Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 15, 13 July 1859 — HAAAWINA XIII. [ARTICLE]

HAAAWINA XIII.

No ka helu ana i na •āuhau. Pauku 490, Na ke Kuhina Waiwaime ka ae mai o ke Alii, e hoonoho i kela makahiki keia makahiki, raa ka la mua o lulai a mamua ae paha o ia la, i elua Luoa Helo, no kela Apa- ’ na Auhau, keia Apana Auhau, o keia Aupuni; na laua e hana pololei, mamuli o ke kuhikuhi ana o;ke Kuhina Waiwai, i ka la mua o 8epaiemaha, a mamua <e paha, i palapala helu i na Kumu auhau a pau o ko laua Apana, e like ’ me ke Kanawai, a e hana i ka moo pololei o . ka waiwai i helu io, e hoohiki ia e laua e Jike 1 me na pepa hakahaka, a ua Kuhina nei i baawi ai ia Uua, a ma ia pepa e hoikeia na inoa, o na mea a pau e auhau ia, a me na kumu aui hau pakahi, a me ka nui o na auhau, maluna o • kela kanaka keia kanaka. • Ina he mea noho ole ma kona wahi. ka mea i nona kokuhi waiwai e helu ia, e hoakakaia ko- - na wahi'e uoho ai, ke ikeia: aole e ikeia, alaila, e palapala ia no, aole ike ia: Ina e iike i ole ka manao o ua mau Luoa Heiu nei, alaila, i na kaPuuku kula o ia Apana e noonoo i na • mea Uke o laua, a o kona manao hooholo ma Ja •••.-• | ■ helu ana, oia ka mea paa loa. i Pauku 491. Aia a kohoia kekahi Lona . Helu, alaila, e hoohikiia, a e kakau inoa hoi i imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu. Luna- . kanawai Apana, a Luna e ae paha, f haawiin i ka mana e hoohiki, i palapala hoohiki oihana, a l na ka Lunakawai, a Luna e ae paha, e hoojli i koke aku 1 ke Kuhina Waiwai, i kope i hooiat ioia o ua palapala hoohiki nei; Penei hoi ua par [ lapala hoohiki ue e hanaia al “ Owau o—i kohoia i L«ou np ka

Anpana o , ina ka Mokupuni o ,ke hohiki oiaio nei au, e helu pololei i na Kumu Auhau iloko oua Apana nei e like me kuu akamai, a me kuu noonoo pono, a e hana i na hana a pau i pili i ua oihana nei, ma ke Kanawai; pela ke Akua o kokua mai ai.” Aole no e uku ia kekahi Luna Helu no kana hana ana, aiu a loaa i ko Kuhina Waiwai, ke kope o ka palapala i hooiaioia no kona hoohiki ana, i oleloia mamua ae uei, Pauku 492. Na na Luna Helu o kela Apauakeia Apana, e hele ma kahi noho, a ma kahi hana paha, o kela mea, keia uaeaku i kaauhan, maloko oia Apana, e helu, a e hoomaopopo i ka nul o na auhau, a kela mea keia mea e uku ai,a ioleia e hoolaha make akea, ma ka palapala lima, a palipala pai paha, iwaena o na kanaka 0 kela wahi keiawahi, a ma na wahi kupono paha malaila, e halawai me ia i ka wa, ama kahi i hoakakaia ma ia wahi, no ia hana; & ioa e hoole kekahi kanaka i kahea ia pela, aoie e haawi io mai i ka palapala helu o na kanaka e noho pu ana me k, i kupono i ka auhau ia, a me kona, a me ko lakou mau holoholpna, kuppno i ka auhaH ia, a o ka waiwai i pili ia ia, a ia lakou paha, a ua hople paha i ka hoohiki, no ka pololei o ka palapala helu o na kanaka, a me na holoholona, a me ka waiwai eae ana i koi ia ia, ehoike aku ika Lunallelu: Alaila, na ua Luna Helu e hana i ka palapala helu, e like me ka laua ike, a e paa no ia maluna o na mea a pau. ' Pauku 493. E hiki no ina Luua Helu a i kekahi o laua pahn, ke manao oia be pono, ke hoohiki aku i kekahi mea nana i haawi mai, i ka palapala helu o na kanaka, holoholona, a me ka waiwai i ku i ka auhau, e like me ke Kanawai penei; “ Ke hoohiki oiaio nei oe, o ka palapalahelu 1 na kanaka e noho pu ana me oe, a me na hoioholona, a-me ka waiwai e ae e waiho ana me oe, n- nou no, i kupono i ka Auhau, ua oiaio ia palapala au i haawi mai ai, pela ke Akua e kokua mai ai ia oe.” Ina e hoole kokahi, aole oia e hoohiki pela, e hoopaiiia oia, ma ka uku hoopai, aole e oi aku i na dala he kanalima; a i ole ia, e hoopaahaoia oia, aole e oi aku i na la he kanakolu, aia no i ka manao o ka Ahahookolokolo, ke hoomaopopoia kona hewa no ka hoole ana pela, imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Apana paha. . Paukn 494. Aia a makempke na Luna Helu, i ua palapala helu waiwai nei, aole hoi loaa ka me« nana e hana, alaila, e waiho aku na Luna Helu, a o kekahi o iaua paha, i palapala hoolaha ma kahi noho, a ma kahi paha o ia mea i ku i ka auhau, a ina e noho ana oia , maloko o ia Apana; a i oie ia, e pai aku ma kahi akea kokoke, i palapnla lima, a palapala pai maoli paha, e kahea ana ia mea i ku ika auhau, e haawi ae i ua palapala helu nei, i kt la mua o Sepatemaba e kokoke ana, amomuli mai paha; a ina e haawi ole ia mai ka palapla helu ia la, a mamua mai paha; alaila, pa oa luna helu e hana i na palapala helu e like me ko laua ike, a e paa no ia maluna p na mea a pau. Paoku 495. Na kelo Luna Helu, keia Luna Helu o na Apana auhau, ma ka la mua o Sepatemaba, a maipua ae paha, i kela makahiki, keia makahiki e hana, a e haawi aku i ke Kiaaina o ia Mokupuni, i elua kope o ka palapala helu auhau, a lakou i hana ai, e like ,me ka olelo maluna, a na ke Kiaaina © hoeili koke aku i kekahi o ia mao i ke.Kuhina Watwai.* , Paoku 496. Ōna Lona Halu © hooko po> lolei, i na hana ako lakou oUapa e lik» ne ke Kanawai, e uku pakahiia np ka lakoa >bana ana, aole e oi aku mamua o ehma kapah&Beri o ke daln aahau, i ohi ia mamuli o ka lakoo palapala hela, a na: ke Kphina Waijrai. P hop-

