Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 20, 17 August 1859 — NA KE AUPUNI NA KANAWAI CIVILA OMO HAWAII PAE AINA. [ARTICLE]

NA KE AUPUNI NA KANAWAI CIVILA OMO HAWAII PAE AINA.

Pauku’27l. Ina ma kekahi manawa, ua kuai aku ka luna makai kiekie, a o kekahii makai oui paha, i kekahi waiwai paa, mamuli' 0 ka palapalu kauoha hana a kekahi ahahou<kolokolo, a inake e oia a hoopauia paha, a pau e paha kona kau makahihi, me ke kakauinoa ole i kona inoa ma ka pnlapala e hoolilo ana i ua waiwai paa la i ka mea nana 1 kuai, alaila, e hiki no i ka mea nana i kuai i ka waiwai, a i ole ia, ka mea paha oana i hoopii ma ia hihia, ke noi aku ka aha nana i kauoha e kuai i ka waiwai, e hoakaka aku ana i ke kumu o ka hooiilo ole ia o ka waiwai, alaila, e hiki no i ka aha ke kauoha aku i ka luna makai kiekie, a mnkai nui paha, ia ia k» oihana ia manawa, e hooponopono a e kakauinoa i ka palapala e hoolilo an» i ka waiwai no ka mea nana i kuai, ke uku mui oia i ko kumuknai a me na koiha i kaa ole mamua. Ina ma kekahi manawa, ua lalau aku ka luna makai kiekie, a o kekahi makai nui paha, i kekahi waiwai paa mamuli o ka palapala ohi waiwai, a make e oia, a hoopauia paha, a pau e paha kona kau makahiki, mamua 9 ke kuai ana, a o ka hana hope ana paha me ua waiwai paa la, alaila, e hiki m> i kona pani hakahaka ke hana aku malalo o ia paiapala ohi waiwai, e like loa me ka ka luna makai kiekie, a makai nui paha, e hiki ai ke hana, ke ole oia i make a i hoopau e ia paha, a ke ole hoi pau e kona kau makahiki. Pauku 272. E opeope ka luna makai kiekie, a tne na makai nui, i na palapala hopu, me na paiapala hoopaahao, me na palapala kauoha hana, a me na palapala oihana e ae; a i ole ia o na kope paha i hooiaioia o ūa mau palepaia la, ina oa hoopaain a hookuuia paha kekahi knnaka mamuii o ia palapala, a e malama ponoia ia mampalapala maluko o kekahi pahu kupono; a pau ma o ke kau makahiki o ua luna ia, a t kona make ana, a haalele ana, a hoopauia aoa paha, e haawiia ua mau palapala nei i kooa pani hakahaka, me na buke a ine na palapala a pau e pili ana i ka oihana, a i olo hanaia pela, e hooukuia ka luna makai kiekie a makai nui, a o k«>oa poe hookokauoha a koppooopono waiwai pnha, i oa dala eiua hanen, e ohiia no ka Waihona Dala o ke Aupuni. , Pauku 273. E kak&u kuhikuhiia na palak pala kauoha hana « na ahahookolokolo kakau, i ka Luna Makai Kiekie, a i kona mau Makai Nui a me ko lakou mau hope, e lwoko aku ia mao palapala, o hihia lakou e like me ke ano o ka palapaia, aole hoi e pilikia ua poe lonā nei no keknhi peino i puka tnai ka lakou hooko an«j»ela. Pauku 274« E hiki no i ka Luna Makai Kiekie, Makai Nui, hope makai oui, a ma kai paha, e hoole i ka ialau aku, a i ke kuai aku mamuii o kekahi paiapala kauoha hana, a palapaia obt waiwai paba, i kekahi waiwai i manaoia no kekahi mea i hoopiia, ke ole e haawi mai ka mea hoopii i palapala hoopaa kupono i ko ka luoa manao, no kona pohooie naa ka hoike aoa mai a ba« i ko lakou kuleana iloko o ka waiwai. Pauku 275. laa roa kekahi maoawa, ua hoike mai o kai he Kuleaaa kboa maioko o kekahi waiwi» i a hoomalula, # ke- ( * ' kahi luoa, alaika, e hiki no i ua luoa la ke wae ako a e hooooho « poe jore, be omikumamalua kanaka ko i ka wa, a oa lakou e | hookoiokolo iwaena • aa laea koi i ka wai-

