Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 24, 16 June 1888 — KA HOOLAA IA ANA O KA LUAKINI HOU O KAUMAKAPILI. [ARTICLE]

KA HOOLAA IA ANA O KA LUAKINI HOU O KAUMAKAPILI.

Ma ka la Sobati nei, lune i hoolaa ia ai ka luakini hou o Kaumakapili, ka luhi n ka lahui i hooikaika ai iloko o na makahiki he 16. Ma ka hora 9.30, ua malamaia ke anaina haipule, Kuia Sab#ti ma ka haie malalo, a mahope iho ua malama ia iulu dala, a ua loaa ka huina o $826.9^. Ma ka hora 11 ae, ua ia na hana hoolaa iuakini ma ke keena i|naluna. Ua hiki kino ae ke Kar aaliiwahupe'P.oomaikelani a nie ka Wohi Alii Kaiulani, a me kahi poe maka hanohano e ae he nui o loko o keia kulanakauhale. Ua 4< le-i Kohala" i ka nui o na knnaka, ua

pau na ooho i ka noho ia, ua kuku kahi poe iluna, a koe okoa no na kanaka iwa ho o kahua a 'me Ka rutai o lalo. Iloomaka ia na hana e like me keia: Hookani Ogaoa, -'Kaumakapili March,'' Wray Taylor; Himeni Hoonani, { 'Hoike na laai ka uani o ke Akua," Papa Himeni; Pu(e, Bev. J. Kauhane; Himeni 504; Heluhelu Baibala, Rev. A. Pali; Pule, Rev. J. H. Mahoe; Himeni Hoonani, <k Nani o Ziona," Papa liimeni. Alaila, na Rev J. Waiamau 1 mai e liko me ia mnlalo iho i ka OLEI<O I'ANE A KE ALII KA Mol Ia Ilev. J. Waiamau a me na hoahanau o ka Ekalesia o Kaumakapili, Aloim oukou: Ua minamina Au i ka hiki oie la'u ke hui me oukou ma na Oihana o ka Hooiaa ana i ka Luakini e like me na poloai a oukou la'u no na e lawelawe ia anft ma ka la 10 o lune, ke hoouna aku iiei Ag i ftuu Kaikamahine ka Mea Kiekie ke Kama'iii Kaiulani i aioha nui ! a nia Ko'u wahl, ame kona maknakane ka Meā Hanohano A_. S. Cleghorn; a o ka Mea Kiekie ke Kama'lii Poomaikelani ma ko ka Moiwahme wahi, ma ke kokua ana me oujkou iloko o na Oihana Laa o ke Akua ma ia i,a. Aole paha A'u olelo paipai a hoolana ia oukou; oiai, ua pau ka wa no ka hoo lana, a ua pau no hOi pa ana. Ua kuu ko kakou !uliij ua pale hoi kana! a Ua ono ka ai"— a ka olelo kahikō E kuu ko kakou 'mao luhi ma ka hoao ana e hooikaika i ka hapai ana i na hana e niaemae ai ka Ilale oke Akua. Pela | hui na na naau a pau e hoomaemae ia ai. L. :■■■.* . ' ■'■■■- ■■ | ■ ■• ■'■ ' , i hoomana na mea a pau me ke kuoo, ka haahaa a me ka oiaio. ■ ■ . ■ :•-■ ■: ■■-■•!■ ■ . ' !■■■ ' 1 Hanaia i keia la 5 o lune, makahiki o ko kakou Haku Hookahi TauBani Ewaiu Hanen me Kanawalu Kumamawalu. . Kalakaua

