Ke Au Okoa, Volume IV, Number 40, 21 January 1869 — KA HAKU MONETE KARISO. [ARTICLE]

KA HAKU MONETE KARISO.

I kona hiki pono ana mai iluna -o kiekieaa ponoi, ike mai Ia eia i kekahi kaaaka e lawe holo ana ia TeTesa. Uhai mai la oiamahope a no ke'kaawale ioa aole ooa wahi kau iki aka nolaila ia ia no e holo ana, ke hoomakaukau la no ia i kana pu e ki aku; a ua oili aku ia no hoi ka pokai hoouna ia aku eka pauda. Ku iho la ua kanaka la e lawe nei ikana mea aloha, a hinaiho la ilalo. Nawe iki aliu la o Teresa, he mau kapuai hou aku mamua, hina iho la ilalo me ka maule ana. Manao iho la o-Luigi, o Teresa pu kekahi i-ku i ka poka o ka pu, awiwi aku la ia a ike iho la, ua'maule wfle no oia, no ka makau. I kona ike ana iho aohe kana mea aloha i poino, huli mai la oia e nana i ke kanaka i eha; a o kona make loa ana iho no ia me ka upiki paa o kona mau lima iloko o ka ehaeha nui, me ka aa ana o kona mau maka. Neenee koke mai la o Vampa i kahi a ke kino make e yaiho nei, a ike iho la ia, o ka helehelena o ke'lii powa o Cucu/neto. Wai ka la a laa%i hoopakele ai ia ia, a hiki ia onanajjta hi. n«L lan »«(&. ' hou ia Cucumetto, ke'lii powa; aka, me he mea la, o ka lokomaikai iho la ia ana e hana mai ai, o ka powa ia Luigi i kana meaaloha; Huli ae la o Vampa i kaoa aloha, a i aku la, ua komo hoi oe i kou kapa, a owau koe e komo ae i ko'u. " Ua hoaahu ia o Teresa i ke kapa nani o ke kaikamahine a Count Sana Felice o Carmela. Hapai ae la o Luigi ike kino make o Cucametto, a lawe aku la iloko oke ana. I na e maalo ae kekahi malihini malaila, e manao anei oia, he moeuhane kana mea e ike mai ai, he kaikamahine opiopio kahuhipa e noho ana me ka lole komo kupono no ke'lii wahine. He hapaha hoia paha, puka mai Ia o Vampa.mai ke ana mai, ua hoaahu ia oia me na kapa i kinohinohi ia me ke gula a me ke daimana—oia no hoi ke kapa komo o ke 'lii powa Cucumeto. Ika ike. ana mai o Teresa la ia, ua haunli kona manao, a i aku la o Luigi ia ia, ua hauoli kona manao, a i aka la o Luigi ia ia. 'Ua makaukaa anei oe e uhai mai ia'u ma na wahi a pau a'u e hele aku oi ?' I mai la no Loi o Tereaa, ' Ina kaua e hele ana a hiki i ka hopena o ke ao ne>, e uhai aku no au ia oe ma na wahi a pau loa au e hele ai.'

"Ko laua nei hele aku la no ia iloko o ka u'.uiaau, o na wahi no hoi a pan loa oia mau mauna, ua kamaaina wale no ia ia Luigi, a he aneane paha ekolu hora a lana i hele ai, me ke komo ana iloko o na wahi ahiu a pau loa o ka nahelehele, kahea mai ana kekahi kauaka ia ia nei; 'Aole hookahi keehi'na aku mamua i koe! A ina oe e hoopaakiki, alaila, he kanaka make oe!' 'Heaha la anei? He mea liiki anei i kekahi ilio hae ke haehae aku i kekahi?' 'Owai oe?' wahi ake koa kiai. 'Makemakeaae kamailio pu me kou mau hoa, ka poe e noho ana ma ko oukou ana, ka R»ca Bianaca Olelo mai la ua kanaka powa nei e uhai aku ia ia; a hahai aku la no hoi laua nei mahope aku. He umi rainute, ku iho la lakou, a hooo moa aku la ke koa kiai powa, a pane ia mai la no hoi ma ia ano leo. I mai la ko koa kiai ia laua, ua oluolu ialaua e komo aku. Ia laua nei i hoomaka aku ai ke komo ana, ike aku.la laua nei i ka hulali mai ana elau pu. Hiki pono aku la lakou ma ke kae o kahi hoomoana, a olelo aku la ke kanaka kiai powa, ' Eia kekahi kanaka opiopio, e makemake ana e kamailio pu me oukou iio kekahi mea

