Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 33, 18 August 1888 — Na Hooheno a ka Lunahooponopono. [ARTICLE]

Na Hooheno a ka Lunahooponopono.

' No ke aumoe loa oka puka ana oka nupepa Makaainana ma ka Poakolu nei oiai o ka wa i loaa mai ai kona kino ia makou ma ka hora 4 :30 ia o ke ahiahi, .a o ka wa ia a makou e haalele ana i ko makou keena oihana, nolaila aole i loaa ia makou ka wa kupono e panai aku ai iko makou mau manao no na kumu hoahewa ana i liookauhihi mai nei maluna oka makou moho ma ko makou pepa oka la i nehinei. A ma ko makou pepa nae o keia la eia maIlou ke panee.aku nei i ko makou ma«ao.

Kumu hoopii hoahewa mua a ka Maka.•ainana no Mr. Kaulukou. 4 'He kanaka ake hanohano" oia, u aia a kanaha ka iwi oia ke kanaka kupono nor»a ke kulana e hooikaika aku ai." E like me ko wai? Aole i hai mai ka Makaainana īa ano kanaka rjf>na ke "kanaha iwi" i kupono ai ia kakou ke hooikaika aku. Me ko kela niohe anei aka Makaainanaihoaiai mua mai ai? He kanaka anei ia o "kanaha iwi" i haalela honua ai? O ka olelo ana be kanaka ake hanohano o Kaulukon, a oia ke kumu e pono ole ai ke kohoia aku oia, he olelo hoino pilikino wa-le no ia, aua haalele ka lunahooponopono a luna hoopuka o ka Makaainana i kona kulana keonitnana ma ka paio ana maluna o keia. kumuhana, malalo o keia hoahewa ana ana ka lehulehu ia e nana iho a 1100moo ina he kumu hoahewa kupono keia ka Makaainana ia Mr. Kaulukou.

Ma ka nupepa P. C. Advertiser o ke kakahiaka Poaha nei, ua haawi mai la <«a i kona mahalo i ka nupepa Makaainana no kana mau olelo paipai mawaena o kakou na kanaka Haw&ii" aoie ē koho ia Mr. Kaulukou, a wahi a ua nupepa namu la, U ua maopopo aia he maoio kue ikaika iaia mawaena o ka poe i anaaaoia e kakoo ana i ka mehp o ia

ano. Aia no kona mau enemi i'waena o kona mau aialo. Aua ike fco kakou a pau i ke ano 6 keia, ke kuee o Satana iaia iho. Nolaila e haule ana o M'r. Kaulukou a o keia Poakolu ae ka la nana c hoike mai." Ma keia ke hauoli mai nei na enemi o ka lunahoōponopono o ka Makaainana no na hana hookuee īiiawaena 6 k&kou na kānakā Hawnii, a iiolaila, wahi a iia poe enemi ala, he Satana kakou, ao ko kakou kuoe ana he haule ana ia ma ko kakou aoao. Aka ma ko ke Alakai manao, 6 ko ka Makaainana hoike ana i kona mau manao kue i ka makou moho, he hoike ana mai ia ina manao kuokoa mawaena 6na nupepa e olelo ia nei, he mau wahi nu--0 kahi mau hoa o ka aoao hoomaemae 1 ko lakou mau manao kueema kelapo kalawai oka Aha Elele nui.. E hoike ana keia mau nupepa i ko laua mau kuluna kuokpa, aole e like me ua nupepa Pi-ki (P. C.)Awala-caida la (Advertiser) ka moe malie i ke kai oka haku ona me he mea kino la ana, C! ike aku no ike ahi, ae."

No makou iho, oiai makou e kakoo ana i ka makou moho īmua oka lehulehu koho balota Alii o keia Apana a me keia mokupuni helookoa/aole makou i manao ua nokiikii ia ka lehuiehu 110 iakou keia mau i»ono e koho īaia, a iaia wale no lakou e koho ai i keia Poakolu ae. Oiai oko makou manao mua e waiho i kona inoa imua oka halawai e iniiama ia ana i Ise ahiahi oka la apopo, me kekaHi mau moa e ae e waihoia ae ana, a na ia halawai e hoike mai i ka moho a kakou e hooikaika aku ai. Oia he manaoio ko makou ika olelo, u O ka mea a ka hapanui e hooholo ai, oia ka kakou e kokua aku ai me ka lokahi ame ka manaoio hana." Ina no e haule ka makou moho, a he moho okoa ae ke kohoia e ka halawai o ke ahiahi oka la apopo, he moho paha ia o "Kanaha iwi" Kanalima iwi a oi aku paha, a 1 ole, he moho paha la aohe 4 'iwi kuamoo," alaila, e haawi ana no maknu ina hooik'aika ana no ia moho aka hapanui o kukon i koho pono ai.

