Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 3, 19 March 1856 — NO KA NOHO PONO ANA A ME KA MALAMA PONO ANA I NA MEA I PILI ANA ME KA POMAIKAI O NA KANAKA. [ARTICLE]

NO KA NOHO PONO ANA A ME KA MALAMA PONO ANA I NA MEA I PILI ANA ME KA POMAIKAI O NA KANAKA.

#He ftiea nui keia i na kanajca a pau, a he mea nuUno, hoi ina kanaka- Hawaii. No ka mea, uā*pili keia i ko lakou noho ana i keia >va, ame ko lakou noho ana mahope. ' < He mau nlanao no ko’u e pili ana i kpin mea no na mea heluhelu i ka “Hae Haieaii ,” .. me ka manao lana e kuhikūhi i kekahi poe i nmikāi i ko lakou noho ana, a e hoolilo i ka mea e lona ia lakou, i mea e pono ai ko lakou noho pu ana. . Kiu ka mea mua, o* ka* 'manawa. Oia ka< wa i hanaia’i kekahi meā, a oia ka.ya £ hoomnnao ae. Oia ke kutnu a h»ma i.kela mea keia mea. Aole e hiki ia kakou, ke hana tki me ka manawa ole; a me ka manawa no. e hiki ia kakou ke hana i*kcla mea i keia mea e makemakeia ai. ’ # He waiwai nui ka nianuwa, ā ua haawiia no na kanaka. Ina i malama pono ia, he nui ka uku e loaa mai; a i malama ole ia£he mea ia e poiho ai. • Heaha ka mea e hiki ai i ke kanaka ke hana. me kona Kale, ke malama pono no oia ‘ i kona manawa, ame kona meāe kokuamai? K nana kakou f Kpkahi in«a i hanaia ai. Ke noho qc| o Kanakapono ma kfchi«kua ainai he wahine kana. a me pa keiki eha, elua keikikane ame elua hoi kaikamahine. He 16 makahiki ko ka mua keikikanē, a he *> no makahiki ko ktmaRahiapo *he kaik‘amahine. Ka noho aDa‘me*lakou>pu, hine o ka wāhlne'o Kanpkapono, a o lakou a pau e noho pu an'a, ehiku no, - ‘Mamua, he kanaka Hihune o Kanakapono. I ka wa*i mareii, he mau eka aina elua no kona, a me ka- kal£ pili liilh, Ane ka oo, a me ka pahi’ oīo, *a me *ke kila, a peia aku: Uuku konā waiwai ia poanawa. . He wāhiāe maikāikona',. o Mele kona inoa» a ua likh pu He wahine Kana «10 oia, eole ho(kr#aaota k*mail|p «iale ae ka malowa—ke koma ic oke 4tolohe—a5fe hoi e moe-wiW oia m% >da ho’hena 0Ī9 • ka •loolu.

Ua malii pono ia ko iaua aina, a nui no ke kaio, a pm ka uala, ipu, maia, kulina, kope,* a me-na mea e ae ;* a he moa no ko laua, a me na puaa, a ua hana’i pono ia, a ua kuai aku no kekahi. I ka makahiki hookahi,.ua loaa 20 mpa, a ua hanau a ua lilo i na nioa hui 120. Ua i 100 no. ka uku &5 keoeta pakahi. O ka nui o na dala i loaa he jj25 Ua l$uai luu ia makaliiki 2 puaa, no na dala jJ10, * 10(flfauna kope $12, kahi kalo.j5, a hui pu, lie $52 ua ioaa; Eiā hoi,*Ua hoololi o Kanakapono i kahi kalo a me ka waiwai e ae, no ka ia a me ka paakai iio kona ohana. Ua loaa. rt<y oia ka lole kupono no kana' wahine a me ko laua keike r a i’hiki no ia lakou ke h#le t ka pule »me ke kula Sabati, i kela pule keia pule. E ninau paha oukou, H£āha hana a Kauakapotto me kona dala?” Eia no. I ka \ta kuaiia’i ke aina aupuni, ua hoopii no oia e kuai i na eka aina he 20. A no kona makaukau ana i na dala iloko o kona lima, ua loaa koke no i ka palapala kila. O ke dala ua liloia no ka aina he $19; nolaila, he mnu dala-kōe., f Ua kamailio pu laua.no ko laua hale liilii, a me ka ino, a ua olelo laua e pono ke kukulu i hale hou. A kamailio no hoi o Kanakapono me pu kekahi kamaha maikai, no ka pupa a me la&u no ka hale hou. Taku la o ke kamana ia Kanakapono, 'penei: ‘‘ Ina’e hele pu oe me au i ka ululaau, a e hana i na papa a ine ka lāau nui wale, e haawi no au ia # oe i na papa a ine ka laaQ no A ua # ae aku la o Kanakapono. A hana o Kanakapono iloko o ka ululaau he* mau mahina eha a elima paha, a loaa no kona papa a me laau no koua hale. A kokua no Mele, a ua*olioli no laua no ka loaa ana i na inea haha hale. E nana kakou i na dala i liloia i keia hale hou, a me ke auo o ua hala )a. O ka loihi o ia hale la, he 30 kapuai, a o ka laula N§20 kapuai, a o ke kiekie o na pou he 9 kapuai, a ma nn ekolojie la- 5 nai no, a he 6 kapuai kona laula. Ua .paā ka hale i ka papa hele, a he pili wale no rftaluna. llokoeo ka hale, he mau keena ekolu, hookahi keena e noho ai, a elua keeAa hjamoe. A o na keena hiamoe, ua maheleia i elua; a iloko o ka lanai ua paaia elua keena waiwoi. Eia ke aoo o na kenna hiamoe: hookahi keena hiamoe no Kanakapono a me kana wahine, a pili me keia no ko laua kaikamahine elua, a kekohi no ko laua keikikane elua; a kekahi hol no ko laua makuahine, da p*te maikai oo ia. ‘ Eia ke dala lilo: No napapm. 1,700 kap. $5100 “ \£u t 750 23 50 * kūi, 25.pauoa t 2 50 | Pane elna» 10 00 •• • *• 4, 24 00 AoHele. 25 00 • ■ ■ ■ ■•V*- ■ ■ , O aa pppa % me aa ea ifcuniirlU Ji£r

i\a hana, a pela no ka ako ana.- A uo ke dala maoli i liloia iloko.oia hale, eia nb; Kela mea keia mea kuai, $39 No ka lawe ana ia mea, 15 00 No hoohmalima, - 26 00 O na dala apau, $80 00 A paa no ka hale, a maikai no hoi, no ke rnea, ua kokua lakou a pau, o ke kane, ame ka wahine, a me na k**iki a pau, me ka ikaika a me ka A o ka maik&i ioa o keia mea, ke aie ole. Ua kaa ia ke dal& a pau. E ninau mai paha kekahi, “ Mahea mai la • keia dala o Kanakapono?”. Ke hai aku uei au ia oukou, ua akaka no ka loaa mai ana o ka hapa, a ma keia hope aku nei. e hoakaka Hou nei au i ke koena.