" Heaha kana mea e pane mai ai ?" wahi a ke kanaka powa opiopio, ka mea a Cucumeto i waiho iho ai i hopn nona ! E makemake ana au, wahia Luigi 'oiai au, ua luhi au > ka hana kahuhipa, a i hele uiai nei au e huipu me oukou.' ' Maikai !'wahi a kdtahi poe powu opiopio.' Aka, e makemnke nnv au e lilo i knpena nooukou. Hu mai In ka nknaka o ka poe powa, a ninau inai la i knna mau hana kaulana e kupono ai oia no ka lilo

ana i alii ao lakoa. Hai aku la o Luigi, 'aa pepehi ia e a'u ko oukon alii o Cucumetto, ka mea nona ka lo!e komoe kau nei malona o'u, a ua pubi ia hoi e a'u ka haie ooho o Sana Feiice, i loaa ai ka lole komo oo ka'u mea aloha. He hora mahope iho, uc lilo iho la o Lnigi Varapa i kapena, a i poo alakai no ua poe powa nei."

I ka pau ana o keia moolelo loihi a ka mea hotele i ka hahai ia, ninau mai la o Franz i ke knmn e hiki ole ai ke hopu ia o ua'iii po•wa nei o Luigi Yampa. Hai mai la no hoi ka mea hotele, no ka mea, ua noho hoa'loha mau o Luigi me ka poe kahuhipa, a na lakou no e lawe aku i na 1000 a pau, ina e manao ia &ns oia e hopu; a holo aka no oia ma ka mauna.a moana paha maluna o na mokupuni liilii. īa manawa, ua hiki ae la ika hora 9 0 ka po, bai ia mai la ua makaukau ke kaa; kau aka la laua a holo akn la c mak&ikai ma kahi a laua i hoopaakik: ai. MO-KUNA XXXIV 1 . KE COLOSECMA. ī ko laua holo ana a hiki i ke Colosenma, aohe hale kahiko e ae a laua i ike ai e like me keia ka hoopahaohaoia o ko laua maa manao ena mea he nui. oke alanai a laua 1 holo mai ai ia po, ma ke ala o ka Via Sisitima; alaila moe hou ma ke alanui e ku ana ka Sanata Maria Magiore, a hiki i ka Via Urebana, a me San Pietero iloko o Vinekoli; a mailaila aku e moe pono mai ana ke Coloseuma matela aoao mai. 0 keia-hele ana i ka po kekahi mea nana i • hoala hoo mai ia Franz e noonoo nui i ka moolelo aPasetirini i hahai mai ai ia lana ia po, a me ke komo pu ana o ka inoa o ka mea nana laua i hookipa ma ka Mokupuni o Monete Kariso. Ma ke kihi o ke kaa kona wahi i noho iho ai; a pukui mai la no hoi oia i .kona mau lima, a hookahi ana hana o ka uoonoo nui mai ka mua aka hope, i ke ano o ua moolelo nei i hahaiia mai ai, me ka ninaninau ia ia iho no na mea he nui, a i ka hiki ana i kahi kupono ke pane aku i kona kokoolua, alaila ninan aku ia ia. Mawaeua o kana mau mea i ninau akaai i kona hoa, hooka&i mea i ala hou mai iloko o kona hoa, oia hoi ka noonoo ana no " Sinibada ka luina," a me ke ano o ka launa

ano e ana o ua poe pewa nei me na luina o ke kai; a me ke ano.hoi o ka Paseiarini hoike ana mai no ko Luigi Vampa pakele ana malnna o na moku o ka poe piepiele, a me ka poe lawaia; a hoomanao ae la o Franz i na kanaka powaelua o Cosika maluna o ka moku o " Sinibada ka luina," a o ke knmu ia o kona holo ana i Poto-Vekio, i hoolele akn ai iua mau gowa la ilaila. oua inoa hookahi la no hoi a "Siuibada ka luina," a me Paserini i puana mai ai, ke kumu nana i hooiaio mai i kona manao, ua launa aloha like kona hoa'loha o ka Moknpuni Moneie Kariso, me ko na kapa kai o Piomehino, Civita, Vekia, Oresia, a me Gaeta, a pela hoi~-me ko Cosika, Tasekane, a me Sepania, a hoomanao hoa ae la o Franz ua launa no oia me ko Tunisa a me Palemo, no ka mea, ua lohe oia e kamailio ana ia ma ia mau olelo, a nolaila he mea kanalua ole ma kona noonoo ana, ua nui e aku kona mau hoa'loha.

