Ka Holomua, Volume I, Number 12, 20 December 1913 — HE MOOLELO -NOKILA a MOIKEHA Ka Hookolo Eve Kupanahu-A o ke Kama Kapu a [Illegible] ka Na'n [Illegible] [Illegible] [ARTICLE]

HE MOOLELO -NOKILA a MOIKEHA Ka Hookolo Eve Kupanahu-A o ke Kama Kapu a [Illegible] ka Na'n [Illegible]

[Illegible]

M \HRTLK KKAHI, i lva IWookuauh-a' o n » Maku i ' tr,o kA > T v'k.v'. Aumoma a Mo.ke l i > m i v- Hiwui A'i i «- ' 'i Ma'<v Mv^:u. . I ke'i-n.i 1 iwa 1 k.i ahakanak » o mpau nei no ke kama opio, aia kekihi poe o ka ahakanaka ke hooi!t la i n-i ahewa ana maluna o ke opīo, aka, o ka hapanui o ka ahakanaka, aia no ka lakuu mau ahewa ana maluna o Laniloa ka moho kamaaina no kana mau a me kana rnau hana. Ke ha ohao mai nei paha koleahi poe o oukou e o'u mau makamaka heluhelu no keīa kanana opio mahhini e ninau ia nei, a o kahi keiki kaee opae o Moanalua, wahi a ka moho kamaaina i haulehia aku la i luahi na kana laau ihe ponoi. Ea! Ma keia wahi, e hoike pokole aku ai ko oukou mea kakau moke keiki kihele wana o ka lae kai po'i o KLaena. E o'u makamaka o ka ai uwahi ole o ke kaona a me ka i'a mihlima o ka Ua o Honolulu. Aole keia kanaka opio he mea e aku, aka, o ka kakou malihini kipa no ia, o Moikeha. Ua komo oia i ka o ua Ia nei, mamuli o ko lakou hooholo lokahi ana me kona mau makuakane kahu, oia o ISTiuloahiki a me Pahaahuanui. Ua hooholo lakou e like me keia, ma na lealea Pahee, Ulumaika, Puhenehene a me ke Kaalaau, o Moikeha o lakou ke komo ma ia mau lealea, no ka mea, he mau lealea ia i kamaaina a i paulehia loa i ua alii opio aumoana ala o Xahitikaialeale. na lealea Mokomoho, Ooihe, Uakihaki a me ka Ikoi, 0 Niuloahiki ke komo ma īa mau lealea, oiai, oia ko lakou 01 loa aku o ka makaukau ma ia mau lealea, a i oi loa aku hoi ma ke kukini, ina oia kekahi ona lealea e kukalaia mai ana ē ka Ilamuku Nui o ka La. No kekahi maū lealea e ae, me ke komo pu ana o kela lealea i oleloia o ke kaeaea hookalakupua o Ahuimanu ka moho, o Pahaahuanui o lakou kai hookonaoia ma ia mau lealea. No'.aila, i keia ikeia ana ae o ka make ana o Laniloa a hui ae la ka aha, ua kukalaia mai ]a ka hoomoe ana i na lealea a ke~ kahi Ia ae.

Nolaila, ua kii mai la ko La-| niloa mau kahu a me kona mau kanaka i kona kino a hoihoiia aku la no kona wahi o ka hele ji.m mai mo ko kokua pu ana | aku o ke alp Ka:Jiikapu ī kok hi > '■ ma-i kan.ika ik.uka ī ka au»mo' ■ a niama no i I<a holo an i no U i hoihoi ,ma i o ke 1 ;a'u Lair'o i a moho kaulana o; , O.ihu noi u. 1 . kol.* ha:ia oka 1 Paiioe I ka m ikank ui i;:a o keia ,'iuakai i l .a ho'hoi la iku la o. i rio kona wahi. Ēu» wale r.o ',v v ', * , ke kakahiaka e ho houa noi i ko iao la ka olelo 1 ke <eik>, 0.0 ';ona hoi aku iimua o ka me ka ohajna me kona kmo Lrpel-epe-o-

hina. I ka hal i ana aku o ka huamanewanewa o ka moho kaulana i kela lealea no ka hoihoL ana i kona kino, ia manawa ke alii KLaihikapu i ku ae ai a hoi aku la no kona hale me kona mau kanaka a pau. Ia lakou e hoi nei, aia na aialo a me na ohua o ke alii Kaihikapu ke ninau aku nei a nītnau mai no kahi i hoea mai ai j kela kanaka opio a ke koa a me | ke akamai nui wale. Aka, aole • e -hiki ia lakeu ke loaa pono ka 1 oiaio. j I ka hiki ana aku o ke alii l Kaihikapu a me kona mau kanaka i kauhale, e noho mai ana ke alii Moikeha ka lakou malihini a me kona mau hoa aukai 0 ka hoea ana m=u. I ka ike ana mai o Moikeha 1 kona kamaaina i ka hoi ana 1 aku i kauhale me na helehelena f hoihoi, ua ninau mai la oia i ka ; mea e pili ana i ka moho Pahee i make a me k=i manao o kona , mau kan&ka e pili ana nona. | Oia ka kona kamaaina i hoike ; aku ai i ka like ole o ko lakou j mau manao a me ko ka ahakauaka holookoa, e like me ka la- . j kou i ikemaka ai. j Wahi a ke alii Kaihikapu i ! hoike mai ai: - "He like ole ka ! manao o na na kanaI ka o loko o ka ahalealea no ka 'make arta o Lanil'oa. IT a olelo ' ae kekahi poe o lakou ua hewa I oe, a no kekahi poe hoi, ua he- • °Ie ae lakou me ka hoihoi ana I I na» ahewa a pau maluna o ka ' moho 1 make aku." j "No'u iho," wahi hou ana 1 | hoomau mai ai i ke kamailio j ana, "he kanaka make a poino ole no oīa, ina he akahele mai kona mau manao uilani" a hooJ kehakeha. Aole ka auanei, ua ! manao mapli no oia, oia 'ka oij kela o ka ike, ke akamai a me J ka ikaika, aole he nana aku i ke • ano a me ka ouli o ke kanaka a , me ka manawa." j "No na alii nae, ua hooili no , lakou a pau i na ahewa ana maluna o ua hoalealea la ou o na J hana lealea o keia la. IHe mea! oi aio, owau no kona hoa * iealea mau ke loaa ole, iaia he hoa

