Ka Holomua, Volume I, Number 20, 14 February 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauin e K \-LAiu-Kr-i-KE-Au K\ahiki MAHELE EONO SSA HUAKAI IMI ALOHA I KA AINA O KUAIHELANI ( Hoomauu.) 0 ko ianei pe'a ae la uo ia 3cii i na aikane ia Hainakolo me IMailelaulii. A aole keia i nalowale mai, aia hoi lohe aku la keia i ka leo uwa o na kanaka i ko lakou ike ana i kekahi mea kupanaha, oia hoi ka uhi paa ana ae o ka lau o ka maile mai o a o o ke kahua ahaaina. Ua hele ka lau o ka maile laulii a halii ma kela ame keia aoao oJ kct lanai mailuna iho oj na kumu'"kou\ __ j He ui keia nee ana :i lala I opiopio o ka inaile, ca wa oe o ka raea 1 ulana iroena pawehe maoli ia e na. lima o k«e kauaki. I <s i£ia īo ka lanai a ua mau kaikamahine alu nei o Hawan i ! olelo mai ai ia kakou I?," wahi | a kekahi mau aliiwahine kamapane mai ai me ka hoonau ana mai nohoi i ka olelo anei: "He mea keia i ike ole ia e kakou .mai k6 kakou mau ku-* pun,'a mai. He hana nui keia o ka hana ana i lanai ahaaina, a i aa aiiiwahine ka hoi o Hawaii he mea liilii wale no." Ua lilo loa īho la keia lanai maile lauln a ke kupaianaha nuī wale -i mea. wawa nui īa e ua poe aliiwahine ala o Honolulu nei. Ua makaukau mai la na mea apau a ku iluna o kahi ahaama, ke hooneenee pono nei kelā ame keia aliiwahine ma kona wahi iho. Ua hoana okoa ia ae la no hoi ko Hainakolo ma wahi. A ! ma ko laua wahi e noho ai me ko laua ohua, ua noho kokoke aku Ia o Kahuailana me hila. 1 1 ka hoea ana aku o ke aikane a Hainakolo ma i ko lakou wahi e noha mai ana, ia wa i olelo mai ai o Kaauna iaia: "Nani ia, ua hoi mai la oe; nolaila e komo oe i kou aahu e like me ko na aikane nei au. A Pau ia, pii oukou i ka ahaaina a. na'liiwahine o Oahu nei. Ua aahu īho la. o Hainakolo ma i ko laua mau aahu hulumanu, a he keu nohoi a ka ui ame ka nani. Alaila., hoaahu mai la 0 Kaauna i ka ahumanu o nei <<aikamahine hookama ana. A 1 ka makaukau .ana o lakou nei, ia wa olelo mai la o Kaauna: Auhea oukou e na kāikamahine a maua, raa ke ala maka lepo ole oukou e Kele ai. E waiho oukou i ka lepo no ka peelua ia wahi e oni ai; aka, no

uukou, ea; e lawe oukou 1 ke alahele maluna o ka lewa. "Eia nae mamua o ko oukou haalele ana iho ia kai nei, e ua ana ka ua,'anapu na alelo oka uwila, hoike ka hekili ame ka makani i ko laua mau ano apau. E kahe ana ka wai ula me ka waikea. E ino ana na wahi a pau o keia mau hono, a koe kahi ahaaina o oukou. Aole nae e hiolo ana ka ua, aia no a hoea oukou a komo iloko o ka lanai ahaaina o oukou. E hoike ana keia mau hoailona he mau alii nui oukou mai ka po maī, a no olua auanei hoi lcs wai, ka hekili, ka uwila ame ka makani, laahia iluna o ke aikane a olua." Pau no keia mau olelo a Kaauna o ka olapa īho la no ia o ka uwila, ku'i ka hekili, a pa no hoi ka makam. Ti wa oka oili pulelo mai la no i i o Hainakolo ma lele ana ilok'o oka lewa. A ike na kanak-i 1 ko lakou nei lele me na kmo manu, hookani ae ia lakou i k.i pihe uwa me ka piha ohohi-\ O ko lakou nt'! īa a k>;u pono nialun.3 Vd V ahi o ka aha-' aina d hoomakaukauia ai, o ko lakou nei mio īho la no īa a ku 1 ana ilalo iloko o na leo wawalo kupinai o na mea apau e hookani pihe ana. A ku lakou nei ilalo, ia wa i kii īa mai ai lakou nei e kekahi mau aliiwahine e hele aku no ko lakou mau wahi i hookaawale ia.

Xa lakou nei no a noho ma ko lakou mau wahi iluna o na nu'a moeaa pawehe, o ka haule Iho la no ia o ka pohaku hekili maiuna pono īho o ka lanai ahaaina a na mea apau e noho ana. A ma ia wa nohoi i ike ae ai na mea apau i ke ka'i hele ae a ka ua ma ke kua o kela ame keia hale a koe no ka lanai ahaaina, aohe haule o ke ku-a-ua mana wahi. A. noho o Hainakolp me Mailelaulii ame ke aikane a laua ma ko lakou wahi, iloko hoi o ko lakou mau aahu manu a ke kupaianaha nui wale, o ka manawa no ia i hoomaka ai ka ai ana a na mea apau. Ua ai īho la o Hainakolo ma a hiki i ko laua maona ana, a pela hoi me ka laua aikane, a ia wa i olelo mai ai o Hainakolo imua o na'liiwahine, penei: Ua ai iho la maua ame ke aikane a maua i na mea i hoomakaukauia e k j oukou lokomaikai, a ua Luva. A.ohe a makou hoohalah j],' Nolaīla, o ko maua wa kei i - hoi ai no ko maua aina; nohoi maua, hele pu no mc k. aikane a maua. I noho hoi ouke: a i makemake 1 ka holo mak ikai ae īa Hawan, mai poina i i:e kipa ae i ko ma . koU T ahl ' ola ° Waipio i lea wai iniki olu o Hnlawe. B[e ai, :he 1 a, he hale a he kapa ko ia | wahi no oukou e pilikia ole ai noho ana. Ina no e makeae i ka lawaia pokole e

