Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 17, 27 July 1859 — NA KE AUPUNI. NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA. [ARTICLE]

NA KE AUPUNI.

NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA.

■ —“ 20*^!: ; He ia makeke no kela la keia koe wale.no'ka la Sabati; OaaīlkV kukauolelo o ka makeke ma m^||^n|i^)p4'.pau, e hooko i na kanawai e pili ana ika E hamama na makeke o ke A’opiUu, ī*im 1 » makeke keia la makeke, mai ka hora eiima o kakahiaku a i ka hora Spartl«'iKlik'hi, alaila, e paniia; aka, ma j> hamama no a hiki i.'ka hora .-auw^ke-^oi; ' O keia mea keia mea e haki «os.i kekahi o na ruta hooponopono i kauia nahuihuo aoi mnkeke o ke Aupum, e hoopaiia »ia ma ka uKuhuopai eiimadalatio kela hewa ieia)tietth , ;i loe«le i hoakakaia ka nui o ka loopMi aui ke kau wah» e ae o ke kanawai; i haike;k»kaaoieloo ka makeke e hoopii i ka Mehaaapeia«: !' Pankw 205. Na ke Kuhioa Kalaiaina, me ka ae mai o ke Alii, e hooholo i ka uku o oa kakauolelo makeke a pan. No na halepaahao, me na hale hoopaa lawehala, amena haleao, . Pauku 206. Na ke Kuhina Kalaiaina, me ka ae mui o ke Alii ilokoo ka Aha Kuhina, e kukulu i na halepaahao, na hale hoopaa lawehala, a me na haleao, i kupono no ka inalama ana, ao ana a hoohana ana i na mea a pau i hoopaa pono ia malaila; a nuna no me ka ae ana mai » ke Alii iluko o ka Aha Kuhina.e kau i na rula no ka hooponopoou ana a me ke ao aha ia iakou. , Pauku 207. JVlaluna 6 ka Luna Makai Kiekie, ka malama pono ana i na mea a pau i hoopaaia, a nolaila, nana no e koho, a e hoonoho, me ka ae mai o ke Kuhina Kalaiaina, i na iuna paahao a me na luna e ae o na halepanhao, a e noho lakou ma ka lakou oihana oiai kona makemake. A o ua poe luna nei, he poe kanuka ona rama ule lakou, a he poe hana pololei hoi a me ka ikaika. Pauku 208. Maluna o ka Luna Makai Kiekie, ka malama ana, ma kela hulepauhao keia halepaahao, i buke mooolelo no ka hookomo aua, ka hookuu ana ke kala aoa t ka hala, a o ka mahuka ana pahao na lawehala, a o na hoopai ana i hooiliia muluna o kekahi no ka haki ana i na,rula o ka halepaahao, roe ka la o ka hoopaiia ana, a no na mea ano nui e ae o pili ana i ko ka halepaahao. Pauku209. I ka manawa e hnopaaia’ikekahi lawehala, e kakauia raa ka huke mooolelo kona kama, ka nui o kona ntau makahiki, kona kiekie ine kona helehelena, kona wahi i noho hope ai, a me kona wahi i hanau ai. Pauku 210. Mainna o ka Luna Makai Kiekie, ke malama ana i ka huke hoike pololei no ke dala i loaa m'ai, a me ke daia i lilo aku, ma kela halepaahao keia halepaahao, a e hoike aku oia ia mau mea imua o ke Kuhina Kalaiaina, ma kela malama keia malama o ka makahiki. Pauku21i. E kauoha aku ka Luna Mat kai Kiekie, e malama maemaeiana hale- ( paahao e pono ai ke ola, a e hamo oia me ka ( puna ko loko o na hale paahao, i keia hapaha keia hapaha makahiki. Pauku 212. Na ka Luna Makal Kiekie, . e haawi aku i kela lawehala, t ike a i makemake i ka heluhelu, I kope o ka