maopopo i.ia ia ano; a e loaa i na Luna Ilelu ka palapala kikoo no ko lakoa uku, i ka oihana Waiwai, i kakauia e ke Kiaaina, i ka wa e pau ai ka ohi una o na Auhau, e like me ka olelo malalo nei. Pauku 497. Oka mea ia ia ka malama ana i kekahi. ilio, a e waiho aoa paha ka ilio, meia, c munaoia ua mea la, oia mauli no kaj mea nona ua iiio la, a e auhau ia oia no ia ilio. Ua ku no ikc Kanawai na kekahi Lunaauhau, ao kekahi kanaka e'ae puha, e pepehi aku a ma!<e, i kekahiilio, ina i uku ole a i hoole maoli paha ka mea nona iā ilio, i ka auhau no ua ilio la, a he ilio paha ua lōaa ole kona ona. Pauku 498, Ina mea e pono ai ka Oihana Auhau, ka Oihana Hoonaauao, a me ka ' Oihana Hookolokolo, e mahele ia na Mokupuni o knia Pae Aina penei : E maheleia ka Mokupuni o Hawaii i ewalu Apana, penei : 1, Hilo; 2, Puna; 3, Kau; 4, Kona Hema; 5, Kona Akau; 6, Kohala Hema; 7, Kohala Akau; 8, Hamakua. E mahele ia na Mokupuni o Maui, Molokai, Lanai, Kahoolawe i eono Apana, penei: 1, mai Kahakuloa a i Ukumehame, a e ho'okomo pu ia Kahoolawe, a e kapaia oia ka Apana o Lahaina; 2, mai Waihee a i Honuaula, a e kapaia oia ka Apana o Wailuka; 3, Kahikinui, Kaupo, Kipahuiu, Hāna a me Koolau, a e kapuia oia ka Apaaa o Hana; 4, Hanaakualoa, Hamakuapoko, Haliimaile, Makawao me Kula, ā e kapaia oia ka Apana o Makawao; 5, Molokai; .6, Lanai. E maheleia ka Mpkupuni o Oahu i eliinā Apana, penei: 1, mai Maunalua a i Moanaiua, a e kapaia oia ka Apana o Honolulu; 2, Ewa me Waianae, ā e kapaia oia ka Apana oEwa; 3, Waialua; 4, Koolauloa; 5, Koolaupoko. E maheleia ua Mokupuni o Kauai a roe Niihau, i eono Apana, penei : l, mai Nualolo a i llanapepe, a e kapaia oia ka Apana o Waimea; 2, mai Wahiawa a i Mahaulepu, a e kapaia oia ka Apana o Koloa; 3, mai Ki* pu a i Kamalomalo, a e kapaia oia ka Apana o Lihue; 4, raai Anahola a i Kilauea, ae kapaia oia ka Apana o Anahola; 5, mai Kalihiwai a i Honopu, a e kapaia oia ka Apana o Hanalei; 6, Niihau. Pauku 499. Na ua mau Luna Helu nei, mamuli o na rula a ke Kuhina Waiwai c haawi ai, ma na mea e hiki pono ialpkou e imia loaā ke ano o na aina, ma ka inoa paha, ma ke ano e ae paha, raa ko lakou mau Apana, me ka nui o na eka, a me na mea e ae e pill ana i na aina ake Kuhina e olelo ai.