wai. A<>le e paa loa ka olelō hooholo-a ka poe jure maluna o na aoao elua, aka, ina lakou i hoohuio i ka manao, aole no ka mea aie I ka wniwai, alaila, e pono no ka luna ke hooI kuu aku i ka waiwai, ke ole e haawi mai ka [ mea hoopli i palapala hoopaa kupono ia ia I Ina o haawiia mai ka palapala hoopaa e like , me ia, alaila, e kuai aku ka Luna i ka wai- | wa», me k.a manao ole i ka olelo hooholo a ka poe jure. Pauku 276. E hoike pololei mai na Makai Nui i ka Luna Makai Kiekie, ma kela hapaha keia hapaha makahiki, i na uku oihana ine na uku hoopai, ame na dala e ae a pau i loaa mai ia lakou mamuli o.ka lakou oihana. Pauku 277. £ malama ka Luna Makai Kiekie, i ka huke hoike pololei no na dala a pau i loaa mai ia ia mai kona poe Hope mai, a mai kahi e mat paha mainuli o kaoa oihana; aikela hapaha makahiki keia hapaha makahiki, e haawi aku oia i ke Kuhina Kalaiaina, i palapala hoike poloki no na dala a pau i luaa mai ia ia, a no na mea e ae e pili ana i kaua oihana ana e manao ai e hoike aku. ■ - JSo ke ola o lea Lekukhu. Pauku 278 Na ke Alii iiuko o ka Ahakukmnalu, mamuli o ke koho ana o ke Kuhina Kulaiaina, c hoonoho i ekolu kanaka i papa ula no ke Aupuni, a e noho lakou ma ia oihana oiai ko ke Alii makemake, a na lakou e malama a e nana i ke'ola o ka lehulehu. Pauku 279. Aole no e kupooo i ke kanawai, ke hapai kekahi haole, ina paha ua lilo ia i kopa Hawaii a ua lilo ole pana, i ka oihanu lapaau iloko o keia Aupuoi, no ka imi luaa, ke hoike ole oia mamua imua o na Luna o ka papa ola, a imua paha o na mea a ia mau luna i koho ai no ia hana, i mea o maopopo ai kona makaukau no ia oihana a me kona aoo maikai, a loaa hoi ia ia ka palapala hoapono a ia inau luna, a me ka palapala ae a ke Kuhina Kalaiaina. £ hoopaiia no ka mea, malāma ole i keia pauku, hooka* hi haneri dala, no kela hewa keia hewa ana i hana ai, ke ku ka hewa ia ia ma ka hookoiokolo aoa. * Pauku 280, £ hiki no i ka Papa ola e koho i kekahi poe hope no lakou, ma na wahi kupooo i ko ilkou manao, a e hooiliia’ku i ua poe hope la ka maoa e hooko i na rula hooponopono no ke ola o kanaka, a e nana aku i ka lakou hana pono, me na dala ioaa tnai % me oa dala i hooholoia’ku e iakou no ke oia o kanaka, a me na hana e ae i pili ia kkou. Pau 281. Na ka papa ola e kau i na rula hooponopono no na mea ino wale, me na wahi pelapela, a me na mea hoopuka i ka mai, maloko o kela Apaoa keia Apana, o ke Aupuni, a maiuna o na moku, e like me ko lakou manao he pono oo ka paie ana i ka mai, «e popo ai ke ola o ka lehulehu. Pauku 282. E kau hoi ka Papa ok i na rula honponopono a lakou i manao ai, i mea e malu ai ke oia o kanaka, e pHi aha i na mea kupono i ka waiho ana, a i ka lawelawe ana i ke kumu o kekahi mailele, a i ka hoopuka ann i ka raai, ma ko lakou laweia ana iwahoailokoo kekahi Apana, a iioko a iwaho paha o kekahi mokn. Pauku 283. Na ua papa nei hoi c kau t na rola hooponopono a iakou o manao ai he pono, no ke kanu ana i oa kupapau, a me oa pa kaou kupapau. Pauku 281. £ hooiaha aha ka Papa Ola i n« ruta hooopoaopono a pao a lakou i kau ai, ma ke pai aaa iīoko o kekahi oupepa i pniia aa ia apaoi, a i ole he nupepa ns ia waki, «iaii*. n» ke kau ana i palapala Uom n»t na Wihi akea, ekehi o ke kulaaakaphale,

a apana paha'; a e manaoia ka hoolalia ana pela i na rula, be hoike an’ku i ku i ke kanawai no nn kanaka a pau. Pauku 285; O kela mea keia mea i haki i kekahi rula hooponopono o ka Papa Ola, mahope o kona hoolaha ia ana, ft like me ka olelo a ka pnuku maluna ae nei, e hoopaiia oia raa ka uku hoopai, aole oi aku i na dala hoohahi haneri. Pauku 286. Na ka Papa Ola me kona, poe hope o nana i na mea ino wale, pa wahi pelapela, me na mea hoopuka i ka mai mauka nei, a maluna o na moku kekahi, a e kauoha aku e hoopauia, a e hooneeia a e kaupaleia paha, e like me ko lakou manao he pono. Pauku 287. īna ua loaa kekahi mea ino wale, wahi poiapela, a mea hoopuka i ka mai maluna o ka aina o kekohi kanaka, e hiki no i ka Papa Ola, a i kekahi Luna Ola, e kauoha aku ika inea nona ka aina, a i ka mea e nnho ana malaila paha, ina kona lilo iho, e hoopau ia mea ino wale, niaioko o na hora he kanahakumamawalu; a ke ole oia e hana pela, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai, aole oi aku i na dala hookahi haneri. Pauku 238. Ke ole e hana ka mea hona ka a o ka mea noho ma ka aina paha, e like me ke kauoha a ka Papa Ola, nlaila, e hiki ho i ka Papa Ola a i kekahi o kona poe hope paha, e hoopau i ka mea ino wale, a pelapela, a me« hoopuka i ka mai; a e uhu ia ka lilo no ia hana ana pela e ka mea noha ka aina, a mea e nolio ana paha, a mea e ae paha nana i hana ia mea ino. Pauku 289. Ina iku ka hewa i kekahi kanaka no ka hana ana i ka mea ino wale, a i ka mea hoopoino i ke oh o ka lehulehu, e hiki no i ka Ahahookoloholo ke manau oia pela, e kauoha aku e hoopauia ia raea ino wale, mamuli o Ke kuhikuhi ana o ka Papa Ola, a ma ke ano e ae paha, a na ka mea i hoopiiia • uku i ka lilo no ia hoopau ana a hookaawale ana.