Ke Au Okoa, Volume V, Number 48, 17 March 1870 — Pane a Akeike ia Auberete. NO PETERO, HE POO ANEI? [ARTICLE]

Pane a Akeike ia Auberete.

NO PETERO, HE POO ANEI?

JVb ka olelo o ka aina o ludea i ka \oa o lesu. Olelo o Aubei'ete, na .nawaliwali ka hoike o loeepa no ka olelo Heleno ka olelo o ludea. Ua imi no o Auberote e hoonawaliwali i ka hoike olosepn, ma kona huna maoli ana ika hnaolelo ikaikao kona hoike Aole poha i manao o Auberete he apiki ahoupunipuni ia hano, no ka mea, o ke g-aratia no paha ia o na kahuna Roma, e nana nae kakou. Eia ka olelo o loaepa, "ua kapaia ia jvahi, o Aulon Aknnihon ma ka olelo o ka aina," (patrios.) Aua ike na mea a pan i mna ia mau hua, ho 01010 Helene ka olelo o ka aina oludea. Ke olelo nei nae o Auberete, ua liko ia me ke kapa nna i kokahi poo ma Hawaii nei, o " Johes, o Peter, o \Villiam, &o," Ue oiaio anei ia, ua like anei ? Eia ka uinau ia Aubcrcte, owal ka mea nana i kapa na huanlelo Jones, Peter, William, kaolelooka aina Hawaii nei ? A owai ka hi»6le e noho noi ma Hawnii nei o palapala akn i kona makamaka ma Boritnnia, ma Farani pi.ha, ponei : "Ua kiipaia kekahi mau puu ma Honolulu, o Pvnch, Bowl, a o Dianwnd īīeeā, ma ka 01010 oka aina liawaii nei." Owai la kekahi losepa o knmuilio noi pola no ia mau olelo Beritania ? A iua aolo, niahoa o loaa ai i ua " Akoike hou" lu, mahopo o lia makahiki 1800, kekahi olelo e liko mo ka loeepa kahiko kapa ana o Aulon Akanthon ka olelo Indea i kona manawa ? Aka, ina ua kahnli a nalowale ka olelo Hawaii tna keiapaeaino i keia wa, a koe o ka olelo Beritaniu waleno ka olalo kamailio ia mai Hawaii a iS T uhnu, alaila, hiki no i kekahi loaopa ko kakiui i buke, e liai a.ua, ua pnu o Pnneh Bowl, ao keikahi, 6 DiHmond Heaā, ma ka olelo o ka aina. A i ua makahiki 1800 mahopt aku, e hiki no i kekahi " Akeike hou" ke kukulu ia olelo, i hoike hooiaio loa I ka olelo lieritania, oia ka olelo o ka aina Hawaii i keia wa ; e like me kuia o kukulu nei i ka olelo o kela loeepa, i hoike hooiaio loa i ka olelo Helene, ka olelo o ka aina o ludea i koua muuawa. Nolaila, auhea ka oiaio oka Aubevete hai nei, o kela kapa uua i ka iuoa Helene, maluaa oia wahi uk» Iwaoa, H ua liko" ino ko kapa aua ika iuoa Beritania maluna o kau wahi ma'llawaii nei ? O 'kela' ma ka olelo o ka «ino, wahi a losepa ke kamaaina, o 'keia' aole ma ka olelo o ka aiua, ina ka olelo o ka aina e, wahi ana kamaaina & pau. Ua loaa nue ia Auberote ke garatia e olelo ai, "ua like !'< Olelo oia, ua "inakehewa" kona pane ia'n, uo ka hooiaio nia ka loaepa olelo, a ke ike nei kakon, ua makehewa io no.