E nupepa Pi-Ki Awalacaida (P. CAdvertißer) ina o ka aoao o na kanaka Ilawaii ka aoao ia o Satana 7 alaila o ka aoao oka po«i hoomaemae oia ka puali ona Anela hemolele. Pehea, aole anei hoi i kuee ua poe Anela hemolele lilelile la maloko oka Ahaelele i kela Poaono aku nei? Aole anei ke mau nei ia mahae lua oua poe Anela hemolele la no ko lakou kuee? Nolaila ina e hiolo o Satana no kona kuee iaia iho, alaila eku mau aku anei ke aupuni ona Anela lilelile hemolele, oiai ua kuee lakou. Ina ua hoohalike ia na kanaka Hawaii e kekahi keiki haole g like me ka lunahooponopono a eha maka ,> mau kolamu e ka nupepa Pi-Ki Awalacaida (P. C. A.) me he poe diabolo Ia no ko lakou mokuahana ana ; alaila heaha ka inoa kupono a na kanaka Hawaii e kahea aku ai i ka Poai Hoomaemae oiai ua mokuahana no hoi lakou ma ka Poaono aku nei? He 3 wale no wahi balota oi aku o na Anela hemolele i ko na balota a na hoa Anela e ae i koho ai i ka lakou moho? He mau ninau logika keia na ua lunahooponopono u eha maka" la e pane mai.

Akaiii wale no wahi keiki mikanele nana nakanaka Īlaw T aii i hoohalike mai ua like me Satana, o nei wahi keiki 1 u — nahooponopono o kela nupepa Fi-Ki Awalacaida, ka mea nona ka halepai e pai ia nei ka makou pepa Aole mai mua mai. He mau olelo hoino pilikino no ka kekahi mau keiki mikanele i na kanaka Hawaii, aole hoi e like me ka olelo a nei welo mikanele ka hoohalike okoa mai no i na kanaka Hawaii he Satana. A manao anei ua wahi lunahooponopono la, oia ka hemolele, ke Satana ole, ka lileliie o ka maikai, oia ke kina ole? Ina inanao oia pela, alaila, oia ke kanaka mua loa i hookapae ia ae mawaho o ka olelo homolele o ka Baibala, e i ana, u Aohe kanaka pono hookahi maluna o ka honua." A ina c mainaina mai ana ia i keia mau olelo a makou, alaila. ka maeou olelo, u Na ka mea hala ole e i pehi mua mai i ka pohaku." *

Wahi a k& 0 ka Poakolu nei i nema mai ai 110 kii poolua a makoH i hoopili aku ai no ke k'ulana o ka aoao hoomaemae Aupnni i keia wa, ua pili ia i ka makon moho e "paikano" aku nei, wahi anā. Ina pela alaila, ua hoole mai oia i ka pil l o ua kii 'la i ke kulana u lua o ka poai hooiliaemae a inakou 1 hoike aku ui. Ina e like me ko ka Makaainana manao i lioike mai ai, alaila aoie i pih ua kii 'la ika poai hoomaemae, aole hoi 1 pili ka makou mau olelo lioopiiipili mamuii oua kii 'la i ka poai hoomaemae, nolaila ma keia mea, ua lilo ka Makaainana i loio pale no ka poai hoomaemae. Ea: piiipili haole no ua hoa nei. Ina e olelo ke Alakai he u lua ka aoao hoomaemae nie ka hoike aku i kumu hoohalike no īa mea ma kekahi kii 'la, alaila, e i mai anano ka Makaainana, piii oia kii ame ia olelo au e ke Ailakai i ka poai hoomaemae, ua pili no ?a i kau moho " Nolalla, ke huli aku aiei ka Maltaainana ma ka aoao hoomaemae, o na waewae la e komo aku nei, aole e liuliu poholo pu ke 'kino. A eia no ke Alakai mahope o na kanaka Hawaii a hiki ī ko lakou pau loa anai ka ai maka ia mai e ka pōai a Makaainana i noho ioio pale mai nei.

Ke olelo mai iiei o "Hu.eu Opio" ma ka Makaamana o ka Poakolu nei, aoho kupono oka makou moho, iio ka hakahaka e waiho nei, noke kumu hoopilimeaai, noīaila, e pono ia kakou ke nana aku i mea kupono 'maaiua ae ona. "A nxa ka aoao o ke Alakai ke nmau ia nei oe e Hueu Opio, "Owai ia kanaka kupono ? U E hai mai oe, oiai ua kaunuku loa- ka manawa. O kau muu kumu hoohalahala he pilikmo ka nui, He olelo mai oe he "hookiekie a hookano ōi loa aku /naniua o ke kupono," manao ke Alakai ooeka 01 aku o ke akahai oia ke kumu o kou haalele aim i kou kulana keonimana a i kou manao lili pili kino. Nolaila o kau mau kue i ka moho ake Alakai he mau kumu ia malalo o ka opu keemoa oka lih piiikinowale no. A o keia 110 ka ke Alakai i hoike mua aku $i.

