Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 33, 15 October 1856 — KA HELE KAAPUNI MA HAWAII. [ARTICLE]

KA HELE KAAPUNI MA HAWAII.

Helu 6. I ka la 31 o lu'ai, heh' nii e nana i k Hale K i'anni o R<*v. P B Lyman, a e mnkaiki.i i*i hale a ine ke Uulu a me ke kaapani i ka Imle. He wa’>i m* ikni mmli no ia. Un knkuluia ka hale kuln mu kn nina ki’la, mnuka o ke kulanak;iuhale o Hilo, ma k hl ki kie iki. a hiki kek hi e ku ana m« ka lanai o in hale, ke nan.*’kn m lu a o ua la, i ke nwa a me ka moana ma o n ku lii, Maikai lon ke na a’ku, ma keia hnle aku Ma k i Hikim, ma ka Hema, ke K mohana*. a me ka Akau. He Kii maoli no ia e hanaia e ke Akua. He panarama nani loa, a oi aku kona nnikni mamua o na wahi a l pau paha mn ko Hawaii Pne Aina. Hc kula maikai ko Laimana.ma, mal* k<» mai o keia kula h»aa n.ai na kumu kula ka nuiona kula Aupuni ma ko Hawaii MokuI uni, nui na mea maikai e ao »a maloko o keia kula, u nui ka malama ia o na haumana i ka mai a me ke ola, maikai ka ai, a maikai na umi himnoe a ; ela aku na mea a pau e pili ana. Pi maikai kei» poe haumana, ke noho lakou me ke an<> i aauao a me kapo no; aka, ina ua lalau kekahi i ka molowa a me ka hana ino. nui loa kuna hewa a me kona poho a me ka poino. - . lloko o keia kula, he papa nui ma ka olelo 6eritania, he 33 a keu paha, a ua akamai iki ka nui o lakou i keia wa, a ke holo nei keia hana maikai, a ua lana ko*u manao, e loaa io i keia papa ke akamai maoli ma kela olelo \%niwai nui, k'* imi lakou me ka Heaika a %e ka hoomnnaw* nul. Eia kekahi. O ka pot puki oke ma keia kula, he hana maikai no ia.ua akamai lakou, akamai maoli ka iun» o la poe. Ma na ohe peluta (Flute) ka lakoli haita. Poi o ia lakou e imi i kekn i mau mea aoo e, i Violinekelo a i Viola baao paha. Aloha ia oui*ou, na kumu i me na haumana o ke Kulan » ma Hilo. I ka la I b Augate, oia ka poalima, hoike Aakon i na )iula Aupulii ewalu, ma Hih». Ē(t*Mfk:oa »ia mau kiila a me Aa kumu a mt ki o 0t haumaMi kofike»a x . penei.

