Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 47, 6 March 1873 — Na Hiohiona Eehia. KE WAKI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA [Illegible] O [Illegible] M. H. 1872. [ARTICLE]

Na Hiohiona Eehia.

KE WAKI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA [Illegible] O [Illegible] M. H. 1872.

E ko poe helohelo e noho ana mana koaaiqa, ma ua awawa, na pau, oa kipapali, na Ue poiiaku ame oa wabi palahalaha, o oa Pae Aina o ka Laai I*onaUlo, e ae mai ia'o e hoooaoea aku ia uokoo raa ke kawnaiHo a«a 49 Bi mea i ikoiu ma ko ko kakoo Kulanakanhale Alii.' E hool»be mai, a e hoike aka u uu ke kolaoa a at ke aoo o ka Pa'fß, ua kapaia ka Pa'Hi ma kekahi īooa Alii, o P» Alii (olani. Ka Pa Aui lolahi. Ilakai ko AUnui Moi, ma ka aoao hoi ma Ewa ka Pa o Haliimaile, maoka ke aianui ololi e moe aoa mal ke AUoni Poowaioa a hui me ke Aiaooi Rik«ke, ma ka aoao ma Ewa, a ma ka aoao ma Waikiki, ke Alaoai Poowaiua, ame ka Pa o Pohnkaina. Aole no boi ao i aoa pono loa i koaa ioa a me ka | iaaia ; aka, o kooa aoao loa nae oia ka aoao ■ e moe ana mai kai a oka. Ekola mao puka { komo, hookahi puka ooi ma ka aoao makai, pUi ana me ke Alaooi Moi, oia ka puka oui noi *VB~posa Kaptreapo, a *Sa"bofia4o ; a maiaila e «omo ai na pōe maka ba'iiohano o ka aioa a me nVlii manawa, ke loaa ka manawa kopoow e hele ike «i. A.ia kekahi poka ma &a aoao maaka a fea Pa'lii, he ouku iiy> ia ; a aia ma ka aoao ma Ewa, lie wahi puka uuko. Ua oieloia mai aa, he wahi puka ohoa ia, a he wahi pakaaoo ku«* ina no hoi ; komo akn mi ia wabi puka mai ka Pa'iii aku o Kiuau H>ile, ka Haie nui e ko ana. E moe ana ke alanni palahala tnai kai i uhiia i ke one mai ka pukn aku makai a hiki ika lialeaiii. Maak:« iho o ka pukn nui makai, e ku ana ka pabu hae, ekolu anana a oi iki ae mai ke alauni ae ma ka aoao ma Ewa, he pahu hne maikai uo, e feaobi ia ana e iia kaula. 0 ka Hae Kalaonu ka hae e kauia ai ; aka, iloko nae o na la e «aiho wale aua aolie Moi, o kabi Sae Hawaii kai kau ia. He mea m&a nae, ina e hele ka ; Moi mu kahi e, uu ia ka hae ilalo

Pii aku oe mai ka puka uui makai uei, a e aiawa ae oe ina kou aoao hema, e ka ana be mau ululaau, a he inan kumu hokni boi ma o a maanei o kou mau aoao Hele loa aku oe i uka, loao. aku ia oe he kiowai poepoema ke alo pouoi iho o ka Halealii, ma ka aoao ma Ewa o ke kiowai, he kumu laau Wi oui e

puooha aas ; » ma o ae hoi o RB aoao inn Wiiikiki o ua kiowai nei, lie kumu laao i kapaia ho ladia-rubber tree, a e pīli ana me ia kumu laau lio wahi uua pohaku akoakoa, ua ololoia mai au he pnuma wai ia mamua. Poitia ao la wau i ka ot«lo atia aku he mau waa maialo o ke kumu SVi ma ka aoao ma .Ewa. Ke iho aku oe i kai taai ke komo Wi aku, e loaa auanei ia oe he mau kamu ko, a nauo loa aku oe makai, e loaa no ia oe be bale munn poepoe, a makai loa aka he hale manawa. I kekahi po, ia'n me ko'o oaau hoa hele i bele ai a hiki malalo ae o keia hale mano, a naoa aku iloko, i au ae ka bana o na inaka iluua, e kao pna he mau kanak» ; e pupae ana i iuna o ka pou waena o ua hale manu la. Oko laaa kulana maikai paha ia o ka hooleie aua i ke-aka ma ka laua mea Pai-kii Hoolele-aka.

Hele aka oe ma ka aoao akaa o ka Halealii, e halawai mai no me kou raao maka ka hale i kapaia ma ka iooa o " Ihi-kapo-ka-Laoi. He ha'e loihi ia e moe ana mai nka a kf»i, e pili ana me ka pa ma ka aoao ma Ewa oka Pa'lii. Ma keia hale an e hoonanea ia ai a e hooluoln ai o ka po ; ea, haoohaoo iō paha wau i ko'a- rqoe iloko o ka hale o na'lii ? Ae, hanohano no, np ka rbea, ma waho no hoi o ka lanai e moe ai, ilona o ka noho i-e e oni waleai no, aia ka pono o ke ao ae I kekahi mau po mai, ilana o kamoe B»ki e waiho ana me kahi kihei. He mea ole ke anu o ka ban koiolio o ka wanaao, he nauea wale no ka hiamoe ana>. Hc hale maikai loa ia, be maa rumi noi maikai maloko, a ua halii ia ka papa hele me ka moena we!eweta maikai Pahee ka wawae ke bele akn.e ko ana he mau noho nunni maikai, a e kaa mai ana he mau kii hoonani ma na paia. Ai» ma ke kihi makai e pili ana me kapa ka hale oianava, eka ana he kapa wai auau. Nolaila, oa lawa pouo na ano rumi ma ia hale ; rumi hookipa, rutni moe, rami aioa, rami ku•ke, rotni aaaa, a pela aka. Manka ibo ok» ia hale, he man lalaoi hale ; he mao hale nobo no na ohna, be hale ai-ana lole, a pela aku ; a kaalo ae mauka loa ka hale koa moa, 1 o na koa kuoian o ka Halealii.