A mahope o keia, ua hookani la ma ka . 6gana e. Mr Wray Taylor, he elua mau leo mele. Alail'i. hoike m*i ka Hon H. WaterhouHe i ka nui o na lona a me .na lilo. Ka nui o na ioaa $50,519.61, a o na hoolilo $57,000 a oi. Noloko ae o na lilo he $4,373.75 po ka ogana, no na bele $1,830.25; nona noho SI,BŌO, a no na kukui uwila $850. Hoike mai la o lvev. Lowela Kamika l). ī). i ka moolelo 0 keia ekalesia mai kinohi mai o kona houkumu ia ana, a pe.pei na mea ano nui a makou i hoomaopopo aku ai: Ma ke Kau Aha Euanelio ma Honolulu nei iloko o lune 1837, ua kohoia aku o JRev: Lowela Kamika a me kana wahine e ma lama i ke kihapai o Kaumakapili. He nui na hale pili ia wa ( a u a ano paakiki ka loaa ana he wahi aina no ka ohana o ke kahu, a kahi e ku ai ona hale kula. la mau la, no ka Moi a me na 'lii ka aina, a o ka hapanui o na aina ma Kaumakapili no ke Aln Paki, a nana 1 kauoha i kahi mau ohana e haalele iho i kp lakou mau hale, !a nana e haawi; mai i wahi no lakou. A pela iho la i loaa mai ai he wahi apana aina huinaha 91010 no ke kahuj a ho wahi e ku ai ka hule kula, $U ka paha 0 Koveipabu i hooi»aka ai ka hana, he hale nuho|a he hale kula. A 0 ka wa keia e haule nui ka ua o ka Uhane rpaluua 0 keia mau Pae Aina. A mf\loko 0 ka hale kula i m»iama ia ai na ana!na haipu(e i n|a la Sabati a me na pule ltakahiaka. nae na pau pono ole na kanaka ilōko 0 ka halo kula, a ua kuīiulu'ia he lanai' wa - aho, a enalaila na kanaka e noho a). O ka kwai ma ka puka ponoi o ka ha(o, 0 kalji hapa 0 ke asaina maloko 0 ka haio a o kaiii mawiiho 0 ka lanai. Ha ka la lj> Aperila 1838, koku&| ma

0 Rev. H. Binamu ia'u ma ka hookumu ana i ekalesia malalo o k,a malumalu o ka v lanai o ka hale kula; he 22 poe hoahanau ma na niai Kawaiahao niai, 2 mai Ewn mai; 1 mai Kauai mai. a he 49 ma ka hoike manaoio: o keia iho-la ka- hoomaka ana o ka ekaleaia o Kaumakapih iloko o 50 makahiki i hala ae nei. Mahope iho oke ku aha o ka ekalesi.a # ua hooholo ia e kukulu i lua--kini lepo, nona ka loa 125 kp. a o ka laula 60 maloko ona paia. Oka nui o na puka komo .8, a he 16 mau puka aniManao mua ia i 20 kp. ke kiekie o ka luakini, me na noho o iuna ma kela me keia aoao, āka ika hana ana ahe 14 a 15 paha kp. Ke kiekie ua nakaka mai la ka lepo roa na puka komo a ma na puka aniani, a nolaiia ua pau wale ia manao. Noiaila, hooholo hou' ia ī 12 wale no kapuai ke kiekie, palaina puns īa o loko o Ka luakini, na paia, a hoopuni ia me ka lanai ka hale holookoa. I ka paa ana, ua lawa o loko o ka luakim me kona lauai nona na kanaka 2p00,_ a 1 mak, me 1 nmlama ko nuikou hana ana. Amakala 20 o Augate 1839. hooiaaia. He 30 makahiki o'u i noho Kaliu ai no keia ekalesia, a he 3000 a oi aki> ka poe i.pau i ka bapetizoia e a'u a i laweI lawe ai.i.ka ahaaina' allaku. īlaa- : lele au ika noho kaliu aha 'i ka 1868 n° ka mai hano a meke kuli' o na pepeiao i loaa ia'u, ahe ekolu mau kahu i kaheaia mahope iho o'ii. Rev. A. O. Polepe mai Molokai mai, 2a 3 paha ona makahiki, a hoi i Lahainalima. Rev. |G. W. Pilipo Kailua mai, 2 a 3'puha makahiki a kipakuia e ka Aha Euenelio o Oahu nei, no ka aihue ana i ke. kahi mau dal.a i hooiliili ia no ka waihona no ke kukulu ana i keia hale. Alaila kaiieaiā o Rev, M. Kuaea mai Lahaina mai, a i kona wa i hoohiolo ia ai na paia o Kaumakapili kaliiko (1881) a hookumu ia keia luakini hou ; aka, mamua nae oka paa ana ona paia ua loohia oia i ka mai maloko o ka 1010 a make oia i ka la 5 o Mei 1884. ' A pau ka Lowela Kamika hoakaka ana no ka moolelo o ka ekalesia o Kaumakapili, alaila, ku ma'i la o Mr. J. Alapai i ka moolelo no na hana a me na lulu dala ana o ka luakini hou, a eia iho keia maiaio:

I ka Ekaleeia o Kaumakapili, na Kahu o na Ekaleeia mai Hawaii a Kauai, na, Elele na Kahu Jcula sabati, na aiii o ka Ahaolelo a nie na Lunamakaainaiia ka poe koikoi, a me ka poe haahaa o ka Aiua. , Me ka Maiialo; Ua akoakoa mai nei keia la no ka Hoolaa ana i keia Luakini no ke Akua, a'me ke kokua ana 110 kekahi mau hemahema i koe o ka liale. O ka'u, e hoike aku ia kakou i keia hora ma mea ano nui e pili ana i kekulana o keia Ekalesia, mai ka lioomaka ana o na hana o keia hale a hiki i keia la. - : Akahi. No na kahu Ekaleeia. Ekolu no kahu o keia ekalesia o ka mua o Rev. (jr. W. Pilipo, ma ka m'ahini o lanuari 1872 kona noho kahu ana no keia ekaleaia. Elua mau mea ano nut ana i hookumu no ka pono a ine ka pomaikai o keia ekaleeia a hiki i keia la. Akahi. Hoonohoia i papa kahu malama waiwai no keia ekalesia, 13 lala. Alua. Hoala ana hē hilu dala i T,ua~ kini hou, ma ka mahina o FYberuari 1872 a me 1878, na loaa he mau dala J2OOO a oi ae ke kahua mua o ka liana Luakini aka mamuli o ka hemahenui o kana hooponopono an:i ua pilikia ka 'hnna, a mamuli oia piHkia ua enu mai ka ikaika o ka ekalesia ma ka pono a emi pu hoi me na kokua, nolaila ma k

la 21 o Feberaari 1874 ua hookuuia oia mai ka ekalesia aku, a ua n ; oho kahu ole niai ka ekaleeia mahope ■ mai oia manawa. . Alpa. o Eev. M. Kuaea ka lua o na, kalm ma ka mahina o 1875 kona noho kahu ana no keia e.ka]esia r i kona au pii hou mai ' ka ikaika o ka eekaleaia m$ na hana o ke Akua, apii pu no hoi me ka ikaika ma na hana kokua 0 kela a me keia, a ma ka la 11 o Nov. 1877 ua poho ka ekaleeia e noonoo no ke kukulu i Luakini hou, ke ano oka hale e kukulu ai, a'me ka imi hou ana 1 ke dala. Hoakaka nui mai o A. Kaukau i ke ano o ka hale e kukulu ai a me ka iini ana 1 ke dala. Eia ka mea i hooholoia. Akahi I hale pohaku ka hale me ke pili pohaku.

Alua E imi dalft no na makahiki Elima, ia%aanwa koho piai kela me keia hoahanau i' $200 ka'u i 150 ka'u, $100 ka'u a pela aku. O keia ka lua o na kahua o ka hana no keia hale mawaena o keia mau kahua elua, aka mamuli o ka loaa anā o ke kahu i ka inai 1010 u.a hookuu aku ka ekaleeia iaia ma ka la 21 o lanuari 1883 aua noho haiolelo mai o 11. Waterhouse no kekahi manawa, nolaila o na mea ano nui i kona au.