e papaleaiea ai. O kona wahi puunui wale iho la no ia o ka hikiwawe ma k.i huhu; e like no me kana 1 hana mai ai ia oe ma keia la īho la." I k-i lohe ana o na alii a me na aialo jho o ke ahi Kaihikapu i kana mau olelo e jkamaiho nei imua o ka lakou malihmi, akahi no a maopopo i I ka nui a me ka lehulehu o la-' kou, o keia kanaki malihini no ka e noho me lakou, oia I ka moho lanakila o ka la a lakou e ninau aku nei a ninau .ma.-. M'imuli o keia lohe a ikē pono ana iho la o na alii a me na aialo oke alii Kaihikapu i ka moho lanakila o ka la, oia no ka malihini 1 hoea mai* ai i o lakou la ma kekahi lamamua iho, nolaila, ua oielo ae la Jakou me ka leo lokahi o ka hooho: "Ua' hiki aku ia no kona (Laniloa) make ana, he hooio a hookiekie maoli no oia! Ina no hoi pela lakou a pau e hoohaulehia mau ia ai iloko o keia mau la aku i koe o na lealea e oukou e na malihini, alaila, o ka mea ia e a'o ia ai lakou, a o namoho a pau e noho kuikahi me ka lehulehu. Aole ka auanei pela keia poe a makou e ike nei o ka huki-ku ae la ka lakou nei mea nui!" Ua hoomau mai lakou ika lakou kamailio ana me keia mau olelo 1 ka i ana mai:

"He mea mau no keia i keia poe o ka aina, ka ewaewa a lilj wale aku no i na kanaka ikaika a akamai e īke ia a,e ana. Aole 0 leīkou nei nana aku, e; he kanaka ikaika io paha keia i oi loa aku mamua o lakou a hoohoa'loha a h'oomakamaka aku paha hoi no ka hoonui ana aku 1 ka ike a me ka makaukau. Hokai no hoi ua Maka-ia." I ka manawa a kekahi o lakou e kamailio nei i keia mau olelo a hiki ma kahi i hoopuka ae ai i na huaolelo hope, ua hu ae ko lakou aka. No ka mea, ua kamaaina loa

lakou i ka hana mau o keia mau moho i ko laua wa e ku haiki loa ai. Ma ia koena Ia a hiki i ka pōeleele ana, ua hoohalaia e lakou ma na hookaau olelo ana a me na hana hooikaika kino a. na kamaaina. Ma ia po ana Iho ua malama ia na lealea hula o kela a me keia ano a hiki wale i na hora lii lii o ke aumoe maloko o kekahi halau nui i hoomakaukau mua ia no ia hana e ke alii Kaihikapu a me na alii malalo aku ona. M!a ia po hookahi no hoi e malamaia ana hē ahalealea puhenehene ma'oko o kekahi halau e aku o ke ahi, he halau hoi i hoolakoia me na mea a pau e pono ai na hana piliwaiwai oia au i lea aku o ko kakeu mau kupuna. O keia hana nae he Puhenehene, he hana mau ia no ia ma kekahi mau aloalii i lawe ae i kela mau hana malaila ko lakou ola oka noho ana ame na popomaikai. He hana keia i hana mau ia e ko kakou mau kupuna me ka "pili ana i ko lakou mau waiwai a pau me ko lakou mau ola i ka pili īa. Aia ma keia mau moolelo kahiko o ko kakon mau kupuna e ikeia ai he nui a !ehul<ihu wale o lakou i pau aku na\ waiwai maoli i ka lilo aku malalo o keia hana. AoJe i pau iho ilaila» aka, ua lilo pu aku ka lakou mau wahine, na keiki a me ko lakou mau ola ponoi no ka makemake nui e loaa ka waiwai, eia nae, mamuli o ka makemake i ka waiwai, ua 1 lo mauwale ko lakou mau ola. i>ole i pau.

O na poe a pau e makemake ana i ka Helu 7 o KA HOLO MUA e loaa no ma ka Makeke ma na pakaukau a Samuel Kaohele a me Ane Kekuewa, a ī ole, ma ke Keena Pa'i oKa Na'i Aupuni, ma Alanui Kukui. A pela nohoi me na helu e ae.