Ka Aina, Kumu, Na Haūmana. Waiakea, , Kalana, 23 „ . < Kaelemakulo, iA Piinalioa, J Holopinai. 40 n ( Makuahine, Pueo - | Kaluaohaku, 45 Piihohua, . . Waialoha, 18 . Haaheo, Kawnihae, II Pahoehoe, Kailihou, 17 Pueouka, Keakamahana, 16 A o ke kula o Keaukaha, o Waiwai ke kumu, he mea ole no ia, elima wale haumana e hele ma ka hoike; nolaila, aoie i hoike ia. ■ V *• • ; - ■ No ke kuia o Wniakea. Ma ka papa heluhelu Huke, he 2*2 na haumann, a o keia poe, he 7 no ua akamai a e 7 n«» ua makaukau iki, a o ke koena he mau mea hou aole lakou i makaukau. Ma ka Helu naau, ir.a ka papa mua, hookahi men akamai, hookahi makaukau iki a ua hemahema ke koena. Ma ka papa elun, aole makaukau lakou. Ma ka H lu kakuu he 7 wale no, a he elua mea akamai iki a ua hemahema ka nui. Ko kula o Punahoa. O ka p«*e heluhelu Buke, he 36 Iukou, ao ka nui o keia papu he inau kaikamahine no, a o na mea akamai he 13, a o ke koena he p«*e hou raa ka heluhelu, aole makuukau loa lakou, Ma ka A, a me ku hookui he 8 no. Ma ka Helu naau, papa mua, he 23 lakou. akamai no hookahi, he 5 inakuukau iki a o ka nui a«»1e ihakaukau lakou. Papa elua he 17 lakou, aole nae makaukau, he poe hou paha Ma ka Helu kakau, he 21 a ua akaniai iki n«» kekahi poe, a o ka nui o lakou aole makaukau loa Inknu. Ke kuia o Pueo. Ma ka papa heluhelu Buke, he 38 lakou, he 16 kn poe akamai a o ke koena, he poe hou lukou, a ua makaukau iki no nae lakou Ma ka Helu naau, papa mua, he 4 a hookahi no mea akamai.—Papn alua, he 17 lakou, he poe liilii a inakaukau iki no nue lakou. Ma ka Helu kakau, he 15 iakou, a ua akaniai kekahi, aole makaukau ka nui o lakou. Ke kula o Haaheo. 1 ka heluhelu Buke, he 81akou a he ekoln no i makaukau a he poe hou ke koena. Ma ka Helunaau, he 6 wale no, a ua inakaukau no naelakou a pau. Ma ka Helu kakau, he 5 no, a ua akamai iki. Ke kftla o Pahoehoe. I ke Kumu Mua, he 3 —“Ma ka heluhelu Buke, he 14 »no lakou, he 9 ua akamai a ua inakaukau iki no ke koena. Ma ka Helu naau, he 12, a he 3 a he 4 paha akamai iki, a o ke koena aole mukaukau l«»a lakou. Ma ka Helu kakau, he 6 no lakou. Ke kula o Piihonua a me Poponka, ua hemahema loa keia mau kula elft«, kupanaha ka molowa a rne ka 'oaaupo 6 na kumu, a pela no ma Keaukaha. Auhea ke Kahukulp ! Aole ohe aloha | keia mao Uaumana nele maoli i ke kumu maikai ok? Pehea, aole hj-

ki ia ia ke hookomo i rftau kumu maikaikai ma keia mau kula ? Heaha ka pono ke hoonoho i elua kumu ma ke kula hookahi? Pilikia t aha i ka nui o na haumana ! Aole ka! Eia ka pilikia maoli, o ka molowa o na kumu! Aole |*ela ma na kula haole. E nana kakou i ke kula o Ingrahama ma Honolulu nei, he 50 a keu kana mau haumana, aole nae pilikia. no ka molown ole. K nana ike kula o Mika Wahine ma Nuuanu, he 50 a keu na haumana, aole nae pilikia no ka molowa ole. E nana i ke kula o Kipimana ma Kau, h« 50 a keu ua hnumana, aole hae he piiikia, no ka molowa ole t a pela’ku. Heaha ko kumu o ka like ole o na kumu haole me na kumu Hawaii? Ei« paha; Ua makaukau na kumu hanle ika lakou hana. 2. Ua ikaika no lakou ika hana, aole molowa. 3. Nui ka makemake o ha kumu haole i ka lakou hana. 4. Nui ka hilahila ona kumu haole i ka hemahema o ko lakou inau 5 Ke aloha maoli ia i ko hikou inau haumana. Nolaila; nui ka ikaika a me ka hoomanawanui o lakou. A pehea hoi na kumu Hawaii? Pela anei ko lakou ano? Aole paha. Ua maikai no kekahi poe; aka, i kuu nana’ku, makaukuu oie ka nui ona kumu Hawaii, aole ikaika lakou, ua inoiowa, aole iakou mnkemnke i ka hana, aole hilakiila i kaJjemuhemn o kn lakou mau haumana, aole aloha maoli ina keiki. Eia ko lakou makemake nui. oka uku, oia wnle no. Aole manao lakou i ke kula, aolo aloha i na hauinana, o ke dala wale no. kn mea emakemake nui ai. Nolaila, hemahehia nui na kula; nolaila ke poh nui oke Aupuni; nolnila ke kaumaha nui o ka poe naauao a me na makamaka a pau o ko Hawaii nei lahuikanaka.