Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 32, 8 January 1920 — HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XVIII. KA PALAPALA HOU A PETERONIUSA IA VINICIA

I kela la akn nei ua' hoolaha ia aku la ka manawa o Kaisara e himeni ai i kela hemeni Helene, a ua hoopiha iaka Hale Keaka me na poe Helene. ai hele uiai e hoohanohano i ka himeni ana o Kaisaraj ai ka makaukau ana o na mea apau, ua hele aku la makou apau e hoolohe i ke mele ana o ka puukani oka fani. Aole wau i lawe i ka noho o niua, aka, ua emi mai wau i hope ioa, ai hiki pono ai ia' u e hakilo j>ono aku i ke kulana o ke anaina. Ma kuu hoomaopopo aku i na no paha I hoihoi ole ia kel% himeni Helene a Kaisara, i na paha ua hili ia oia e kela poe Helene ika laau, oiai, iia heie mai kela poe Helene xne na laau hilī oia ka'u i manao wale ai, ai ka pau ana nae o ka himeni ana o Kaisara, ua ike aku la wau i ka hapai ana o kela poe Helene i kela mau pauku laau, a noke. iho la i ka hili ilalo o ka papahele O ka halekeaka, a ia ka nana aku i kela ma. nawa a keia poe Helene e noke ana i ka hoonakeke ua kohu pupuie maoli no ko lakou a ua 1110 nae ke : a mau hana ano hehena i mea hoohauoli loa ia Kaisara, a ua kamailie maoli mai no oia' ia makou. "O ka oi loa keia oka hanohano i loaa iaia, ai oi aku boi mamna o na Emepera o Koma o ka wa i hala." Ke manao nei o Umiumi Keleawe e holo aku wakou no Akaia ma ka aioa o Helene, a he hukai nui paha ona moku e holo ana ma keia huak?i iml mahalo ia mai o ka Kmepera o Roma. Ke olelo nei oia ia makou i keia manawa, he ano hopoho po oia o kipi kue mai ka poe o Roma, ai hoala ia k» ia manao kipi mamuli o ko lakou aloha iaia, auahopohopo ka lakou o lilo oia i mea mahalo nui ia e ka poe Helene, a hoopalaleha paha oia i ka hanehano o Homa He mau manao poonui wale no keia o Umiumi Keleawe.

"Mai poina oe i ka'u i ao aku nei ia o e no ka hoolimalima ana aku ia Coronoto j kiai pilikino nou, i na oe e hele hou aua i k&hi hoomana oka poe Kristiano, no ka imi hoonwno ana i kela TTi o ka akau. I ka wa e loaa ai o Lugia !a oe, e oluolu hoi oe e kakau hon mai ia'u no ia meaI kekahi po aku nei ualoaa iho la ka hoi ia'u kekahi moeuhane, a ua ike aku la wau ia l.ugiae nrho ana ilut3aoko mau knli, ae hoao ae ana e honi ia '00. E hoolkaika oe e hooko ia kela moeuhane a'u, a ke manaolana hei wau e puhi ia aku aua e ka makani na ao poipu e hekau nei maluna o kou ola ana, ae hooko ia hoi k» mea au e Imi hoomano nei. Ke manaolana pu nei no hoi wa u e kipapa ia kou al&hele e na pua rose o ka maaaolana maikai, . Mai ooina nae ka hoolim&Uma ana i ke kanaka ikaik a loa o Roma i keia ta, ae lilo ai hoi'oia i kiai pale nou i ka wa o ka pilikia e hoea mai ana. Mai poina i keia mau olelo ao a kou Anakala ia oe e kuu Vmiea.

MOKUNA XIX KA IKE ANA I KA MKA NALOWALE

E hoohala »na o Vuitcia i koua manpwa i kela ahiahi ma ka heluhelu aua I kekahi mau mea hoohala manawa, a lohe aku la oia i ka pahupahu mai o keia mau kapuai, a hoemanao koke ae ia no oia, o ke Kilo Cilo paha kek, oiai, oia wale no kaua i kauoha aku ai i kana mvu kauwa e hookuu ui&i i ua uianawa āpau e ike i«ia, i ua pāha iua horu o ka jk), ai o!e i m hora paha o ke awako«. U* noa i ua Ki?o nei ke kipa aua mai t koua h»le i ua māuawa apau loa.

