Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 8, 27 October 1880 — KA. HIHIO NANEA LAKAMANA, KA WIWO OLE O ASIA! A O KA NANIO INIA! [ARTICLE]

KA. HIHIO NANEA LAKAMANA, KA WIWO OLE O ASIA! A O KA NANIO INIA!

( Hakuia e Hon. W: M. Kipikona — Hooipo ia e Kahikina Kelekona.) >• «vmokuna 4. — helu 7. k a hoonaauao ia ana o ke kanaka hihiu nALOKO.0 KA HALEALI^'O 'M,,^^ &A~ piuina e ke kaikamahine > alil umeba. f ke ao ana o kekahi la ae, hele mai la ka Moi imua o ke kaikainahine alii Umeha a pane mai ia— " E kuu kama, he mea pono ia'u e, hookaawale aku i kou hoa'loha hihiu ma kekahi wahi kupono, i hiki ai ke ao aku • ia'ia i ma rula o lea noho'na malamalama, a i loaa hoi iaia na haawina o ka ike; i hiki ' rnai ai i' kahi manawa mah'ope, ke.hele maj oia e ike hou ia oe, e hiki pono ana iaia ke j launa naauao, a aole" hoi e like me he holo- 1 holona la, e like me ia i keia manawa, ma • kou ipuka hale iho ia no ia e hiamoe ai." Pane mai la o Umeha me ka oluolu, ina ka i ana m'iti— •' E ka makua aloha a lokomaikai ! Ua ike no au ma kau mau ao ana ia'o ma na meaa pau, a me keia pu no hoi, ua haawi mai oe i na olelo ao no ko'u pono iho. Aka, e noonoo iho hoi oe i ke ano o keia kanaka, e kuu makua aloha. Iie maalahi kana mau hana, - a i kahi manawa, ua Jike loa no rn,e he kanaka la i loaa ka noonoo maikai a me ke kuiana o ke kanaka i hanau ia iloko o ka malamalama. Ua ike pono no hoi oe, aole ona makemake e- hoeha wale aku ia hai, aia wale no a hpao ia aku kpna, kino e hoeha, a ia manawa, aole no hoi oria hoeha mai, aka, h'e pale' wale mai no i k'ona mau hoa paio e hookaawale aku. A aole hoi kanaka e hiki ke hooi aku i kōna'malama makaala ana ia'u ' mamua o keia kanaka hihiu. Nolai'la, ke uwalo aku nei au i kou oluolu e kuu makua kiekie a Moi hoi, e ae ia keia kanaka, ka mea hoi nanai hoopakele ae i ko'u ola mailoko pnai o ka make weliweli, e noho iki hou aku malalo o ka rr mlumalu o kou hale alii nani'nei, a e ae mai ia'u e haawi aku iaia i ria ao ana a rrie ka hoonaauao ana i ke kulana noho'na malamalama." ,A mahope o na kukakuka ana o kt mi- ' kuakane me| kana kaikamahine, ui u.< iku la ka Moi S£ppidinia e noho no ke kanaka hihiu iloko o ka hale alii, me jta hoopaa pu ana no nae i ke kauoha, ina ua hihiu nei e hoao e hana ino wale, a e hana paha i kekahi Hiea kupono ole, alailo, e hookaawale , ' i

koke ia aku oia, a i o)e, e pepehi koke ia a make. ' lloko o keia manawa, e noho kokoke mai i ana no ua kanaka- hihiu nei, a oiai aole ona i lohe mai i ka laua nei mau olelo, aka, me he la ua hoomaopopo mai la no nona na mea e kamailio ia ana, mamuli o ka nana mau , aku o ke kaikamahine alii iaia me na hiona I oluolu. A i ka hele ana aku o ka Moi a I puka aku la iwaho, hele mai la ua kaimka i hihiu nei a kokoke i kahi o ke kaikamahine 1 alii'o nohp ana , kukuli iha lav wehe ae ia i , kekahi o na (charpoo) kamaa noho hale, a honihoni iho la i ka wawae nani ouia kaikamahine alii nei, me ka hoao aua e kau ae maluna o kona a-i, aka, ua kaikai ne la ke lii i kona wawae, a kuhikuhi aku la īaia e ku ae iluna. Kahea aku la ia i kekahi o na kauwa o ; ,ke alo alii, a kauoha aku la iaia e hooma- 1 kaukau mai i aahu alii no lee kanaka hihiu, i a kauoha aku la i na hoa'loha hihiu nei ona 1 ma ke kuhi ana o na lima e ukali aku ma 1 hope o ke kauwa. Hoolohe koke aku la no ! ke kanaka hihiu i ke kauoha., 0 ka mua loa, oia no kona- hoauau ia aua, a i ka mae- : mae pono ana, a pi ia aku la na waiala aala i onaona o ke alo alii, e like me ka mea mau i ka lahui .\ialae,, o ka hoope mau i ko lakou kino me ka wai ala onaona, ua ike ia aku la ka la nani a me ke kilakila o kona oiwi kino. Na ka mea oki lauoho alii i ako aku i na lauoho huluhulu e ku okakala ana, a koe ihoia kona umiumi palahinu pakika, e kawelu loloa ana ma kona umauma. Ua ku ole i kona kino nunui puipui me kona mau ami loloa maloeloe na aahu o ke a]o alii, a \ ua hana hou i mau aahu nona. ' Ua uhi ia iho la he uhi lilina tunika ma„luna o kopa mau kipoohiwi, a maluna iho o laila he kuka Silika Kahaia ; a he aahu olena nani i awili ia me na k'inohinohi keokeo kona lolewawae, a ua kau ia ae la he apo kaula uula i hookuikui ia me na pupu dajmana rna kona puhaka, a ua hoopaa ia maj he pahi puhaka pio, o ke ano hou a kaulana loa o Menanakahau. Ua wa-hi ia ae la na ' wawao oolea a palamimo o uii kanaka hihiu nei me na kamaa laau iliahi i kinohinohiia I me na mea hoonani, a i ohiiao ka ili nani o ka Anetolope, a o kau ana malunā okona poo ho mahiolo i uhi ia me ka hulu o ka manu ParedaiK(>, a oia iho la ka aahu o oa '] 'kanaka .kaulana kilakila noi, I ka pau ana o ko komo aahu ana o ua : hihiu nei o ka waokele, a i ka nana uku ua nani kona kulana a ua paihi mailuna u lalo, rno he la, ke kilohi noi na maka o ko makou Huaa mali/na o kona kino, a ko puana uo nei— ;■ " (Jrio wek i kuu jioIij Ka halia no ia'la, Hoohaohae ana, E inu i ku wai— Wai' kiko a ka iwi, Hoope i ka lehua, ' , No uka j« pua, | , No ka iu weki u," | 4

