Ka Holomua, Volume I, Number 12, 20 December 1913 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WAIOHI —O— HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

KA HUAKAI IMI ALOHA I KA AINA O KUAIHELANI

Kakauia e Ka-Lama-Ku-i-KE-Au Kaahiki

MAHELE EONO" Paio ka Wabine Ehu me ka Wahine Hikou-—*Tkeia o TCuamu.a Hoaikane Laua. (Hoomauīn.) ''E ikemaka aiia oukou apau me kela wahine ehu hookano i ka hopena awahia mai a'u aku, a pela nohoi me na kaikamahine liookano atia-i hoonahoa ma- nei e hoopapa pu me a'u. K® ik® nei au he ppe oukoj apau e kakoo ana mahope o kela e» hilinai ana oukou i kana mau olelo apau a k§ipa mai ia'u he hoopunipum. Aka, e ike koke iio ouleou i ka'u mea e hana aku ai." O ka wa- no ia i ikeia aku ai ka puhee ana mai o kekahi poe wahine o loko o ka hale no waiio o ke kahua me na hooho leo ana no ka pilikīa a poino o kekahi kaikamahime opiopio, oiai hoī kekahi poe e lulumi ana maluna ona me ka pioloke nui, a aia ke koko ke kaheawai mai la •mailoko mai ona m-a ka waha a ine ka ihu, Ua pau kona ike. a axie ka lohe. Aohe hiki iaia ke hoomaopopo ae i na mea apau e Jhanaik ana maluna ona. O ka wahme kamaaina keia i kokua ai mahope o' Mailekaluhea ma, huli ae la oia a kamaīliox aku la ia K.aauoaikahakoiwailaniikeaouli i ka olelo an a aku:

Mea ka hoi a hala kau mea i hoike mai nei imua o makou no ka loohia o kekahi o na kamaaina 1 ka poino mai ka wahīne malihīni ijiaī. H e poino auanei kela, auwe;.he make ma- j oli. Ke hele ala ke koko maluna, aohe hiki ke paa. 15 Ia manawa i huli ae ai o Ka-' aunaiKahakoi-wailani-i-ke-aoulī a pane aku la i na leanaka e lulumi ana ma kela ame keia aoao o ke kahua pu.heneh.ene: "Auhea oukou apau, e na kaxie ame na wahine o nei wahi malihini a'u axne kuu poe kaikannahine 1 kipa mai nei, e ae mai oukou e hoomalu oukou me ka maluhia loa, a na'u hoi ianei e lawēlawe hāna ae. E noho kela ame keīa o oukou ma kona wahi ilio, a naiia niai noljoi oukou i fca'u wahi pono e apa ae ai 1 ka oaloha a makamaka o kakou o aei aina a ka makaewaewa nui 'wale. Mai hopohopo oukou no ia nei. A maanei la, i hai aku au ia «TO>u, he "kuamu" k<nĀsēT

| piliki ke pii nei ke koke- akah- ka hu'a o ka wana. 0k i , a*hamu ii o ka hoa paio , I_i o nnkou a'u i w»nana «e r>e . ! Ā.k.", rae* ole kana make 1 ke mme o na pali aUna aoae k* aU ulili o kui. E ikea ana i ne*p Ima '"Hkikane o maua. N-'.a ] mai jioh-)i, na k:a ilikou hoe 1:. =■ » j wai; ni'.u aku "nohoi na r- .. uhi kapa' eleele." , Xka lohe ana ona ka**- «■ i kēia mau ol'elo a ua wahir>- - v.. I nei, o ko lakou minawa r > . ; hookuene pono hou iho r ko lakou mau wahi, me k: oleio ana māwaena o lako :Lo no na hana kupanahei a pankohao a iakou e ike aku nei me ko |,lakou mau maka ponoi. j ake nei iakoū e ike 1 ka hopena ] o ka paie a nei mau' wahme i "Eu» -ka, oKu .mu no ne * , hine i'ik ! Hoea mai nei;" w. ni |a kekahi pje o lakou i ka-n'- z> ae o.t me ka leo \ "Mai maoli k?kou i ka : ino īna keii poe malih.- : ! hoei m-: ian~i i keia po." I A rnalu ke ?.naiaa mai o oka wa no ia » K=»auna»ka_koiwa»:aTii 1 huh-ae ai a niiir _ : na kamaam '* Aols nae-pu'ā | a oukou mau wahi lau-aki n u- - kamaka hou i elima ka nui, • 'elua mau wahi pohaku a-la.'' He manawa ole ia miki ar.a aku o na kamaaina, loaa ma: la he elima mau lau-i ame na a-Ia elua: Oko Kaaima la no ia a paa ae la he el\aa Ikuaki ma kona mau- lima, hookahi ma ka lima hema a hobkabi ma ka akau. A. kena mai la i na kaikamahine e lalau j6ku lakou i mau lau-i, pakahi ka lau. a ka mea hookahi o laleou; a e kihaehae iho a lei ae ma ieo lakou mau a-i. I ke*a wa i kuemi aku ai -ua

wahme iiikou nei i hppe a meJ mao mai kahi mai e 4m'e-ā-wai j atia o ke koko o ke kaikamahine pomo, a Jku mai la oia malaila e nana ai me na muka i hele a kahu-ka-ena. Ia mana wāno i hooooho mai ai o Kaaunaikahakoiwailanhkeaouli i na pohaku a-la elua ma na kapuai wawae o ke kaīkamahine alaiia, kau mai la oia i keia oii:

"Hana ka lauki 1 ka maka Whī opiaa, Hookaknhe ana 1 k a wai-ula me ka. waikea. Ho -au]ana i ke kaha e kulolia Eia hoi au o Kaa u»alkali»ko\wai laniikeaouli, XTliu.li -wale fca mapuna wai au e ka w'ahine bōapa, Eia ko inaina, ko haha, ko lili, ke haai uei 'maluna. H© iaaiaa hala ole, lie huh.u hoope'a wale, ® paa ka lili, e paa ka iuaina, paa ka huim, koko, nioni ia iloko, a paa iloko,— Paa e; Paa hoi-— Owau nei la, o k» wahine a a hulaana o na pali.

