Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 16, 12 March 1849 — NA MEA E PONO AI KEIA PAE AINA. [ARTICLE]

NA MEA E PONO AI KEIA PAE AINA.

| I ko'u lieiuheiu ana i ka mooolel» no na lahuikana-i-ka-o kn lionuā, ua akaka iea ia, o kekahi laliui. ua iho i»aio, a ua nawaiiwali loa, a naiowale; a o kekaiii, ua pii lii inn lilo 5 a nui, a ikaika, a kaulana ma na ai.na a pau. i ; O ka pii ana, ka pono ioa; oia ko makou .makeina-1 ; ke i keia iaiiuikantika o Hawaii nei. Nolaila ka mnI k<»u hana i ka ial Sabati, a me na ia noa; ma ka iuakini | o lehova, ma na hale kuia, a ma ko makou walii e noho ai kekahi. Nui ka haiia, a nui na tausani daia i li- j io aku ma ka e pono ai keia lahuikanaka. A ua nui n » h )i ka hua, ma ka naauao,, a ma ka noho malie, ! a ina ka hoolaia mai o na'lii a me kanaka. Ua akaka oa keia ma ka niiooolelo no Kaahumanu, a me Hoapili 'ma, a lae Bati!nea a rne namea e ae 'ne nui loa no. Nui ko'u Inuoli i kuu ike ana i keia hua o ka euanelio a fesu [vristo. Nani ka momona, a me ka mai-! j kai o keia h'ia. Ua hauoli pinepine na aneia ma ka j | iuiii. Ua muke p mo ka m ikou hana ana. Ina aole | I ike hou ia ka haha, ina pio auanei ko Hawaii, a neo- ! neo ka aina, a lilo paha i na kanaka o na aina e, aole i makoii mihi i ko makou heie ana e noho pu ine oukou, |a e hana i ka ka īīaku hana. j A ka, aol.e maopopo ka pii ana o keia lahuikanaka, a | liio i iahuikanaka nui, ikaika, a kaulana. No ke aiia ■ !a e pii oie? Healia ka hewa? Ileaha ka mea e keakea |ai? £ noono kakou malaila, i maopopo. | 1. ī ko'u manao eia kekalii niea e keakea ai, o ke ! ano o ka aina. He aina oluolii loa keia pae aina., Aole nui loa ka weia e iike me kekahi aina, aoie anu, aoie hau-i niea e make ai na mea kanu. He aina momona, aole nui na mea e ino ai ka hua o ke kula. Aole ike pinepine ia ka manawa wi; a o ka wi, aole he wi ikaika e like me ka wi ma kekahi aina, no ka mea. ua nui na mea e pono ai na kanaka iioko o ke kai, a mauka 110 hoi kekahi; ma ka naheleheie, a ma ke kuahiwi, ma kela wahi, keia wahi. Nolaila, he hapa ka pilikia ma ka wi. |I ko'ii manao, ao)e nui ka pololi ma Hawaii nei, ke hana ikaika na k^inaka. Aka, o keia ano o ka aina, keia lokomaikai o ke Akua ia oukou, ua hooliloiae kekahi poe, i mea e poino ai ka lahuikanaka. i mea e ole ai ka pii ana iluna, a lii io i ia'iuikanaka ikaika. No ka iiewa ia o kanaka. I j ko'u manao, ina he aina anu keia, he aina uhiia i ka hau i ka wa hoilo. aiaiia, he nui ka kana, ikaika ke kino, mahuaiiua ka waiwai. Peia ma Beretania, a ma Amenka Huipuia no hoi. Menei ke ano; Hookahi. maiama kanu o Mei, i ole e kanu ia manawa, aoie lai kou hoiiiiii. I kd hooilo, aoie hiki ke h uia nui mawa- | ho, aole lawaia, aoie heie i ka naheh'hi ie e imi i kekalii ai, o ke kii wahie a me ke kaka waliie, a me ka hanai hoioholona i ka mauu maioo, a me ke kunna, a me ka uwala, ota ka kana nui ma ko makou aina i ka wa hoi|o. No ia mea, u i ikaika lou ka hana a kanaka i ke | kau. Ua kanu lakon, ua mahi, ua oki mauu, a ho >- ! komo iloko o ka hale papaa; ua hoopiha na kaiiaka a ! pau i ko iakou imie i ka palaoa a me ke knlina, a ine | ka uwaia, a me ia mea aku, ia mea aku he nui loa no. | no ka mea, ua ike iakou i ka oiaio o ka Solomona oieio. | "Aoie e mahiai ka mea palaualelo no ke anu. | A nmkiio oia i ka wa e ohi ai, aoie e ioaa. ! O ka mea ho.inli i ke kau, he keiki naauao ia. ! O k« mea iiianioe i ka wa e ohi ai, ke keiki hoohi- | iahiia ia." j No keia ano o ka aina, ikaika loa ko Amerika poe a I me ko Europa i ka hana, a i ke kuai. a me ke kaiepa; l i ka hooholomoku, oio papa, hana kapenn, amara, ia ' hana aku ia hana iaku. No keia hana, ua mahuahua ka waiwai, a me ka naauao, a pii iluna ko laila man lahuikanaka, a kaulana loa. Aka no ka nele o keia |>ae aina, aoie iinu, aole liau, a momoiia ioa ka aina, ua paUupalu a nawaiiwali kekahi poe, a palaualelo kekahi poe. a l.io kekahi roe i ka iealea, uolaiia, aoie pii wawe keia lahuikamAa a iilo i lahui ikaika. a kauiaua. 2. Kia kekahi mea e keakea ai ka pii ana iluna o liihuikanaka o Hawaii nei, o ka hooluhiia, i ka wa kahiko, o na mjknajinam. j Ua hoakaka pihepiue K ka hooluhi, a me ka hookamnahaia o na makaaiuana i ka wa kahiko. He mea nui ia, a he mea o piiikia ai ka aina. Ua hemo ka aina, ua [>uhi i » hale, ua pepehi ia kekahi j>oe, ua

