Ka Elele, Volume 8, Number 15, 3 September 1853 — No Ka Elele. [ARTICLE]

No Ka Elele.

I!E OLEl.O IIOAKAKA \ \ UM\I\AIIvA. E na hanaka a pau o Uawaii nei. Aloha eukou : He manao ko’u e lai aku ia ou- 1 kou, uo ke ku e, a me ka Imopii o na liaole a iiie na kaoa a niaoii ia’u iuma o ke Alii e |,*au ko’u uolio K'uhina ana. O ko’u hewa e »inao|H)|o auanei ia oukou ma ka lakou olelo hoo-iii i paiia ua ka Elrle. Aka ua uana ke Alii i keia palapala lioopii, a ua Kumu ole no i kona mauap; ua haawi ke Alii i kekalii Komite o kona aliakukaKukamalu, e imi i keia palapnla lioopii, a liai ai i ko lakou manao ia ia, a i ko lakou manao lie hoopii kumu ole.— F.ia ma ka Klele. ka lakou olelo hooholo, o Aneiu, L. Kamehameha, M. Kekuauaoa, J. li. Piikoi, ua Komile uei. Maopopo paha ia oukou ko’u hewa a me kuu hewa ole ma keia mau olelo hooholo a ke Alii, a me koua poe hoakuka. Nolaila aole nui o ka’u olelo i koe no keia niea ; e wehewehe iki no nae au i kekahi man hihia a na hanle i hoohihia mai ia’u. Eia 110 kekahi, o ko’u lawe ana i ka oihana o lima , no ka mai puupuu. He hewa uui keia no’u; na na kahuna la[>aau wale no ia hana ; wahi a lakou. Ke ae aku uei aii, ua lawe au i keia haua ; no ka mea, i ka la J 4, o Feberuari i hala aku uei, ua Kauoha mai Ka ahakuka- j kukamalu ia’u, i luna au no ia hana. Ina he ! hewa keia, owai ka mea hewa ? Owau anei ? i 0 ka ahakukaknkamalu i pauanei? Aia iloko olaila na lii maoli.a me na lii haole, na lakou i kauolia mai ia’u e hana i keia hana ; elua haole kahuna lapaau iloko o ua ahn nei. Aole anei o lakou kekahi liewa ma keia hooili ana i ka o lima maluna o’u ? Ina owau wale no ka i lawe i keia hana, ma ko’u manao iho, alaila, maluna o’u wale no ka hihia, aole nae pela. Na na lii i haawi mai. Aole nue akaka ka hewa. Eia kekahi ; ma ka’u iiaiia ana i kela hana, aele au i kapae i na Uauka haole, ua hooikai- j ka pu au me lakou. Penei ka’u liana, hele i au i na kauka haole e noi i ka palahelie, me ka olelo aku, e uku ke Aupuni ia lakou. Haawi mai no lakou me kauku ole ; haawi pinepine mai no ; ehiku paha kauka i haawi mai 1 ka palahehe i kela manawa i keia manawa. A loaa ia’u kekahi kanaka nie ka palahehe ma kona lima, lawe au i na kauka e nana ; ina olelo ke Kaui<a na maikai, lawe au, ina hoi hoole ke kauka, haalele au. A loaa ia’u ka palahehe, hoolaha aku au mai Hawaii a Kauai, i na kauka haole, a me na misionari, a me na mea e ae. Pela ka’u liana mau ana a hala kekahi mau malama. Eia kekahi; Ma ka o ana i na lima kanal;a nra Hopolulu nei, penei, ka’u hana. Paipai au i na kanaka e hele i na kahuna haole e o koke ia ; a ua hele no me ka uku iki no i na kahuna i kinohou ; a o kekahi poe aole uku. Owau no kekalii mea o ine ka palnhehe a na kahuna i haawi rnai ai ia’u. Pela na kekahi [ioe e ae. na haale a me na kanaka maoli. J«īahope mai, i ka malama o Mei. kauolia niiii ia’u na Komisina malama ola , oia hoi, G. P. Judtl, Kauka lluka, me Parke, o wau ka