Akahi. Ua kohoia he komite kukulu Luakini. H. Waterhouse Dr. Hyde a me John Kalama, a mamuh o ke kauoha a keia komite ua wawahi ia ka luakini kahiko ma ka Ia 25 o Mei, 1881, a ma ka la 10 o hoomaka ia ke kukulu ana i keia luakini hou, a ma ka la 2 o Bepatemaba oia makahiki no, hoonoho ix ka pohaku kihi* Alua. Kekahi mau makamakahaole i kokua mai i keia hale. Akahi ma ka la 9 o Sepatemaba 1882 ua makana mai o Sam. Daryon i na dala $590.50 uia kona hana ana i ka pa o keia Luakini, ame kona hoomaemae ana ike kalma, ake mau nei i'a "hana aloha ana a hiki i keia la* Alua. J. T. Waterhduse Makna $1000 ao ke kolu o Ctjk. Bishop $'400 dala koe ka oukou maii 'kokua, aole'hiki ia'u ke hai pakahi aku no ka pokole o ka manawa. Akolu. Rev. J. Waiamau ke kctu 6 na kahu a i keia -kahu Hoolaaia keia hale no ke Akua i keia la, ma ka la 10 o lune '83 ua kahea aku ka ekalesia iaia i kaeu no lakou, a iaia i hiki mai ai ua mau no ka ikaika o ka ekaiesia ma na hana oke Akua ame na kokua elike me ka ikaika mai kona mua mai. Na ■ mea ano nui i kona manawa. Akahi. Kohoia o Rev. Waiwaiole i komite huli dala iwaena o keia mau mokupuni i dala no keia hale, a ua loaa lie mau tausani dala ma kana huakai kaahele mai a oukou mai, Alua. Kekahi m.au makamaka kokua hou mai no keia hale o Water : liouse makua hou $500 dala, a o ka tvahine a Hackfield $2000 dala. Akōlu. Ua komo kino mai na aiii a kakou e kokua i keia hale, na ka ?ioI Moiwahine, ka Hooilina Moi na Kuhina poe koikoi a me'ka poe haahaa, a ma ka Hoolaa ana o keia liale aole na Alii me kakou i keia hora kapoe lia lakou i hooika,ika i keia hale a mamuli o ko lakou komo ana mai ua mahuahua ke dala,i loaa mai. Akahi Hoalaia na hale pele elua, a wawahiia oloko o keia hale, a hana hou ia. Uhi ia o luna rue ke pili hao, hiki mai na bele, i*ji noho, ka Ogana ; ake waiho mai nei ka Awai, ame na hoo-, ponopono a pau o* loko o ka Luakini nei i mua oko oukou mau maka, ana oukou uo e wae no oukou.

0 ke koena o na hana oia ka hoomaemae ana ia walio a e hoomauia aku ana ka hana ana. Na kb ,; u mua i hai s?ku nei ina loāa a me na lilp, a malaila oukou e ike ai i •ke ano o ka lawelawe ia ana o na hana., a me na hana i hanaia no'ka pono o ka Hale o ke Akua a noka hanonano o kona inoa. Me ka mahalo, J. Alapai. Pau kana, na Rev. S. C. Luhiau i ho- i iko mai i ka himeni 505; a mahope iho o ! kana, he haiolelo na Rev. N. Paikuli j A pau kana, ua kahea mai ka JRev. tf. M. Hyde D. D. ia Rev. H. <H. Paleka j la ka Pule Hoolaa, a i ka hsle. ana o Isa j pule a kokoke e lp 0 Mr. J. W. i kekahi lipine i '' - . ' '' l "7.'■■ ;i', J <• ■':■ ■,^ omau ia ka ogana, a noino ae ia ua Hpiae lia',' ia wd i' ia ila huaoielo Ua Laa no Ibhova.

Mahope iho o ka pule hoolaa, u& himeni "ia mai la ka Himeni 609, a na ki Itev. S. Waifraitfl*e i hookuu i na hana me ka pnie h'Oomaikal, a"o ka hope loa O na hana, oia kā hookani hou ana mai o Mr Wray Tajlor he elua leo mele ina ka ogaua, oia o "War March (Aihalie) - - Merjdelsson. A oia ae lā ka moolelo o na liana o ka hoolau ia ana o ka luakim hou o Kaumakapili, i luhi.like ia ai e na Mof o Hawaii, na 'Lii o ka Aina a me ka lahui holookoa.