U JR hekau mai maluiia ou ka h*\>maikai ana o k* uhane akua o koa makuahine, oi#i, na lokomaikai toa nml a& akuA o kou m«u Kuuuua ia kau* i keU nmn»w a, a ua lilo hoi ka hana lokoum k«t a kē keiki a Maia ia v u i me» na'iī e

hooinaikai nui a!." He mau olelokeia 1 hoopuka ia aku e ua Kilo nei me ka leo ohohia, a ua lilo no hoiia mau olelo i meahoohikilele i ka manao o ke Kaukau Alii Vinicia, a ua nina» koke mai la no hoi oia i keia ninau i ua Kilo nei.

. "Heaha ka manao o kau olelo e Cilo? K oluolu oe e hoike koke mai me ka hoohakalia ole." Me ia uami olelo ua ku ino ae la ua Kauk«u alii opio nei iluna a uee koke mai lae halawai m*.' ke

KiloHelene, I ka lohe ana o ua Kilo nei i k'ela meuolelo a konamea nana ihoolimalima uo ka iiui ana i ka Lede Lugia, ua hoopuka aku la oia i keia mau olelo wale no, 4, Eureka." 0 ka mauao paha ma keia olelo a ua Kilo Helene nei, e hoike aku ana i ka pomaikai i mai me ia ma kana huakai. No ka nawa loihi ke ku malie ana o ke Kaukau Alii Vinicia me ke kamailio ole i kekahj oleio, oiai, ua piha oia i na manao pihoihoi ia manawa, ai ka hooe loa ua ninan aku la ua Vinica nei i ke Kilo Helene j keia ninau kokoke loa i kona mauao.

"Ua ike anei oe iaia, a nanaakui kona helehelena? E hoike mai oe rae ka awiwi, a mai hoolauwili wale hoi i kau ma« oirt!o e like me kau haua ma» man.

"Ua ik© w»u ia Uru»a ke Eauwa nmmi aka Lede Liigia, aua kamailio P" i>oi tnf- ia i keia ahiahi," w.iJn a ua Kilo nei me ka 100 ano, hooio.

4 'Eia laua i ;he#.kahi' i.noho •*i,',-i:be-uiea hiki anei ia kaua e hele koke aku j kp iaaa wahi e pee nei? wahi ake Eaukau Aiii opio 1 ninau aku ai me ka ieo pii'iihoi i ke Kilo Helena.

"Aole e kuu Haku, oi .i, he mea ponl> a'a e akahele loa ma ka ukali ana m|hope o keia kanaka nunui, oia', i " e komo iioko ona ka hooliuoi i k, mMona e hoohana uei i keia mau i . alail»-, he pai hookahi ana mai kont| liina wikani ma i, ao ka uwi ia no ia o ike ola iloko o'u, a aole hoi wau i makemako e hahai koke . i ka meheu o ko, u ; mau Kupuna i lawe mua ia e ka uhane ona ak.ua, a hiki ika manawa e Liolo-. pono ioa ai ka'u hana iloko o keia ola ana. Ke kana akahele loa uei wau i ole e uiu iloko o kela kauwa aka Lede ouio ka manao hoohuoi no ka kaua mea e hana nei. Eia oia ke lawelawe hana nJ ma kekahi haie hana berena, ae hal. ana hoi no kekahi mea puhi berena na ka inoa o JPeroa ka Kriatiano. AtJ». a'u wahi hoohele kamailio iaia ia kekahi mea pili i ka opio, iM waiuo loa aku .wau ia mea me ka akahele loa, o loaa a ua nei i keia kanaka nunui ka manao hoohuoi, alaila, he mea maopopo aole oe e ikē iiou ana ia'u f oiai o ka ikaika o kelgi kanaka nunui ma ko'u koho aku, uahikikehooluna ika bibi hulu ma ke pai hookahi ana o kona niau lima wikani. 0 ka'u i lawe mai nei 1 ka lono hauoli iaoe, eia no keia Kauwa kino uui o ka Lede Lugia i Roma noi a he inea.no hoi ia e hoike maopope maj ana, eia no ka Lede opio i Koma nei i keia manawa, oiai, aole eike ia keiakao" wa kuapaa a ka Lede opio i .Uoma nei i na aole kona Hakuwahine i īioma nei. O ka iua o ka nuhou a'u i luwe mai ia ia oe i keia ahiahi, e lioea ana ua wahine opio nei ma kahi i kapa ia o ka Osatiruma, aole loa o'u kanalua no kona hoea i keia wahi i keia-ahiahi ae e hoea mai ana."