| mohala ai no umauma naha, aia no ka i'a kaulaaa o ko makou aina i ka miliopu i ka hma, [ i hakalia no i ka hopai a hamama, na ka i*a no īa e pakelo. O ka apua no o ka hopai kahi malama loa, o , pahemo ka ī'a'holulelule mahope. Aloha wale ka i'a unahi ole o kuu aina." 1 Ua lilo na oflelo a Hamakolo i mea mahalo nui ia e na'hiwahine o Oahu nei, a ua haawi mai la nohoi lakou iaia i na hooia ana no ko lakou holo aku 1 Hawan, a hoao i ko lakoO īke kukulu hopai oopu i ka wai hui iniki ili o Hiilawe. A oia ka ka mea kakau i hoomanao ae ai i keia mau lalani mele: T.nu 1 ka v»ni o Hnlau c l kii ī'u m.hupii ī ka limi t'a h.inai h.\hv i k:i pu.i || Da hfh.i W'mpi.. i kn i„h ,| A pau ka H~-\mo.koLo ma haawi ana i ke aloha. hope i ua poe makamaka nei o lakou, o ko lakou oih ak ī la no ia a hele aaa i ke aouli, •" k _• ao ua 1 a o luna ae. Jtde wm hoi keia i kalae ae ai na a :> o tīā rām,"~p a " ke ki ikili anie k.i hiolo jua a ke ku-a-ua ma kela ame kena wahi o ka ama. Oiai o Hainakolo ma e lele ana, īke aku la lakou i ka hee a ka punohu īluna o Ihiihilauakea, a kau maopopo niai la hoi imua 0 lakou ke akaku o na. makuahine oia o Kaauna ame Kapo ī ua wahi nei. O ko lakou nei lele la a hoea , ilaila, hookuu ka maopa o ka! lele ana aku ī kahi ana makua-i hme e noho ana me ko laila ku- j pua wahme oia o Innhilauakea. X ko lakou nei noho ana iho a kuu ka nae, hoolale koke mai la no o Ihiihilauakea īa lakou e hahao ko waho ia loko a piha ka lua o ka inaina. Hoole aku la nae lakou nei me ka olelo ana aku, aole ī pau ko lakou nei maona mai lalo aku nei. lanei, pane mai la o jECaaunai ia Hainakolo: "Auhea oe e ke kaikamahine, eia makou a ī ekolu, he mau makuahme nou ame ou mau pokii ame ke aikane a oukou. Aole hoi o na pokii ou 1 au aku la i ke kai loa no ka aina o KLuaihelani, aka, no olua hoi na kaikamahine imua o ko makou alo, e hoolohe mai oe i ka olelo, a oia keia: E hoi ana kakou no ka ama hanau, i ko ai ko pule i kahea ae ai īa'u, no ka moewaa o kau huakai i ke kahea kua ia naahope. Ee mea oiaio, aole ī ae ke kupunakane o oukou o Kuwahailo, e holo oe i Kluaihelani. Aole n*u e imi ī ke kane, aka, na ko īpo kunane no e kh mai a | loaa oe i Hawan nei i wahine a pi'o īho no ī ka i'o pono. JSTam ia, ua noanoa wale ko helehelena ui ame ka nani i ko Oahu nei poe, nolaila e ku ana kuu makaia he one ai ala o Oahu I nei. Ano, ke īke nei au e holo t io mai aua ko kunane e kiī i»

oe, a e lawe pa mai ana oia he elua mau k-iikamahine ui oia o Sole-maka-onaona ame Hilu-i'a— no'enel'e, na knikuahine o A,naeholo ame Amaama noho. Oka laua hana nui o ka haawi i ka u'i īa Kleaniniulaokalar>i, a hkeka no'eno'e o na maka me ka ka Hilu, a o ke onaona hoi me ko ke Kole ka lelehu o na ouohi> ike. Auwe, ka nani! "Ae; e hele mai ana oia me ka manao hookelakela 1 na u'i o olua, ko Kuaihelani me ko Ha-waii-nui-kuauli, kaikunane me ke kaikuahme. Mamuli keia o kona lohe ana no ka nui o kou u'i. A.e; i Hawau nei olua e īke ai a ike mai, oka noa ana o ko olua mau kapu akua 1 Ku~ aihel-ni' N "A o'ai mamuli o keia noanoa wale ana o k mau helehelena, ui pi'i kipn. pan ki hie, a paa nohui \< \ īn' oa e ke aln; nol.ula, e k.i hou 1 hope e noho l'wi t i\ ko o ko*lcipu, i hik' i ki hiv i ar.i mn o ko k.mt % i a v>ir,ip.r .n.Li '"'u im m'i —~rrr-rn e- \vx-he i kapu t il;i ko k.ipu akua, a hemo ka īpu ku.i ii.i ka aunukua. \oi k i r,UT Lead on the Holomua ' Lead on to the Front!