Aka hoi, oiai na uianao e hokuku ana ilo> ko ona pela, ain hoi, b<>ea mai la na paia heumalu o ke Coleseuala kahiko, a mawaena o na puka kinikini o ua Col»seuma la, ke hoioio mai ia ka malamalama opulepule o na kukuna o ka mahina, me he maa uwiuwiki ana mai mai na maka holiolio mai o ka mea make auwana. Ku iho la ke kaa ma kahi kokoke ika Meta Sudana, a wehe ia ae la ka puka 0 kekaa, iho ihola ua mau keiki nei ilalo, u ia wa no hoi, hoea hoke mai la ma ko laua alo mai ka lepo mai, ho mea nana e knhikuhi 1 na wahi pana o ua Colesiuma nei, me ka maoao mua ole ia e he alakai kekahi e hiki mai i ka po elike me ia.

Hahai maila ka laua alakai i holo pu mai ai mahope o laua, a alua o laaa nei kamaaina nana e kuhikuhi, aole he rae» hewa ka loaa ana o na kamaaina elua ma ke kulanakauhale elike la me Komo, no ka raea o kekahi kamaaina ka mea nana e kuhikuhi pono i na alanui, a me na kikee, a hiki hoa i ko laua holele, a o keia kamaaioa hiki wale hoi, oia ka raea nana e kuhiknhi pono mai i na wahi hoomanao o ua Coloseuma oei aole noluila wale, aka, no kela mea keia mea iiilii ponalonalo, o ua wahi la a laua i hiaai oui ai, nolaila, he mea hiki ke hoomaopopoia ma ka nooooo aku, aole he kakaikahi wale na kumaaina oana e kuhikuhi i ke Ooleaeoma, ke!<t mea kupanaha o na kau a pau, noaa hoi i akena ae ai o Matiala, ponei: " E oki ko Memepi kaena ana i na mea kupanaha hupo o kona mau puii piramidt», a mai kamailio hoi kakou no na mea kamahao o Bubulona; e kulou hoomaikai aku kakou i ka hana nui kupaianaha a na Kaisara, a me na leo hoi he nui o ke kaulana, i lalia aku ina o h maanei no na mea i hana ia m& keia kia hoomnnao lua ole." Aole i hoao o Albert a me Frnnz e holo m n ko laua inau nlnkui kolohe aku. A he mea muupopo no paha o oi aku ana ko laua

pilikia ke hoao laua pela, no ka mea ona alakai wale no ka mea e pooo ai, a i ae ia e hele i na kīa hoomanao a pau o ke Colesiama me ka ihoiho e paa ana ma feo laua mau lima nolaila, aohe laua i manao e holo mai ko laaa mau alakai ako, aka, o ka panlele wale aku qo mai ka }aua mau kuhikuhi ana. Ehiku, a ewalu mau kia hoomanao a Albert i hoomaikaiia ai, a o kona hoa hoi, o ka akahi no ia o kona keehi ana i ke kahua o ke kia hoomanao o Flavius Vespasian, a no kona ake nui e hoolohe i ka moolelo o Veapasian, ua hahai mai la ke alakai, aua mahalo aku no oia i na mea a pau ana i ike ai, i awiiiwili pu ia mai no nae e.~fca makau. I ko Franz hele ana aku he mau keehina he haneri malalo iho oua keena o ke Colesiuma, o kona haalele aku la no ia ia Albert me na alakai, pii aku la ia a noho iho la ma ke kumu o kekahi kia nui, a ma kona.alo.h'e kawaha nui akea, a ma ia mea, i hiki ai ia ia ke ike'i na mea he nui o ke Coieseuma.