baibala, a o ke kauoha hou |i«ha, a e hiki i ka lawehala ke heluhelu i na manawa kupono; a ina e makemake kekahi Kuhuna Kristiano, e ao aku i na lawehula e haalele i ka hewa, a e noh» pono e like me na kanawui o ke Akua, a e hifti no ia ia ke korno iluko rne lakou, i na manawa kupono, na manawa hoi i pai ole lakou ma ka hana. Pauku 213. Ona knnaka a pau i hoopaaia, i mea e hiki mai ai lakou e hoike imua o kekahi Ahahookolokolo, e'kaohiia iakou ma ke ano wale no e hiki ole «i lakou ke nmhuka. A e hookuu kokeia na kanaka oia ano, ke wailio mai lakou i palapala hela, no ko lakou hele ana mai e hoike e like me ke Kanawai: Pauku 214. Aole e inuia ka waina ao ka waiona paha, e kekahi kanaka i hoopaaia; a 0 kela moa keia mea e haawi ana i ka mea inu o ia ano i kekahi kanaka i hoopaaia, ke ole e hnawiia ma ke ano laau lapaau, niamuii o ke kuhihuhi ana o kekahi kahuua iupaau; - a o ka mea e haawi ana i kekahi inea e ae i papaia mn na rula o ka haleppahao, e hoopaiia oia ma ka uku hoepai, aole oi aku i na dala elua haneri; a i ole ia, e hoopaahao-_ ia oia ma ka hana ooiea aole oi aku i na fnakahiki elua; aia no ika manao oka Ahahookolokolo; a ina he luna ka mea i hnna pela, aiaila, o ka hoopauia o kooa noho luna ana, kekahi uku hoopai ona. E haawiia ka inana 1 na Lunakanawai Apana, ame na lunakanawai hoomalu, e hookolokolo i na' hihia a pau malalo o keia pauku. Pauku 215. Ona kanaka n pau i hoopaahaoia ma ka haha oolea, e hoohana mau ia lakoo ma na hanaa ke Aupnni; a i ole ia, ma na hana e ae, e like me ka manao o ka Luna Mukai Kiekie, me ka ae mai o ke Kuhina Kalaiaina. Pauku 216. Ina i kekahi manawa, hibj ole ke huohana ina Iaweha!»•>»«-kēkahi kai- « na a ke Aupuni, alaila, e hik-i no i ka Luna Makai Kiekie, me ka ae ana mai.o ke Kuhihina Kalaiuina, e hooliinalima aku ia lakou e hana no kekahi mea inakemake/no ka uku kupono i kona manao: aka hoi, e hoopaaia na iuwehala a pau maloko o ka halepaahao r ka po. Pauku 217£ E hookaawaleia na lawehala wahine, aole noho pu me nu lawehala kane, a e hoohaoaia na wahine ina ka uiuna moena, ka Uuinuhumu, a me ka holoi ana i ka lole o na lawehala, a me na hana kupono e ae i na wahine, a ka Luna Makai Kiekie e kuhikuhi ai. ; Pauku 218. E hiki no ika Moi, mo kona nlaa Kuhina, me na Kiaaina, me na Lunakanaw$i oka Ahakiekie a nie na Ahakaapu- * ni, mena Hoa o ka Ahaolelo, nn luna o ka papa hoonaauao, me na Luna Nui a me na Kanikele o na. Aupuni e, e komo wale iloko o na halepaahao, e makaikai i oa manawa kupono. * Pauku 21d. Ona luna i oleioia ma k% pauku maluna ae nei, o lakou wale no ka poe komo maloko o kekahi halepaahap,.% e kamailio pu, a e hai aku a hai inai paha ma ka palapala, me na iawehala, ke ae oie memua ka Luna Makai Kiekie, a o kaiaoa’hale paahao paha; aole hoi o hiki i kekahi jnea makaikai, e haawi mai i kekahi lawehala, a e lawe aku mai kekahi lawehala aku, » ka palapala a i ka olelo hai paha, a e kokua pa> ha roa ka haawi ana i kekahi mea e ae, ’.mē. ka «e ole o ka Luna Makai Kiekie, ■ o ka* luna hale paahao paha, pe ka hoike olo ako ia iamsiqua, o hoopaiia ua mea makaikai nei, ma ka uku hoopai, aole emi malalo o na daK elipa, aole hoi oi aku i D a dala eiu« haneri. Pauku 220. M» ke Kehioa Kalaiaii» .«