_E hoi ae au ma ka aoao ma Ewa o ka Haleaiii, o Hoibot-ke-a ka haie mua e loaa aka ia oe ma ka aoao ma Ewa o ka Hale&lii. He hale oani ao ia, aole oae au t komo aku iloko, e pau ai !a ia'u oloko i ka nana ia ; aka, eloa wale no a'a komo ana iloko mamua loa, i ka make ana o Kanikeaooii, a mahope mai, ua komo hoa no au iiok no ko'o kono ia ana mai e kekahi poe e hele akn e himeoi me lakoa imua o ke Kama Alii Vitoria Kamamalu, aole nae au i nana poao k>a ia loko o ka hale. Ma keia hale makoa ka poe paa kahili e ooho ai ma ka laoai o ka hale, ua paa na puka i ke paoi ia a paa loa. Manka »ho o ia hale, maloko ako o ke knooo, he wahi hale uuku iho, he wahi hale aiaoa lole ka, pela mai ko'o lohe ; a o kahi hale ia i hoo nohoia ai o Eamaipoopaa i ka make ana o ka Mdl. Pii aku i uka he nrao hale maoo ako, aiiki ako i ka hale koeoe, a m» ka hale koae m «oka, he haie oui e ko aoa. lj:a wa mamoa, he hale pahupaho ia oo oa 'lH a eloa a'u koiao ana iloko o i« hale e he!or«i ai i ka wa e pahopaho ai o Alexaued&>

ro Liholiho m» k«k*hi n»a kaole. Aol« oo boi N« poiu i kom haki im i kao so ka poio« aoa W* o koa» eoimi beta-ti K olelo iao mai ia'a me ka kookake raai, e toie «o e hnopaa ia iloko o ka raroi pooii, e ile kda kaikoaaoa e kom@ mai, a pakeie ai »o, aeie i boopaa ia. Ke ike mai ia uee ka eoeo helehHa. a«a ka Haiealii iwaena kooo o ka Pa'li*. be aoo hotoe-ba kooa mae aoao, a a ko&a kiekie aoie ao i aoa. Kt WAHAIMA U KA HALKĀUL ūa kapaia ka iuoa b ka Haleaiii o " Haiealii Wai)i. w I kao oaoa'k» be poHako akoakoa fe(t poiiaku i kakuloia ai-o -fee— laio, a ke hoomaoao uei boi ao, eba mao hale koua kiako. Bookahi hale ilalo loa,* be man futni liilil a poni no oa ohua e noho ai, a he mau Turoi waibo akaoa kekahi. Ua oleloia mai ao, aia ka ilalo o ia mao romi kabf e waiho ai ka mea iou. O fea halo eina naalooa ae, eha man rami maioko, a be laoai a puni ka Haiealii, a be biki oo ke bele malona (> ka papa heleo ka iaoai a pooi ka hale. Ua hai moa aku au i ke ano o ka rami i waiho ai ke Kupapa» Alii. Ka RCMI WAENAHe ratni loihi kein. mai k»| a oka o ka h%ie, ioa e komo aku makal nei* hele aka tN?a pnkaloa ma ka laoai maoka. Oka hniua o kooa man poka a p»o eon«>. Oia bo>, bookahi paka makai, hookahi uiaoka, elua e ko* mo aku ai 1 ka rum> kupapao ; a eioa hot e kouio aku aii o» rumi ma ka aoao ma Ewa, e weiu una ua iole pale puka—>be mau loie pnu i kiuobiōobi ia, be mau kii hoonaoi e kau aua ma ka paia. Hookahi kii oui iioko o ke aaiani pepa e kau aua ma ka paia ma ka aoao ma Ewa oka rumi Oieloia mai o Pilipo ka inoa o ia kii, be Moi paha oo Faraiii oiauiua ? He pakaukan loihi iwaeua kou, hoakahi pakaukau poepoe ma ka āoeo mukai o ka paia ma Ewa, a maluoa olaila e waiho ai makou i na papale o makou ke komo aku ike ku kahili. He ma«i noho soki pulu ma ka paia ma ba aoao ma Ewa a me ka aoao toa W aikiki. He rurui ano eehia oo ia, iinoaiio pu wale no lea noho'na o ia rnmi, he mehu wnle no. Komo aku ma ka aoao ma Etvu, hiki aku i kekahi wahi rumi mauka o ke kihi ma o ka Hnlealii. KA NANAINA O lA. RUMI. īa'u e ku aoa iloko o ia rumi, a e huli aua ko'u alo i Ewa, kau pouo mai la imua o ko'u mau a)aka ke kii o Kamehameha Noi, eiima mau kii e kau ana maloko o ia rumi. He wahi rumi kakao palapala ia, e ku ana be pakankau iwaqpa, me na ipu iuika, peni, kalaua, a pela aku, He mau wahi waiho buke ma na paia o ua rumi nei. {Āole i pau.)