Mamua nae o ka noomaka hou ana uia-i o ke Kilo Heiene e kamaiiio hou i kekahi mea, ua kamailio koke aku la no ke Kaukau Alii Eoma opio i keia ninau i ke Kilo. "Aia ihea keia wani au i kamaiiio mai U? lie mea pono ia kaua e heiekoke akn i kela wahi"' ?

''He wahi keia no kekahi ilina i haa. j iele ia, a he wahi.hoi i heie nui ole ia e ( na kauaka, oiai, aole no paha i makemake ia ka maaio ana aku o ke kanaka! mawaena o ka iiina o ka poe make. Ma j kela wahi nae i hoomaopopo ole ia e ko j Roma poe, a ia ilaiia e malama ia nei ka kiuMwai maiu o na Kristiano, Ke malama; uialu nei lakou i ko iakou haiaw ai hoom*ua, mamuii no ia o ko iakou makau i ke aiii Kai«ara, oi#i, ua iohe ia no kona kue awahia aua i keia aao hoomana hou a iie ia uo pah* e hoea mai anae hoolilo ia ai keia poe Kristiano i mea paaui no na Wona pololi ma ke alo iho o ka Hal 0 keaka nni o Bomaiioi. I keia ahiah! ae e hoea mai an», e hui ana keia poe ma kela wahi a'u i hoike ae la, ac iohe ana lakou i kekahi man olelo hooikaika maj kekahi Lnn«ololo Kaulana o ko lakou Hoomana, ā u» makemake la na moa apau e hui me ke kanaka kaulaua i keia «hiahi aee hoea ma» ana. E hoea ana ka Lwte Lugia ia wahi oia ka m&nao koho i loaa ia'n, oi«i, aole no p&hā e hele \ela Kauwa kiwpaa a u« I.eele opio uei ke ole e hele konn Haku wahme.aua hoike mai kela Kaliwa e hele aoa o» i keia wahi a'u i hoike «e la. Aole loa he Krisu«»iio e haule hoiH? aua lua ka iu'le uua e lukAolio i ua Olelo »o pookol* m*i kekahi mu o ua r,unav»loK-' kaolana o l*kou ite kxik«hi w«le no (>«h« ukm e h&ule aua i keia ahiahi ae, oia no ka LeyLo I\;moivui*, *ol e Mki i*ia c haAl'% malu i kmu\ n»e k* «N>heweho luna ole \ k<r kuutu o koua hele aiu i ka jx> i kekaii w&hi, ao kokahi kuuiu lioi o h'ki oi

ai i ka Leele Pomoponiae hele i kelaahiahi, aole no i huli ka Kenerala Alusa i kela hoomana hoiii eia no oia hej mea līilinai i na akua kahiko o Rom& i nei, ajca, no*ka Lyde Lugia, a ia oia ma-1 lalo o ka inalama ana o kana Kanwa > kuapaa, aī ole <; h«na ana kela TTrnaa i ka hana a kona Haku wahine opiō e kauoha ai iaia, nolaiīa, he mea mnalah» !oa ai'kaua ke kolio aku oia ana kekah.i j i kela >\ahi a'ui lioikeiko mua aku nei