hooponopono d e liooholo i ka nui o ka uku 0 na Luna haie paahao. Puuku 2£l. ina i hoopaiia kekahi kanaka ma ka uku hoopai me ki olelo e hoopaahaoia oia a kaa ka-uku huopai, alniia, e heiuia kona mamiwa i honpaahaoia i mea ekaa ai kona uku, e iike me ka hupaha dala no kela la keia la. Pauku 222. O kela kanaka keia kanaka 1 hoopaahaoia a pau kona ola, e nianaoia oia ua make ina nu Kanawai Kivila, a e hooponoponoia kona wniwai, me he mea la ua make oia ina ka la i hooholoia’i kona hoopai ana ; a ina ua hana oia i ka palapala kauoha, a kodicila paha, mamua aku o iu la, e hookoia ua palapala nei me he mea la ua make oiu ia la. Pauku 223. Aka, o ka hoolilo ana i kekahi waiwai ia hai mahope o ku hopuia ana o ka lawehala no ke kai aima ana i hpohewaia’i ke hoopauhuoia oia a pau kona pia, a ma ke ano e ae paha, aole e paa ia hoolilo ana maluna o ke kui ana o kekahi no kona poho, ke hoopoinoia oia ma ka hana pono ole o ka Inwehain, ke ole i hiinaia i.a hoolilo ana mainuli o ke kumukuai kupono i ka nui o ka waiwai i hooliloia, a i kekahi kanaka hoi i ike ole i ka hopu ia ana. Pauku 224. A hooholoia ka olelo hoopai maluna o kekahi mea i hoahewaia, no kona hoopaahaoia ana i ka manawa i eini mai kona ola, e hiki no i kekahi Lunakanawai hooponopono waiwai hooilina, ke noiia mai e huokohu i kahu nuna o malama a e huoponopono i ka waiwai paa a me ka waiwai lewa o ka lawehala, oiai kona noho paahao ana. E hoopauia ka palapala hookohu kahu ma ke kala ana i ka haia, a ma ka hookuu ana i ka lawehala, aka, aole e lilo kekahi hana a ke kahu i inea oie.no ia hoopau ana, ke ku kaoa hana ana i ke Kanawai. Pauku 225.’ O kela kahu keia kahu, i hookohuia pela ao kekahi lawehula, e hookaa oia i na aie a pau a ka lawehala, Doloko ae o kona waiwai lewa, ke lawa ia, a i ole, noloko ae o kona waiwai paa, ke loaa mai ka palapala ae a ka Lunakanawai no ke kuat ana ia waiwai; a e hooponopono oia i na aie o hai i ka lawehala, a e koi aku, a e hoopii paha a loaa mai ia mau aie, a e hiki no ia in, ke ae mai ka Lunakanawai e hooponopono ia mau aie ma ke ano hooemi, a e haawi i ka palapala hookaa i ka mea aie; a e hiki no ia ia e ku mai i panihakahaka no ka iawehala, ma oa hoopii me na hookolokolo ana a pau, ke ole i kohoia kekahi mea e ap ia hana, Pauku 226, E ili no maluna o ke kahu o ia ano, na pono a me na hana a me na koi ana oo ka hooponopono ana i ka waiwai o ka lawehala, e like me ko ke kahu o kekahi keiki opio, a o hekahi kanaka pupule paha. E malama pooo oia i ka waiwei me ka hoomaunauna ole, a e hoolilo i ke da)a puka, e like ka nui me ka mea kupono, no na mea e pono ai ka noho ana o kn ohana o ka lawebala, ina he ohana kana; a ke lawa ole ke dala puka no ia hana, e hiki no ia ia ke kuai aku i ka waiwai paa, a e hoolilo i ke dala i loaa mai no ia hana, ke ae mai ka Lunakanawai e kuai. Pauku 227. E hiki oo ke hoopao i kekahi kahu o ia ano, a e hoonoho i kahu hou ma t kona wahi i kela manawa keia manawa, ke manao ka lunakanawai ua loaa ke kumu pono ia hoopau ana. | Pauku 228. E ukuia kela kahu keia ka'ko o ia ano no kona luhi, e like me ka mea i ma manao o ka Lunakanawai nana e hooponopono i ka palapala hoike waiwai a

ua kahu nei, a e paniia hoi kona mau lilo kupono. Pauku 229. Oka waiwai a pau e haawiia mai n« kekahi lawehala, a e.ili mai ana ia ia rna kela ano keia ano, e lilo ia waiwai i kona kahu, e hooponopono e like me kona waiwai e ae, ina i hoopaahqoia ka lawehala no ke kau makahiki; iaa i hoopaahaoia oia a ,pau kona ola, e lilo ia waiwai no kona poe hooilina. Pauku 230/ Oini i kauoha ole ia eke Ka- ■•# ... . nawai i hale malama i na pupuie, e hiki no ke lioopaahaoia kekahi kanaka i hoomanpopo ia kona pupule, e kekahi uha nana ia hana; e hoopaaia ma kekahi halepaahao a hale e ae paha o ia ano, a e malāmaia a hoolakoia oia malaila, a hiki i ka manawa kupono ma ke Kanawai e hookuu. O na liio a pau no ka pupule i hoopaahaoia pela, a e ohiia noloko ae o kona waiwai pōnoi, a e uku ia e kona kahu, a hope paha, mamuli o ke kauuha a ka Aha.