Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 1, 4 April 1860 — He palapala no Qomoa mai. [ARTICLE]

He palapala no Oomoa mai.

OOMOA, FATUIVA. Dekemaba 28, 1859. REV. LOWLLL SMITH. Aloha oe: Eia au ma Oomoa nei i keia mau nmahina elua. Ua waiho aku la au i ko’u kihapai ma ka lima o Rev. A. Kaukau, nana e malama i na halawai Sabati. No ke kauoha ana ae o kuu hoa ia'u e holo mai e hana i ka hale, nolaila au i holo mai nei; a ua noho au me J. W. Kaiwi ma, i keia mau mahina elua. Oluolu no laua a me na kaikamahine liilii, oluolu no me na hoahanau I ka la 28 o Dek. nei, halawai mai la me ko’u mau maaka kekahi hana e olioli ai ka naau, oia hoi, ka hoike kula a na haumana a J. W. Kaiwi, ma Oomoa. I ka wehe ana ae o ke alaula, lohe aku la au i na leo o na kanaka e kahea ana, “ He koina ! he koina ! poe a hee, poe a hee; he koina na ta poi pue Akua; he koina tuhi haamani ! ” A i ka hora 7 o ke ao ana ae; lawe mai la haumana i na mea ai, he 19 puaa nunui; 14 ahui maia; 7 pua ko ai; 300 niu; 37 na pai poi ulu; 13 laulau ulu momona; me na kulolo, me ke aku. Ma ka hora 81/2 akoakoa ae la na haumana a me na kumu iloko o ka hale pule; hora 9 puka mai la na haumana me ka nani nui; o na mea aala no a pau, ke auona; ta pimala; ke kiae; ka puamomona; ka hala kahiki; ka hala maoli; ka maile; ka iliahi; ka paahei, ka awapuhi. Aala launa ole ka hala, na mea hanohano iluna o na keiki alii i hele mai i ka hoike kula, 2 pawahia, 5 papale ea, 2 niho o ka naia; nani wale na aahu olena o lakou. Puka mai la ke kumu a me na haumana he 43, a hele pololei i kai; a komo ma ke one i kai aku o kuu hale mua; mai laila pii mai la a noho maluna o na noho i waihoia ma ke alo o ka hale o J. W. Kaiwi, a ku like na haumana; elua minute, aloha mai la lakou i ke anaina kanaka, aloha aku makou, pule a pau, noho iho la na haumana me na papa, a noho mai la ke anaina kanaka nui imua o ko lakou alo. O ka nui o na kane wahine kamalii 600 a keu. He poe lehulehu loa, ua piha ka hale o J. W. Kaiwi. Ku mai la o Iosepa Tiietai, kekahi alii, a kahea aku la i ka poe e nana mai ana, “ E na hataiti o na kaawai a pao; ua hee mai nei outou e tiohi i keia hana hou, he koina haamani; ke tuu atu nei matou i puaa na outou, i ta. ia, me ta popoi, ine ta maia, me peiai, a me te to e ai me te tau wahine.” Kahea mai lu na kanaka, “ A mai ! a mai ! he mea mallai la outou, heaha ta pe te ai me te tau wahine.” Lawe aku la na kanaka a ai iho la me ka olioli, a me ka mahalo mai i na haumana. A pau ka ahaaina ana, ku mai la haumana, a pualu mai la i na mea iloko o ka piapa Fatuiva. O ke Aatai a hiki i ka Euanerio, mailaila aku a i ka mokuna mua o Kinohi, a pau ia, ka mai ia kekahi poe keiki naauao ekolu. o Huiei, heluhelu mai la oia i mooolelo no ka pane ana a me ke kakau palapala ana a ke kanaka, heluhelu mai oia he mooolelo loihi, olioli loa ka pepeiao i ka lohe aku, pau kana, ku mai o Tiuheiei, be keiki na A. Natua. Hai paanaau mai la oia i ka mokuna alua o ke mele a Solomona, mai ka pauku mua a i ka pau ana, ma ka olelo Hawaii no ka hoopaa ana, pololei ka olelo Hawaii i keia poe haumana Nuuhiva, a pau kana, ku mai o Teitiatuanui, he uwe kanikau kana, ao kekahi man kanaka i lilo i heana na Evaeva. He wahi kanikau aloha kana no kona mau makua a me na kupuna; eia mai kana palapala pu, ua nana nui keia keiki ma ka puke a Samuela 2, no ka uwe a Davida ia Saula a me Ionatana. Pela i hoopili ai keia keiki i ka uwe no na makua ona; ua imi no ia a kakau iho. Alua makahiki o

Ua hele ana o keia poe i ke kula me Kaiwi.a ua lanakila ma ka ike. A pau keia poe keiki’ i ka hoike mai, ku mai la ka papa mua, heluheluona ka buke o loane, akamai loa na kane me na wahine a ine na keiki i ka heluhelu ana, wikiwiki ka heluhelu aoa. Noho ka papa mua, ku mai ka papa alua, heluhelu mai la i ka buke o Malaio a me na mea e ae, iloko o ka papa alua, elua mea ike ole i ka heluhelu a me ka A-—W, oia 6 Maiunui a me kona makuahunowai. O laua wale iho no el.ua na mea ike ole i ka piapa ; no ka molowa no nae ke kuinu. u ka ike ole. Ona haumana e ae, ua ike ilo- ■ ko o ka piapa a me ka buke a loane; a o A. Nalua me Tiietai a me kekahi mau keiki kane euno, ua maikai ko lakou heluhelu ana i ka Baibala Hawaii. A pau ia mau hana; hoike nui na haumana ma na ninau helukamalii, pau ia buke, komo iloko o na ninau mua o ka helu naau; pau keia hana, hoike mai na haumana ma ke kakauliina, na ke kumu e hai nku i ka inanao, a nana haumnna e hai mai me ke knkau pololei, a me ke kaawale no hoi onaolelu. Mahalo mnkou i keia hana akamai; hoike inai na haumana ma ka Palapala Aina Hawaii, ma na ninau mua ka hana ana. Loaa no hoi ka makaukau o na haumana ma ia palapala. A pau na palapala i aoia e ke kumu i ka hoike ia; oka pau no ia oka hana. Ai na haumana a tne na kumu, a pau ia, hoomaha iki; a i ka hora 4, o ke ahiahi, hnlawai hou; oia hoi ko lakou halawai poakolu. Paipai aku la maua ine L. Kuaihelani no na haumana. Ao ka pau no ia ona hana ; a popo au e hoi ana i Hivaoa. Ua noonoo nui au i keia hana kula iwaenu o na kanaka o keia pae aina; a ua manao au e makaukau ana mahope, no ka mea, he mea ole keia hana ia lakou i na makahiki i hala ae nei eono, a i keia makahiki, ua lawa like makou i na haumana ma na npana a pau i noho ia ena kumu. He nui aku na haumana a kekahi mau mea o ihakou i ka kekahi poe; e pii ae ana ka makemake o kekahi poe kanaka i keia hana i keia manawa mamua o kela wa. Ua.pili mai no nae kekahi poe haumana ia makou, me ka manao e loaa aku ka lole no lakou. 1 aku la makou, aia i hana lima oukou, alaila, e loaa aku ka lole, a i ole aole e haawiia’ku ka lole no ke ao ana’ku ia oukou ma ka palapala. Oia ka mea hmi aku ia oe e kuu kaikuaana iloko ka hana a Haku. Eia no maanei o L. Kuaihelani ame kana wahine, o makou pu e nana nei i keia hana maikai. Aloha oe rae na hoa o kaua. S. KAUWEALOHA. .