaikai iluna o ka moku hao, i ukali ia eke Kuhina ona Aina e. He hora paha kona noho ana maluna o ka moku; a ia ia maluna o ka moku, ua hoikeike ia mai ia ia e ke Kapena na mea hou a pau o kona moku ano kupanaha. 1 ka Poalua iho nei, ua oluolu i ka Moiwahine Kaleleonalani ka hookipa ana ae ma ka paina aloha ia Kapena Brown o ka mokuahi hao Stonewall, Col Spaulding, Hope Komisina a Kanikela o Amerika Huipuia, ke Kuhina o na aina e, a nie MDdame de Varigny, ke Kiaaina o Oahu a me Lede DomißĪs, a me Hon. Col D. Kalakaua. Ua pumehana maikai ka luana ana, a hiki wale i ka manawa i hookuu ia ai ka paina aloha ana.

EhA IKE PAHU AKA PAUDA. Ia Mr. Osborne, ka haole hana uninepa, e hoopahupahu pnhaku ana me ka pand<i ma kahi kua pohaku ma Waialae, ua halawaimai oia me kekahi poino nui a koumaha. Ua hookomo iho oia i kekahi owili pauda, a kuni no hoi i ke ahi, aka, aole nae i pahu mahope iho o ka a ana. N« ia manao oua haole nei, ua pio paha; nolaila, hele hou aku la oia e hookomo iho i ua owili hou; a o ka pa-hu koke ae la no ia o ka pohaku, a haule aku la oia me ka poina oka noonoo kanaka. Ua lawe ia mai oia i ke kaona nei i ke ahiahi anaiho; a ua lono mai makou e haalele loa maiana ka ike o kekahi maka; a na pau maiooino no hoi l<ona helehelena a me kona umauma i ka pauda.

Ka moku R. W. Wood.—l ka Poakolu o keia pule iho nei, ka holo ana aku okeiamoku no Kapalakiko; a maluna no hoi ona i kau aku ai oE. P. Adams, kekahi o ko kakou mau Luna Kudala. I kona holo ana aku, a ka hora 10 no o ka po o ka Poakolu, pa mai la ka makani ikaika, a lilo aku la kekahi pea a ua baule pn aku no hoi me kekahi keiki i ke kai. Inehinei, ua ku hou mai la oia ike awa nei, he umikumamakahi ona mau pea i lilo ika makani; aua haki ke kui luna. E manaolaoa ia no paha e loohia mai ana keia mau ulia wole, no ka mea, o na la pa pukiki keia o ka makaoi.

Mai Parisa.—Ua loaa mai, «īai ko kakou Kanikela mai ma Papisa, kekahi mau buke hou e pili ana i ka oihana mahiai, a me kekahi mau ano e ae. Ua loaa pu mai no hoi me na medala o ka Hoike Nui ma Parisa; he medala gula me ka medala <3ala i kan ia i keluhi mau huaolek» maluna. Ua hiki pu mai no hoi me-kekahi mau pa ekolu i manao ia no ka Hale Alii hou e k-ukula ia aku ana. O ke pa mua, he lihilihi omaomao i kinohinohi ia ibo me ke gula, a he kalaunu me ka hua K mawaena. O kekahi mau pa okoa e iho, ua nani no; a o waena, ua kau ia iho me ko kakou sila aupuni.

Make i ka opioma.—l ka pii ana ae o ka la e hiki i ka aina awakea o ka Poalima iho nei, ua make iho la kekahi pake o Apa kona iooa, ma ke kihi ma ka aoao ma Ewa o ke aianui Maunakea me ke alanui Moi. I kekalii muu la aku no kona hoi ana mai, mai ke kalewa mea ono ana, mai Ewa mai; a ua hoike mai oia i kona ano olalnu. I kekahi ahiahi aku, ua ike ia oia e hele ana e kuai opiuma; a mai ia ahiahi mai kona haohao ia ana i kona nalowale ano e; a i ka pii ia ana aku īluna o ka ruui, e waiho a make ana oia ua pau ka opiuma oke poho i ka ai ia. O kona make ana, me he mea la, ua noonoo mua no oia. Ka Barber pdfule.—l ka Poaha o keia pule iho nei, ua hoouna ia o Joe Moore, he Malaka kahi umium- ma ke alanui Maunakea i ka Halemai P-ipule ma Kalaepohaku; e ka Lunalkanawai Hoomalu. Ina manawa ae nei i hafa, ua hoike mni no ia i kona ano o-lae-lae, aka, aole nae hoi i mnnao nui ia, ua kukonukonn ka hehena iloko ona. Ke kumu nni nae i manao ia ai, ua hnhena maoli oia, no ka hoao ana e puhi i ka hale i ke ahi o kekahi haole o Curry kona inoa, I ka Poaono iho nei, ua holo aku na Mea Kiekie, ke Kuhinu Kalainina, ka Loio Kuhin:i a ino ke Kiaaina o o»hu nei iluna o ka mokuahi hao Slonewall ma ke ano hele e ike aupum; a ua hoolawa iu mai no hoi lakou e ku ike ana i na ineu ano hou a puu oluna o ua moka la. Pili kino. —Ma ke ku ana mai nei o ke liuna Kamaile i ke kakuhiaka o nehinei, ua ike iho makuu i ku hoi ona mai o Hon. W. P. Kumukau, Lunakanawai Kaapuni o keia mokupuni.