Awiwi aku la īa e hele aku e hoike i kona ino hou imua o kona haku aliiwahine nani, i ua piha mai la ua olu waipahe Umeba nei me ka makahehi nui ana i ka nani a me ke kilakila o ua keiki lalawai Ja o ka uluwaonahele lipolipo. O na haiawahine, ua puhia loa ia lakou i ka makaleho, a me he la, ma kahi e pane aku ai i ka'Huaa mau wahi lalani, ua hiki ole i ka majmkila a ka mea unuhi moolelo ke kaomi iho i ke panau ae, e i ae ana iloko o ka liula o ka halialia : " Ka laiawe a k-e kiu olu. Honehone hoolai, _ -rA Ilaila au newa lilo, llihia i ka ono : .Uukiki wai meli, - - • Honi i ka lipo lani, A A kunewa lokuloku, Kena loko ua loha." Ku pololei ae la ua hihiu nohea nei, a o kona mau keehina wawae, ua kohu kikoo la 1 ^ na kekahfa)ii kiekie. Maluna o kona mau ; papalina, ua polia mai la ka lelo kohu apala . ^ o ke kuahiwi, a kakala mai'la kona mau onohi uliuii mailoko mai o kona mau maka minui. O kona mau ano a pau, ua piha i na hiona o ke kanaka ui, me kona kino i pi- ■ ha me ke koko e noho alii ana maiuna o kekahhiahuikanaka nui ; a o kona mau ano hihiu a pau, ua ano nalo aku la malalo o ka nani ī kau ae maluna ona. .' Hoomaopopo īho la ke kaikamahine alii U ke ano e a kona mau noonoo ana no keia kanaka, i ke ku aku o keia kino kilakila a hanohano launa ole. E like hoi me ke ano mau i ua kanaka nei, o ke kukuli iho a honi aku me ka hoohaahaa i ka wawae o ke kai- ^ komahine alii, pela iho la _ no ia i hoao aku ^ ai i keia manawa, aka, kaili aku j,a ka ui \ Umeba i kona wawae, a haawi mai la i ke- r\ kahi o kona mau lima wali palupalu na na ^ lehelehe memele o ua iwa nei e hoomau iho. . ' Ku kahaha mai la na wahine a me na kane o ke alo alli,-e hoohialaai ana i ka nani - ^ kamahao 'o keia pua, a oiai lakou eitamailio . ana no ka ikaika o kona kulana, ua puka \ mai la na liuaolelo " Lakamana," mai ko la- J H kou mau waha mai; a o ke ano o ia hunolelo, U oia no ka ikaika, ke koa, lta wiwo ole o urni ;tau.sani. A i ka lolie ana p ke kaikamahine (Sj alii i keia mau huaolelo, puana ae la ia, '' o . ■ kona irioa ia, a o ke alii Lakamāna keia ! " (\ A kahea rnai la na mea a pnu ino ka hauoli, " Salaam Lakuamana ! " " ^loha ia Lakn- ( "v mana ! H A hoomaikai aku la lakou imua ona. Aka, , aole i nana nui aku ua Lakāmana riei i ka lakou rrmu liootnaikai ana-mai, a hoi aku la iai me ka manao e moe iho ma na wāwao o lte kaikama|ime alii, " Kuhi aku la 0 na lima o ke kaikamahine alii i kahi o ke- , k JhJ i uM ia.me . ke koloka ahuulu-o-A. na manu hulu nani loa, e ku kokoke mai ana ma konaaoao, A ua kahakaha ia ina- , lunp, o ua noho la h uahiolo o ko uho.Malae , • ' o Monanakahau, ka oi hoi o ka naauao rn»loko o na Paomoku Malae. Kauoha aku la ua ihHkan^ahine Hiii noi «

ke kumu ao olelo o ke alo alii e haawi aku ' i na ao ana i'kela a me keia la ia Lakamana. A na ke kaikamahine alii no i hoomaka mua ke ao ana aku i na olelo, mn ke kuhikuhi : a v ana i ka moena, a puana aku la i ka inoa. a ua puana inai la no hoi o Lakamana me ka moakaka. a pela no o Umeha i puana aku ai i na moa o keia a me keia mea, me ke kuhi ana o kona mau lima ia mau mea, a puana mai la no hoi o Lakamana me ka moakaka. A mahope, knhi mai'la ka iima o ua kahaka nei ia Umeha, ike aku la ia. i ka makemake o ua kanaka nei, oia ,hoi e hai aku i- kona (noa, a puana aku la no hoi ia, ia wa i pane mai ai ua Lakamana nei me "ka leo nuii ' '••/ ' piha i ka hauoli— " Umeha ! Umeha ! Umeba !" (-4 keia pule ae.)