Puli ku i ae o Ham >1 'Ja . ui, k r u .ti . a 1. >hd O k„ • j,u k.. ... u , .. m,:, 1J ' f 0 ce -i • uU ii'iiim ],► , !->• v i ; _ . i K.' n.i, » U i» K . I. K' J . i_l 1 1 I '~>\va no apao Ut,a me'.e a ?, o konn i- e -tr la no īa kuen - me lau-i ana e p?.a ani iT-.a na lima. H nau ka a.-ro-_, kuehu hem . kn-iiM noi K.-d hema. hoowah k-« akau. ke p.'O ma o ke popiiiKia e vaiho ana kana k .ehu lau-i ana a lioeā noho: 1 na w eiWae, pina n;>hci n=. kuaI:ma uhau ana he ekolL, ua like' īa me umikumamalnna ma-iawa ' 1 kueha ai. O ka paa īho la no ' i.a o ke koko e huai ana mailoko • mai o ua kaika,fxiaiiine ala f a o | kona ola loa ae la nonoi :a. j (S na maKamaka heluneia: Aole makou ī m=tnao ma keia hoopuka ana i kela mele pale hoola loa'i-a-kok'j tn;!una ae ia, i mea e a J o aku ai i ka lenulehu e uhai aku ixia la moa.- w k: lawe.'awe hoola ana i na 002 ma i, aka, he a , r.-k ole . a > makou ke &.lo £ie Tia ke.a. mo- ' olelo i ka ar.a'kj k_.-! panaha o ica han;. a ke mau kupjna H o- - - 1 nohoi ma ka hope ia. o mo- ' olelo kekah mia . ol ke Kj:~ ' panaha . ko ki r2oc«la ia ana o olohia rr,v ka a make mai, ke ke.-v a !Lelrn = kan laua o Luukia, a ka mak_:an * P a ~"kī a nahoahoa ke poo , naJ o ka pohaku m = rr.ul] o ka i.:i 1 ke kane, kau hnii na apanaoaia, : au aku au mai ke koko, aka, ua' paleia.no nae a ola. Nolaila, : e kal! * m ai e na makamaka helu-l helu—L.. S.) A ike ka wahike īlikou i ke ola ana o ua kaikahine kamaaina nei, o kona wa tio ia i kiola as ai i ka popo auhuhu ana ia Mailekaluhea me koaa manao e ai manu oia ilaila. ua K&opahua hou ia kana hana ino nb ka lua o ka manawa, aohe i l-ōaa. iaia ke ola makamae o kekahio na lei hulu mamo a ka wahme o na pali* hulaana o Ha-

makua, oia hoj o Kaaunaikahak 3i wail a niikeaou lt. !N"o ka mea, i kona hoo'ele aaa mai 1 kani popo auhuhu maluna o M^i'ekaluhe^, aia hoī, -aa paa aUu la 1 p=sie laū-i e !ei ana ma ka a-i o hea, ri hlo īho la kana make 1 man 9 ū e-i : mea o'.e. He mea 1 . na kahiko r~ku ne>, a. ke kawelewele nei r,o ,aha ia hana ī kei*« v\ a irawaena o kekahi t.oe ka lei ana i ka I -ki, ame kahi hipuu o 1* ano. Ua oleloia e poe, pela k=i lohe wa:e o ka mea kakau, he mea pale aku ka nei mea he laa a—ki ī tia ma'i ame |na popilikia komo . hewa mai i | k.2 kino. He oiaio paha ia, aoīe j paha, o oe, no nae e ka m-ika- • maka heluhelu ka lunakanawai jno keia wahi haja.wina pohīhihi io ke au kah ko o Hav.-a.ii nei. "i£' P.i ae la oe e Kuamu i ka iapa manu ole. H.e poo ka— pe ia au i lalama ae la. E ike iho oe, o na 'h'wahine opio keia ° "^ T aip:o, na muh ponoi o kela mau ka.kamahine e hului paa ma: la ina waiwai a na Tln\vs- , nne o Oahu ne', iloko o ka h? - |lau; wahi a Kar.unaikahakov | v»-a lan. keao - _' 1 pane aku ai i | ka wahine i..kou ) oiz Ijo o rC'_ — i' <rriwl - hooir.au an?. aku nono. » ke ena. ''Aee e !ū:.a a'amau kaikarr.ahine z>t, he mau moopuna s .<o.e ae a 1= ; oj nei na. KuwahannE.: oe īa'u e Kuamu, P-keir -e. a :ke o'e mai no oe | a h_eu o na pali hulaana o Eamasua. haalele ka la ia. oe ; ka mea mehana. Aohe ou wahi . noho o ka moku o Oahu a Lua, a aole nohoi ma kekahi pe'a o ■ na kukulu o Kahiki, no ka mea, faohe ou pih olaila. No Kuwahailb o luna me lalo s kela kaika keia kaika, kela hulilau keia hulīlau, mai ka uka a hoea ike • kai. A. i makemake oe ame ka iehulehu e ike i ka pololei o ka J u ( ole lo, ike ahi nowelo piko ' ho °huelo i na Lehua, ala- | ila, ua hiki ia'u e kaili mai ika no a a kakou mai ko lima mai, ah e puliki manawaino mai nei iloko oko poli. A ia ano oe i aa ai e eo makou ia oe» 1 *