ia oe," . ISo na uiauaw» } akn k® ano nolio iu.Hu ana o keia Kaukau Alii opio £oiu& iloko o ua inanao pihoihoi man, a he niea maoj>opo Qle 110 iaia ka loaa o ka mea ana, e imi hoonianao nei, aka, 1 kooa lohe ana i keia wahi lono'hoike ia mai la iiuua ona e keia Kilo, ua lilo ia mea hooinaha iki mai i kona manao polio mau, a ua hoomaopopo no ke Kilo i keia kulana o ua Hak.u oj>io nel, a mamuli 110 o kona manao o ka wa kupono ioa keia ana e kamailio liou inai ai, ai hoopaa loa ia ka inauao hilinai. o ke Kaakau alii Eoma maluna ona, ae loaa ai hoi iaia kekahi makana nui, ua kamaiiio liou mai Ia no oia i keia mau olelo ia Vinieia.

• "Eia ke kiul ia nei na puka pa o ke kulauakauliale o Roma u«i, aka, aol« e lilo la ia kiai ia «na i mea e hoohuli hope lia ai ka ikaika o keia mau I Kristiwio no ka hele ana e lohe i kekah* ooa JL?hiaotelo kaulana o ko- lakou hoo. ! mana. E iini ana no lakoiui na alahele like ole e hoea ai iakou i keia wahi i liooholo ia, malaila lakou e lohe ai i kekahi mau c4elo ao pookda mai kekahi mai o na Lunaoielo nana i hookumu mua keia hoomana iwaena o na poe lud»io. U« hoomaopopo no wau i nR like ole no na KristiatiO e hoea ai i keia >vahi o na poe make, ae inalama at hoi i keia anaina hoomana 6 lakou. Ke man aoio 1(» nel no wau e halawai ana no 06 me ka Leele Lugia ma keia wahi o Osatariuma, a ina no paha aole oe e ike ana i ka Lede Lugia ma ia wahi, aka, he mea maooopo loa no nae e hoea ana o XJrusa ke Kauwa kino nui a ka Lede opio ma ia wahi, oiai, ua hoopaa mai ua Nunui 'nei 0 hoea &ua oia i kela wahi no ka hookau eua i ka hoopai o ka make maluna o Caiaeusa. He mea maalahi loa ia oe e knu Haku, ka hahai ana aka mahope o ka meheu 0 keia kanaka kauwa-kuapaa a ka Ledf opio, ae hoomaopopo loa ai oe 1 kahi e noho huaa ia nei ka Lede au e huli hoomanao nei, Ua hana ;tku la wan i ka'u apana hana a holopono, aka, o ka hoopiha ana aku i ka hana i koe, a ia uo ia ma kou' lima e kim Haku. Aole loa e hiki ia oe fce i ka,u mau mea <> kamailio nei ia oe, oiai, ua kamailio pu jpaa ua me ke Kauwa Urns3 a ka I<pd o opio, ai kuu hookp.maailio iki auft aku i ka iilo hou o ka Lede opio iioko o k # lima o na poe koa Roma. ke lanakila n a hoolala ana a kuu enemi Calacusa, ua ike.loa aku no wau i ka hoopihoihoi ia o ka manao o kela kanaka nunui, ano ka pono paha o ka Hakn wahine ana i aloha nui ai, e hana aku ana kela Kauwa kuapaa kino uunui, ai piha hoi i ka ikaika kamahao i ka hana pepehi kanaka no ka pomaikai o kona haku wahine. Ke ma. naoiana nei no wau e makana mai ana no oe ia,u me ka lokomaikai o ke Alii lioma kuoaoono loa, oiai, ua hana aku wau i keia hana ma kou aoao no ka hooko ana i kou makemake, me ka nana ole i ka Pōino nui e halawai mai ana me ko,u ola iho." i Aole i pau. """