A ke kuknlu nei oia i ka hua " tu!i tha . I 5:41.) 'Ophatha.' (Mar. "Eli, Eli, lama, &c." (M«t. 27 - 46.) i mau hoike no ka Hebera, ka olelo oka aina. Ma knu manao he wohi noonoo papau wale ia. Ina he Philologo io o Anbeivto, ho akamai io i ka huli i oa olelo, ina un hiUhila ia e ho-o mai ia mau hoike. no kona aoao. Ma ko'u ike he mau hoike koikoi maoli ia ma ko makou aoao. I kona manao, o ka Hebera ka lesu olelo kamailio mau, a na Mareko i hoololi ma kn olelo tfeleno. Ina pe!a. alaila ua akaka ka oihana a Mareko, ua akaka kaoa rula e hahai ai, eia ia, aole e kakau nia kana bnke i na huaolelo Hebera i puka niai mai ka waha mai o lesu, aka, e hoololi ia :,uvu hua i Helene, a oia unuhina Heleno wa'ie uo kana e hoopaa ma kaa buke. A ke ike nei kakou, ma ka olelo Helene wale no ka Maroko malama aim i na kamailio o lesu, koo ekolu pankn. Ma n» pauku eae a pau, ua hahai pololei i ka nila hookahi, rula maikui 00, oia hoi e hoopaa i ka lesu mau kaiuuilio a pau ma ka olelo Helene, no ka ineo, no ka poe iko i ka oleio Heleue kana bnke e kakau ana. Ma na paukn ekolu nae, (5:41, 7:34, 15:34,) ua kupne oia niai ka mla ana i hahai ni, a na hoopaa iho i ka huaolelo Hebera, me kona unuhina Helene pu ! No ke aha la ? Heahala ka hewa ke hana oia ma ia mau paukn, e like me kana hana mau, a heluhelnia ia man pauku, penei : '-' A lalau i<>, i ka lima o ke kaikamohine, i ae, e ke kaikamahine, e ala." (5:4.) A nana ae ia ika laei, u iho la, a i aeiaie., e weheia. (1:34.) Am& ka hora eiwa, kahea o īesu me ka leo nni, i ae, " E ko'u Akua, e ko'u Akua, no ke aha la oe i haalele ai ia'n ? " (15:34.) Heaha la ka hemahema peia, me ke komo • ole o n'a hua Hebera, "tali tha kunai, eph phatha, Eli, Eli, lama, &c," iloko o na paukn ? Heaha la ka waiwai o ia mau hua, oiai na loaa ia kakon kons nnnhina pololei ? He ninau nui keia e akaka ai ke kamu o ko Mareko kapae ana i hana rula mau. Noi na Philologo i imi ika n&lna o in ninau, aole i lōaa a hiki i keia wa. i Na Aobereto paha e imi, i ike kakon i kona noonoo hohono. Aka, aole no e loaa ana, ina e hoao oia e hai mai i ke kumu o ko Mareko hana ano e ana ma ia man panka ekolu, e ike kakou ua uele loa i ke knmu ole.

Aka, ina e hiki ia Auberete ke apo i ta oiaio maioko o kona pauwai, a hoomaopopo o like me ka hoike pololei o losepa, o ka 01010 Helene ka olelo o ka aina, a oia hoi ka olelo kamaiiio mau o lesu, alailo, moakaka mai la, aohe pohihihi ke kumn o ko Mareko hoopaa ana ia mau hua Hebera ma ia mau pauku ekolu. No ka mea, ua kamailio o leau ma ka olelo Helene, a m kakau bnke o Mareko ma k'n Holeno, nolaila, uole bo unuhi ka Mhreko, he kakan maoli no i tia liunolelo mai ka walia mai o'leau. Oia kana niln o hnhai ai, a ina i pnka mai keknhi mau hua iiaKiu mai mal'k.ona waha mai, pono o kakan

no pela maaruti ola vula uo. A iua e hoopaa oia i na hua namu o loau, pono ia ia ke unuhi pn. i akaka ko ano ika poe- holuhela i kana buke. Oia utv mau hua "tali tha ku> mi, &c," na h«a Hebeva, ka olelo lohe ole ia ena lehulehu oka aina. A i niaauia, heaha la ka waiwai o k"o lesu namu ans, ma ka olelo maopopo ole i k« poe e loho ana ? Eia ka waiwai, he mea ia o akakatea ai ka uiana o Kristo, e ike ai u» kanaka i ko īesn hea. ann i ke kaikamahwe, "tali tha kumi," a ala koko no ia me ka loho ole i be ano.o ka olelo, a maopopo ia lakou, aole i komo ka mana o Kristo iloko oua. Ina e namu pela ke kanaka, aolo mana o kana olelo no ka loh« 010 ia, aka, ina e nainn o lesn, he mana uo, ua llko loa mo ka 100 i loho maopopo ia. Nolaila, ina o kā l!ebera ka olelo o ka olelo o ka ai. nn, aolo kumu o ka malnmaia o ia mau 01010 ' tali tha kumi, &c," maloko o ka Helone o Maroko a mo na nuuhina a pau. aka, ina o ka Holono ka olelo, ho knmn 110,, no ka moa, o ka loau mau him nanui ia.

j No Mat 21: 4G. Na ka poo «oonoo e i fen»ptu>na i ka Aubereto olelo, "Na ka moa i unu '>> iko Mataio ouanelio i wohoweho i ku auo no ko na uina o! » Kainoa ina «a uunhi pololoi oia i ka '\Tataio, alaila, nolo ho kuleana iki o ka'na mau hna " wohoweho," o komo ai iloko o ka buke. lua he ouauolio Hobora ka Mataio i kakau, oia ka unuhi p<sloloi o ia pauku, " A ina ka hova oiwa kahea ae lesu mo ka leo nui, o i ana, E ko Akua, o ko Akua, no ko aha la oe i haalele ai ia'u ? " Ina o hookomoia na hna, " Eli, EH, lama, Snbaket(ini," aole ia he unuhi i ka Mota?o, he Ssopo n>aoli no in. Oka hana anei ia a ke kanaka ūnui olelo. he kope ika olelo ilolio 0 kana buke,/alaila wehewehe ? Owai la ka mea unuhi pola ? Pela anoi o Anboroto ma i ko lakou uuuhi buko ? Ua ike no ia he hana mahaoi a lapuwole loa ia. Ina he uuuhina ka buko Mntaio Holono, ina ua ikeole ia iloko na hua " Eli, Eli, &c ," £ pela uo iloko o na unuhina a pau oka honna. Aole e hiki ia Anberete ko hai uiai i ke kumu pono o ko kopo ana ia mau hna iloko oka unuhina. O' ka nnuhi pololei iloko o ka 01010 o ua aina e, oia ko mea e maopopo «i i ko na aina o, aolo ko kope a wehoweho. No ko A«berete koho 1 ko alH'ini howa, uui wale nn {Hlikia 1 ka hole ana, hanupauupa ke ala, apuupuu,. paapu na keakea. Ina o koho ia i alauui oiaio, (,luolu ka lielo ana, Eia ko alanni o ae mai no o ka Heieno ka olelo o ka Mataio buke, a hoopaa pono oia i na huaolelo a pau a lesu L ina he Helone, ma ka olelo Helene no, me kana wehewehe pu.