luua hoo[>ouop(iiio lio ka o aua i ua kauaka i ma Honolulu uei Ae uo au, no kuu aloha i ua kanaka, a penei ka’u hana ana, paipai hou 1 aui na kanaka e hele iua kauka haole eo ; 1 aua o kekahi poe Kauka ina kanaka me ka i uku ole. Noi aku hoi au iua Kauka i pala- i hehe i kela la i keia la. a loaa ia’u haawi au i : kekahi mau lima, ia Mi Laiki, Makalena, va- i ihumua, ana lakou eo i kHa ahiahi, keia ahi- I ahi ma Kawaiahao a me Kaumakapili. Ma • ka liale pule pope kekahi mea o. A pau ka < 0 aua, imiia kikahi kauka haole iua lima oha I kanaka a pau ma ka hale f>ule ma Kawaiahao 1 kekiihi la Sabati, a o ka f)oe pouo ole ka o ana, o hou no. Pela kekahi Kauka i haua ai ma Kaumakapili. a me ka hale pule pope, i ( ; akaka Ka pono oka o ana, ae o hou ika poe pono ole. Uolo no Imi na kauka haole i Ke- | kaha, i Manoa, Waikiki, i Kapalama eoi na ! j kauaka a pau ; a owau kekahi holo pu i kekalii manawa. Na na Kauka no eo. Owau ' no kekahi, o kou mau luna kekahi. Nolaila ua hewa keia olelo a kekahi poe, ua kaili wa- ( le au ika hana a na kahuna lapaau, a nolaila, ( ua make na kanaka. Oka nui ona kanaka ma Honolulu nei, na na kauka liaolee o ; a ua , o pihepine ia kekahi poe, aole nae i malu, , mai no. Eia kekahi ; olelo kekahi mau kauka haoole ku e ia’u, ua ae; like lakou e.mahele i keia mokupuni o Oahu uei i mau apana, e like rne ka nm o lakou, a lawe kela rnca keia mea , 0 lakou i kona apana, e o i na kanaka a pau : malaila, a na ke Aupuni e uku pa umi keneta no kela kanaka keia kanaka i o ia, a ua pale ke Aupuni ia olelo, a nolaila hewakaoana. Eia ka’u malaila, aole au ike ia olelo. Ai la ihea ? Ua haawi ia wai ? Olelo lakou, ua ike oG. P Judd, aole nae hoike ae. Oia paha, a heaha ko’u hewa malaila? Iua i haawi ! |)ono mai ua mau kahuna nei i ka lakou olelo 1 ka ahakukamalu, a hoole ua aha nei ; alaila ! nona ka hewa, aole no’u wale no ; no ka mea ua 19 paha makou iloko o ia aha, aole ia’u wale no ka hewa, a me ka liowa ole o ka hana. Eia kekahi ; aole maopopo ka poino nui o 1 na kanaka no k'a holo ole o ka manao o na kauka h.aole, na lakou wale no e o i na kana ka ma Oahn nei, a e uku ke Aupuni ia lakou. Eia ka mea e maopopo ai ka poiuo oie, o ka poe i o ia e na kauka haole, ua like pu me ka poe ioia e na mea e ae. Ua akaka keia ma ka olelo a ua kauka haole elima ma ka . , halawai iloko oka halepulu ma Kawaiahao ; j ! j ua ike oukou ia olelo. Oka poe ioiae na | kauka haole a nie ka poe i o ia e na mea o ; ae, ua like no. he mai no, a makeno, a ola no keknhi. Nolaila, auhea ka [>ono nui ke lilo j . 1 ka o lima ina kauka haole wale no? Aka, , I ea, mai manao oukou, ua pau na kauka haole ; . : i ka huhu, no ka ae ole o ke Aupuni i Uo la- ■ kou manao. Aole, elua a ekolu wale no.— , Oka niii ua oluolu no. i Eia kekahi; o keia hanahana a pnu !oa a'u i hana'i no ka mai puiipuu, aole pili i ka’u i oiliana Kuhina ; aia i waho wale no ; aole i , olelo ia ma ke Kanawai. Nolaila, hapai au i i keia hanā no kou aloha i na kanaka, aole hoi

ā’u wahi uku, no keia hana e pau ai ka punpuu ; aole loa uo. Eia k(ipau. O kekahi mau hewa o’u i oleloia ma n:i palapala hnopii, oia hoi, o ka hana kekee iluko o ka oihana, hana nawaliwali, a pela aku, ua liuli ka ahaknkamalu aole i loaa , na nana lioi ka ahaolelo i ka’u hana trna iloko o ke Aupnni. aole loaa ko’u hewa. Nolailn, ea, i ko’u manao, he manao e ka iloko o keia poe hoopii e pau ai au ; he manao ku e i ka pono a’u e hooikaiko nei, a e hoohuli i ke Aupuni nm ke ano pono ole, ano ino.— Aloha oukou, LIMAIKAIKA.