hookaumahaia maluna 6 na kuahu o na kii wahahee. Aole~olTjolu iki ka noho ai a o kanaka no ka hooluhmu Ni/i ka makau o kanaka i na'iii a me na kahuna, & nut ka makau kekahi i kekalii. Ninau mai paha kekahi, aole anei i pau hooluhi ia o na kanai>a Hawaii? Ae, ua pau ka nui. aole kaumaha nui wale ana o na inakaainana. Aole nae i pau ka hua o ka hooluhiia mai. Ua like keia iaiiuikanaka me ke kaiiaka i hahaoia ma kona poo me ka laau a hina ia iialo ika lepo. Mahope iho ala j mai ua kanaka nei. aoie nae i pau wawe kona pilikia, ua eha kona poo, ua poniuhiu, a hele kulanaiana. Pejla oukou ma Hawaii nei. Ona hua oka hooluhiia, o jka paiaka, ka molowa, ka palaualelo, ka wahahee, ka apiki, ka huhu, a me ka inaina, a me na mea like lie ! nui ioa, aole e pau. No ia mea, ua piiikia ka lahuiI kanaka, ua poniuniu, ua kuianalana ka hele aria, aole i pii pono iiuna a lilo i iahuikanaka ikaika, a me ka i naauao, a Ine ke kauiana. i 3. Hookahi mea i koe a'u e hoakaka, oka hana ko- . lehe a na haole a me na kanaka maoli, oia kekahi mea e keakea ai ka pii ana iluna o keia lahuikanaka a ikaika a kauiana. * Ua ike lea ia ke koloiie o na haole ma keia pae aina, He mea kaulana loa ia. He inea kahiko. Hoowalei waie na haoie ina wahine a moe kolohe pu. Hoowa- | lewaie lakou i na'lii a me kanaka e inu rama, a e hana pepa, e hoohiki ino i ka inoa o leliova, e holo lio i ka la Sabati, a e hana ina mea ino a pau loa. Pela na kanekeie a ine na kapena manuwa. a me na kapena moku kohoia, a me na kanaka hooholo moku; a pela i no hoi na kanaka kalepa. a me na mea e ae mauka. |Ua ike oukou i ka haunaele ma Honolulu i ka Wa o IKalaimoku a me Kaahumanu, uo ka mea, ua kapu na | wahine, a huhu loa kekahi kapena o ka moku manujwa o Ameiika. Aneane piiikia o Binamu ia manawa. | A mahope pinepine ka pilikia o Mr. Rikede i na liaole makemake i na wahine ma Lahaina no ka moekoiohe, ua kiiia ka pu nui o kekahi moku kohola, a mai make 0 Mr. Rikede ma ina poka. A maiiope pilikia oukou 1 ka Farani, (J\apena Lapelake) a i ka inoikumanuwa o Deritania George.) A nui na | hana kolohe i hauaia ena haole, aole okana mai. O | Berine»nake kekahi haole i hana ino i keia lahuikana- | ka. lna loaa ia ia kona makemake, nui wale ka pilij kia ma Hawaii nei. I ko'u manaa, e lilo oukou, ria makaainana a pau he poe fHo. Aole nae i pau ka piiikia ma ka hana ino a nahaole. Aole malaila ka nui. Ina kupaa ioa na kanaka Hawaii, aole ae aku kekahi poe alii, a me kekahi poe makaainana, i ka hoowalewale a na haole, ina he inea uuku ka pilikia o oukou ma na hana ino a na kanekele, a me na kapena, ame na kanaka maoii. Aka, aole kupaa kekahi poe aiii, aole kupaa ka nui o na makaainaj na. Aole anei e inu ana a ona kēkahi poe alii, ame Lkanaka? Aole anei e hehi ana kekohi poe i ka la Sabati | maialo o ko lakou wawae? Aole anei e moe kolohe pi- | nepine kekahi poe? He oiaio no. Aole okana mai ka lino i haiieia ma kahi malu, ama kahi akea. A ma ia I iiaua ino, e huki mai ana naTii a me kanaka i ka in&i- -! na, ame ka ukriki oke Akua maluna oka aina. He mea kau naha nui wale keia. He mea weliweli. He mea e kanikau ai. No ka mea, aole mea eae e keakea ai ka pii ana iluna o keia lahuikanaka e like me keia. 4i O ka he mea ia e hoinoia'i na lahuikanaka a pan." Pe!a maanei. Ua maopopo ia e like me ka ia i ka wa awakea. e make auanei ko ohi ia me kanaka, ke hookipa lakou i ka hewa, aole haalele i koke, aoie haulele ioa. \ No ia iikm, e noonoo pono (»ukou oko Hawaii poe aiii, ame kanaka. Mai noho pakka hou. E huli koI ke i ke Akua ma o It su Kr;sto la, i pau ka pilikia ma keia ainu, a i pii koke iiuna keia iahuikanaka, a ikaika> a kaulaua loa. G.