Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 1, 7 April 1858 — MOOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.

Ua paiia k«UahiMooolelo Hawaii mnmua ma Luhainaluna i ka makahiki 1838. Na Kipeln i knkau, mahope ’o ke kuka nui ana ine Davida IMalo, Moku, me na kanaka nuiau

e ae, ma na mea Hawuii. Ua heluhelu nui ia keia buke ; ua paii nae i keia wa. Ke

liuli nei kekahi poe e liuai, aole nae loaa. Nolaila, ke hoopouopono hou nei o Pokuea, kekahi Kumu o Lahainaluoa, i keia inooolelo; e lioololi ana, a n hookomp ana i na mea

hou iloko, a e hoomakaukan ana, e pai iiilii iloko oka Hae: Hawan. He pono keia; a e paiia nna no ma ke ano huke mahope; a pau ko pai ana o ku Hae, hoololiia ke kepau ma ke ano buke, a paa huinM ia hoi, a kuai aku. ' Ninau mai paha kekahi, heaha ka waiwai nui o keia Mooolelo Hawaii ? He nui ka waiwai i ka poe heluhelu me ka noonoo. Maiaila ike kakou i ke aim kahiko o na knpuna o keia lahui, mai a P«[)« mai. a mn ke ano o ka noho aiy mamua, i ka wa hiki ole inai na haole, ame ka pono oko Akua. Leaiea ka manno o ka poe naauao ma ia mea; olioli no hoi; no ka mea, o na kupuna .ia o keia lahui Pono tio, e huii a ike kakou i na mea a pnu iloko o ka mooolelo kahiko o Hawaii nei, no ka laha ana o keia lahui, no ke kaua ana o na ’lii, no ku mahiai, lawaia, hana hale, kalepa, kalaiwua, hoomunakii, inare ana, kanu kupapau ana, me na kapu oolea, a me na kuauhau alii, a me ku holo ana ma ka moana, a tne ke kalaiaina, a pela aku, a pela aku. He inea ia e lealea ai ka poe naauao; he aien hoi ia e maopopo ai ka pilikia o ka noho ana, iluko o ka nauupo, a me ka pomaikai o keiu koho ana, iloko o ka innlamnlaina. Ma ka ike ana i ka hnaupo o na kupuna, ua hoomanakii lakou; aole hoomana i ko Akua oiaio; kaumaha aku i nn kanaka inake imua o na kii; luhi lakou i ke kukulu

ana i na heiau; oolea na kapu; pilikia loa ka k noho ana; hooluhi wale na kaliuna, me na kauia, mo na’lii, no ka naaupo, ike ole i ka oleJo ake Akua. Akaka keia ma ka moooIelq, kahiko o Hawaii nei. O ke kaua kekahi mea e pilikia ai»i kela wa; kaua iuo; kipi kekahi alii i kekahi, a

uinouine nw ku aina, nolaila, nui ka pepehi,

u me ka hookahe koko ia wa; no ka puni aina, puni hanohano, hookano, a pela aku. I keia wa, aole kaua, a nolaila, oluolu ka nolio iina. No ka naauj»o u<» ke kaua, no na kapu, 110 ka liooluhi wale, poiiiu na makaainana i ka wa kahikp'; aole noho lanakila e liko me keia wa ; aole aina, aole waiwai, a«le n<»ho pu, a ai pu nu kano rne na wahiue; aule h<»i malamaia na keiki; aole mare ppno «a kane me na wahine. Maopopi) keiu niau inea ma ka mnoololu kahiko, a ua pono no o liuli ua kanaka a pau, i mea e naauao ni, u e hooikaika ai ma ua niea hou, ano naauao. .

Pela ma na aina nnauao. Ua ike kakou i ka Mooolelo Reritaui:i i paiia ma l;a Hae, mamua iho nei; lealea no ka poo naanao., i ku heluhelu nna; a he inea hoi ia »■ nmopopu ni ka hana e pono ai, u me na hanu e poiuo ai ka lahiiikanaka, I ka w:i kahiko, ua naaupo loa na kupuna o ko Berilania p< e; he p<»e peguna, lunmianakii, liihiu loa, kaua, powa, kaili wnle, hooluhi wale; a mn ka inooolelo o ia lahui, ua ike kakou, i ka hoololi hou nna i ke aupiini, ka hoio mua o ka naauao; ka pau aua o ua inea ino he nui wale; ku pono o ke aupuni, ka waiwai, a me ka hanohano o na makaainana me na ’lii, o Berilania. He aupuni ikuika loa kela e noho nei, a ma k<»na inooolelo, ua akaka lc»a ka mea e ikaika ai, o ka naauao; a me ka pono Keristiano, oia na kumu. Nolaila, e na kanaka Hawaii, ina ike q.ukou, i ka iMoooIelo Hawaii nia ka Hae, e heluhelu me ka noonoo, a me ka malama no hoi tna pepa, e lieluhelu hou'ia mahope, i makaukau oiikou ma'na mea kahiko o keia lahui. Oka poe opiopio nae, iloko ona kula, ka pae pono ke huluhelu nui i keia mooolelo; no ka mea, mamuli nalowale ia oukou, na mea V)aloko, ke mnkaala ole oukou.