E kuai kudala ia ana.—Ma iia kolamu olelo hoolaha oko kakou pepa o kaia la e ike ia iho ai hoi ke kuai kudala ia ana ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu nei, ke hiki aku ikala 15 o Apenla, na aina oP. Cummins (Kapena) o Waipunalua a me Kiloa ma Hawaii. Pakela ke ola. —I ka molehulehu o ke ahiahi Poaono, mamuu iho o ka Hale Dute, e holo ana kekahi wahi keiki maluna o kona lio, a makai iho, ua puiwa ae la kona lie; a haule ibo la ia, me ka paa o kona wawae iloko o ke keehi; a kauo ia aku la oia, no kekahi mau a&ana paha; ae ole ka hoohuhu ia ana mai o ka lio mamua, ku iho la, a wene ia mai la oia mai kona hihia ana. Ua pakele kona ola, ahe mau paholehole ma kona helehelena. He mau manu lapana.—Ma ke ku ana mai nei o ka moku Cometa, mai Kapalakiko mai, ua lawe mai oia he mau manu lapaoa i hoouna ia ae i Kaleponi naa ke ano makana, mai ko kakou Kanikela lapana, Mr. Van Reed. Ua kupono no ke haawi ia ka mahalo i ko kakou Kanikela no kona hooikaika nui i ke kukai aua i na mea ulu mawaena j> na aupuni elua; a ua makemake nui no hoi oia e hoouna ia aku kekahi mau mea ulu o Hawaii nei ilaila. Ona manu ana i hoouna mai nei i keia makahiki iho nei, ke maikai nei no ko lakou mau ola; a ua manao ia e laha !ea loa ana.

Ke Komisina Amkkika. —Ma kekahi palapala o Kapalakiko i ka nupepa a Wioi o keia pule iho nei, ua ike iho makuu, e oleloana, u#haalele aku o Kenela McCook, ke Komisina Amerika ia Nu loka, i ka la 20 o Feberuari iho nei. Ina pela, e hiki ana, he mau la paha inahope koke ibo o ke ku ana aku oka lāaho. Aole oia i manao ia e hoi koke mai ana, a hiki i ka malama o Mei, aka, no ka holo ana aka nei o Keoela Smith, nolaila, ua manao pah oia, he mea kupono ka hoi ana mai, ma ka moku mua e holo mai aoa.

Ka Mokoahi loaho.—Ua manaowale iB, ua haalele aku ka mokuahi lāaho, ia Kapalakiko, ma ka la 16 o keia malama; a ina pela io ea, e ku mai ana oia i ka la apopo, a i ole ia, i kela la aku; no ka mea, ua ikaika no hoi ka pa ana aka makani kamaaina—a ka bora 12 no hoi o ka la apopo, alaila, umikumamakahi ona mau la mai Kapalakiko mai. O kona holo hikiwawe loa ana mai, oia no ka holo ana mai i ka malama o lanuaii; iloko ia onala he 10 ame 20 bora. Maluna mai ona e kau mai ai na eke !eta oNu loka, o ka la 10 a me ka la 20 o Feberuari; a me na nupepa puka pule o Kapalakiko, o ka la 14 o keia mahina.

HE MAKUAHINE FATUHIWA MAIKAI. Ma ka nupepa a Wini o ka Poaono iho nei, makfui_L

ike ibo ai i kekahi wahi moolelo e pili ana i ka hoopakele ia ana o Kapena Whalon ma Hivaoa, ekolu a eha makahiki i hala ae nei, a o Kekela ma pu kekahi i komo pu iloko oia hana maikai ana; a hoouna mai ai ka Paresidena Linekona i mau makana ia Kekela. He wahi moolelo kekahi e pili pu ana i ua hoopakele ana la; a penei no ia :

Aia kekahi keiki alii opiopio no Fatuhiwa ua hopu ia e kekahi moku aihue kanaka o Peru, a ua lawe īa i Ohineha ma ke ano kauwa kuapaa. īka lawe ia ana oua alii opio nei, ua waiho iho oia mahope, he wahine a he wahi keiki; a i ka mānawa i nakii ia ai a paa na lima o Kapena Whalon; a e kali aaa hoi i ka manawa e enaena ai ka imu, alaila, kalua aku. ]a ike ana oua wahine nei, ua piha kona naau i ke aloha ia ia, a lawe aku la oia i kana keiki, a hoonoho maluna o ka uha o ua haole nei. £ like me ka mea.maa mau ia Fatuhiwa, e like me ka loihi o ka nohoana o kela keiki maluna o ka uha, pela e pakele ai ua haole la, a hiki i ka wa e loaa ai ke - kala ia. Ika hiki ana o Kekela ma, olelo aku la laua e hoomau no i ka huna ana, a hiki i ka manawa e hiki ai kg kala ia mai eke alii e paa ana ia ia. lna-paha, aole no ka naau aloha a me ka naau koa o kela wahine alii 'pegana maikai, ina la ua pepehi ii kela haole, a kalua ia, a pau paha i kela poe bupo. i ka aiīīu ia. 0 Rev. A. Kaukau, kekahi oko kakou inuu misionari mōikai, a oia no hoi kekahi o na misionari, nana i heopakele i ke ola o kela haole, ua ake nui oia e haawi ia aku kekahi o na hoike ana o ko kakou aloha i kela alii wahine hana maikai; ma ka hoouna ana aku ia ia i kekahi inau makana maikai. A ua kulike ko makou manao me kona, oiai, o na h«na maikai a pau oia eno, he knpono ole ke hoopoina, no ka mea, o ka poe i hapa ilio ka lakou hooikaika ana e hoopakele, ua makana ia lakou. 0 ua Rev. Kaukau nei kekahi i manao ma ka holo ana aku o Hoku Āo e hoouna aku i kekahi mau makana i ua wahine nlii hana maikai nei o ka aina pegana naaupo.