He ano kamalii hawawa maoli kona holi ana iloko o kona opn iho, i #ahi opala e hapala akn ai paalnna o ka hoiko pololei o ia mau hua, "Eli, Eli, &c." Ma ka hoohewahews o na ludaio i ka olelo -Eli,.' a kahi nae laken o E!id iu. akaka ko lakon lohe ole i-ka oielo Hebera. A mea wale mai o Auberete, no ka pioloke i ka ponli o ka la, liio na ka> naka i kela kamailio kela kamailio, nolaila ka, ko lakou lohe pooo ole i ka hua ' Eli ! ' A malalo ibo, i mai oia, " A T awai i olelo i ko lakou lohe 010 ? Ina aole lakau lohe, aole kii i Y,ne K a 1 " Papalua ka manao o Auberete, ua lohe uo, a ua lohe ole 110 ! Na na kanaka I Hawaii no e hooholo no kana ole'.o, he piolo- [ fee - He oia,io unei, ikawn e liia ana o ke kanaka, a kaulia ma ke kea pahae make ai, | he manawa kamailo nui wale anei ia o kanaka e pioloke ai, i lohe ole ia ka leo o ka mea e make aua ? A i ka manawa o ponli ano e mai ana maluna o ka aina i ka manawa la okoa, he mauawo uwauwa nui anei ia> loheole ia ai ka leo o ka mea e liia ana ? Ma makou uoonoo, he mauawa weliweli ia, e hakaon ai, a e kamailio aheahe, leo uukn, a liiiwanawana paha, no ka makan. Aole ia' he manawa uwauwa nui, e kulikuli ai na pe-P*-'"0- He mea makemuke nui hoi i kanaka e hoolohe i na olelo hope loa o ka mea e make ana. Aole he pioloke iji. Aka, i akaka lea, e n«na ma Luk, 23:U. loan. 19:26—28, a ike kakou i ke kamailio malie a lohe pono ia kona leo, oiai e kau ana ma ke j£ea. I olelo oia i kekahi o na laweliala e kau pu ana rae ia, " I keia la, me a'u pu oe nja ka Pare* daiso." Olelo oia ika haumana ana i aloha ai, " E uana oe i kou makoahine," a i ko'na makuahine hoi, "E nana oe i kau keiki," a olelo hou iho, " Makewai an."' Auhea la ka pioloke e hiki ole ai k j lohe ia kana kamailio? A oia maa komai!io,me kona leo maoli nO , ao'e i oleloia me ka leo nui. 0 kela oleīo nae, " Eli, Eli, &c," oia kana i hea aku ai ka leo nui. A Auberetc hoi e olelo nei, he pohihihi, nnnulu, e like me ka mea e makeana ! Ua like ia me ke kapa akn ia Mataio he knhihewa-, ahe wahahee pahi. oka leopohihih! hoi o ka mea e make ana, he leo nui anei ? Ho ae no makon ika Maiaio, he leo nui moakaka, aole i ka Aubere, he leo nunula o ka mea e make ana. A ina i lohe maopopo ia kana kamailio ana me k4 leo maoli, aole anei e lohe moakaka lea ia ke kahea oia me ka leo nui? Aka, ke ike nei kakon, o kana' olelo leo nui ka i hophewahewaia e ka p«e a patt e ku ana malaila, a o kona leo uuku, ua lohe pouo ia, No ke aha la i.a ? ■ Hookahi no haina mohala io o is ninau, eiā, ? lohe pono ia kana mau kamailio e ae, no ka mea,-ma ka olelo Helene kana kamailio ana, ka olelo o ka aina, a oia kahea'leo nui'aua, • " Eli, Eli, &c.." he namu ia oka olelō Hēbora. ona haina e ae a pau, ua hulieiiwa, ua okupe hoi, a mohila ole, ua hala loa mawaho o ka pale'na kapono ia ia ko hahai mnmuli o ka_pololei a tno ka oiaio maoii, mai'hōoo hou oe e huna mau i ka oiaio maoli. (<āole i pau.)