Aole hiki i ka Makaainana ke hooiaio i kana i hoohuoi mai ai no kela mau dala auhau o ka Apana o Hilo, Hawaii ua pau i ka poholalo īa i ka M. H. 1886. Noiiiila ke ohi mai nei ka Makaainana i keia kumu hoahewa noloko mai oka puu o na kui)ru hoahewa maopopo ole. Aka;e naim iki kakou ika oiaio o keia. O Mr. Kaulukou ka Luna Helu o Hilo ia wa, a o Mr. Pahia ka Luna Ohi, alaila heaha ko Mr. Kaulukou kuleana i na dala a Mr. Pahia i ohi mai ai, oiai o Mr. Pahia ka haku maluna oia oihana. Ina he oiaio ka ka Makaainana e olelo mai nei uo ia mau dala ua pau ia Mr. Kaulukou, alaila na Mr. Pahia i haawi aku iaia, nolaila ua paumaele pu laua 110 ia hana. Aka, pehea i hilinai aku nei keia au hemolele ioa malunaoMr. Pahia me ka ikeia 110 ua paumae!e j>u ko laua lima ia hana eleōie, a koho iaia 1 luna helu no ia wahi hookahi no i īkeia ai kona paumaele ? Uahoopii ia anei lioi o Mr r Kaulukou no ' keia mea ?

He oiaio aole īaa ku ili kukou e nana ai 110 ka mea kupono i moho ma ko kakou aoao. Aole no hoi nm ku iwikuamoo, aka, ma ke kahua pili Aupuni u pili lahui a ua moho la i ku ai ka 'moa nui Xo ka mea, ina e oili mai he moho na kekahi aoao pili Anpum, nona na kahua kalai Anpuni i kue ka hapanui i kekahi mau ]>ono o kakou na Hawaii, alaila. aole ia he moho kupono na kakou e koho ai. Aole pono kakou ke olelo iho, aole pono ia kakou i na kanaka llawaii, ko kamawae 1 keia wa, aia ka pono o ke kaa o ku lanakila ma ko kakou aoao. U ka loaa īa kakou he laimkila ia hana ana, ©iai na hai Ka moh.o a kakou i kokua ai, he lanakila anei ia e ioaa ai ia kakou ka pono, oiai hoi e hooko aku ana oia i na Kumuhana a ka aoao nana oia i kakoo mai, a o kahi oia.mau Kuniuhana he mau mea iā e hoopilikia mai ana i Kēkahi o ko kakou mau pono. lle ma halo makou i ka maalea o keia ano alakai auAjfo.Kajoaa o ka ikaika kouo baiota"ia klkou i ke kau 0 1890, oiai ua

kokua aKu nei kaKOU īa lakou la a ianakila, a nolaila i keia kau koho ae, ē kokua mai aaa laKOu la ka' oa. "Maikai waie, ia manao; aKa, pehea hoi ina e kokua ole mai ana lakou ia. kakou, heaha aku ka kakou? lahui keia i phania niau ia ka lae 110 ka. hooinoamoa a hookapuhi i nei mea he malihini mai Kuropa mai, a hoea !oa mai i keia aoao o ka Atelanika, i ka wa ilikole, ilihune, nawaliwali 0 ua malihini la. Ia oe eka Hawaii ka ai, ka ia, kahi aahu a me Kahi e iiioe ai i kahi wa.: eia nae. aia keia a ku i Ka moku, oia hoi waiwai ae la, aohe wahi mea a iKe wale iho ia oe i ka me» naua i malama iaia iioko o kona mau la ilikole a ilihUne. —o~ke kunou ke loaa mai ia oe, a o kahi ninau "Pehea oe'?" a o ka pau ao la no ia. Ao ia iho la ka panai e loaa ana i ka Hawaii no ke kokua ana i haawi aku ai i ka mea nawaliwali. A ke maiiao nei no makou, pela no ma ke kulana koho a hooikaika balota, o ia ano hookahi no. Aole makou i poina i na olelo a kekahi Kauka 1 hoopuka ai maloko o Ka luakini o Kaumakapili i KeKalii po halawai makaainana hoeueu koho balota, ua olelo ae oia: !; Ina kokua oukou ia niikou e na kanaka Hawaii nia keia hana, a iko kakou ua hana hewa Keiu poe Kuh : .na, alaila hui pu no kakou |he poohiwi he poohiwi a kipaku aku ia lakou." A puka io ko lako i aoao, mamuli 9ke kokua ana o na kanaka Hawaii, e like me ka aj?ena a ka nupepa Gekate oia mau la, heaha ka kakon e ike nei? Kia; ua hoohoka ia kaKOU. a nolaila i ehia o kakou lioohoka ia ana mai ma ia ano?