He hapaha hora' koua hoho ana ma ia wahi, me kona nalo ae iloko o ka malu o ke kīa nui ?na i noho ai; a mailaila akn ke nana lā oia i na wahi a Albert e hele ana, menaalakai e hoomaamaa ana i na ihoiho knkai; a nalowale aku Ia lakou ma kekahi alanui anaanuu e hiki akn ai i na noho i hookaawale ia no na Yirigiue hemolele, a nana akn la oia i ko lakou hele ana ma ke aka pouliuli o ko lakou mau kino i ke kukui, a ia manawa no, lohe akn la oia i ka halulu, me he mea la he pohaku e kakaa ana mai ke alapii mai ma o iho o ke alanui ana i pii mai ai;.aohe mea e ae e haule ai a kakaa ka pohaku e like me ia, o ka wawae wale no o ke kanaka; a kamuma loa aka Ia ua pohaku nei ilalo me ke koele nui; a o kona manao no hoi ia, i hanle mai kela pohaku no ka pa ana i ka wawae kanaka, a aia hoi, he mea e hiki ole ai iaia ke hele akahele iho mai ka lohe ia mai o ka halnlu o kona mau kapuai ke hookokoke mai la i ko ia nei wahi e noho ana. Ua hooiaio koke ia mai kona manao. no ka mea, ua ike maopopo aku la o Franz i ke kino o ua kanaka la e iho mai ana, ma ke alapii ma o mai ona, a a wa no poha ae la ka mahiaa, a kiola paa iho la oia i kona malamalama aai maluna o ua kanaka nei e iho mai la.

Pela i hoike mai ai ka malihini i kona ano, he kasak«-no ia ī like eae Fraoz, -e ake alia e luana mehameha .ho, a o oa koii ana a kona mau manao iho koua' makemake mamaa o na.olelo kualehelehe a na alakai nana a kuhikuhi; a o kona hoea ana mai, aole no be ano nui; aka, no ko Fraoz ane kanalua, noho malie iho !a oia me ka hoolohe malie ako i na keehina ona kapaai oua kanaka la. No kt> ano hakukoi o Franz, neenee ae la ia me ka hiki iaia mahope oke kia. Ahe ane hoi he umi kapuai ka mamao mai kona wahi a i kahi a ka malihioi e hele mai la ma ia wahi, he wahi waiho wale ia ona kaupoku o lana, a he ponaha nui hoi e hiki ai ke ike maopopoia aku ka pio uliuli oka lani i kikohukohu paa ia ena hoku. Ma na wahi a puni o keia ponaha akea; no ka waiho loihi paha hoi kekahi nona makahiki he nui, a me ke komoia enai e na knkuna laelae o ka mahina, nolaila, ua ulu nui ae na mea ulu ma ua wahi la, a ua o ae la ko lakou mau lala uliuli iloko-o ka lewa, a ua kokolo aku ko iakou maa aa ilalo raa na mawae o na pohaku a lewalewa iho la mao a maanei o na pale o na gale o ke Coloseuma, a me he mau lopi ku&ina la.

0 ke kanaka i bi«i ano e mai ai ia aianawa, ua makaala loa o Franz iaia, e ku ana ia ma kahi pouliali iki, a nolaila aole e hiki ke ike pono ia kona mau helehelona, ua hiki nae ia Tranz ke ike ike ano o kona aahu. He koloka nui makue kona e aaho aaa, i opi ia kekahi lepa m» ka aoao hema o kona kipoohiwi, a oia hoi ka mea nana i huna aku i kona heleheleoa maka o lalo, a oiai hoi ua nalowale .holookoa kona mau heleheleoa o luna i ka laulau nui o kona papale; ua ike maopopo aku la no nae keia ike ano o kona lole wawae, mamuli oke kokua ana msi o na kaknna malamalama o.ka mahina opapapono aku. ana malaila; he lole wawae eleele i oki ia e like me ka paikini hou oia wa, a iie kam&a buti ili hinuhinu kooa i hanaia "me he maa iole komo ipu wai la."

Mai loko mai o na mea a Fraaz e noonoo ana no ua malihiui nei, ua kiola ae la oia i kona mau monao ino, a ua hoomaopopo loa iho la ia, aole ua kanaka nei ana e hakilo ana noloko mai oke kulana haahaa. He mau minute i bala ae, ikeia uku la ua malihini noi e hoike ana i kekahi mau hoailona o ka pio o ka manaolana, a ia wa, loheia aku la kekahi leo aheahe mawaho mai o ka puka ponaha o kaupoku o luna, a ia wakoke no hoi, amalu iho la he aka, e like me ko ke kanaka, a kiei iho la ia i kc kawaha nui malalo ona, a i kona ike ana mai i ke kanaka e ku ana malalo oie ke koloka, hopu ae la ia i ka lala laaa, a malaiia oia i iho mai ai, a i ka aneane ana o hiki iho i ka akolu, a aha kapuai e loaa iho ai ka lionua olalo, lele palanehe 010 mai laia mo ka tuama, a ku i ka honua; ua aahuia ūa kauaka nei i iho mai ai ma ka lala laau, mo kn lole ano c, e like me ka aahu o Tcrana* tevurti. i pau.)