Ka Hoku o Hawaii, Volume XIV, Number 11, 12 August 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKI'N'A XXVI NA KAMAIUO HOl T AN \*M A. WAKN A O VINICIA M E U (iJ A "A*>:e «■ hik« ia'u e hoi nka i kah» o n< mea i aloha oiaio *rn,ii ia'u, ae alakai aku palia ia Im» i n:i $>tīikui nut e hoe* mai ;uv.i, oiai, 1 kuu manawii no e hoi ai i ka lio»)c o kuu unM makua ao'e ioi e ne}c ka lohe aku o Kaisara, oiai, a »a «o k-aua mau kauwakuapaa ki.j ro* na wah» apau, ae hoike kuke la aku «na iio ko'u tn-i ana j ka horue o ke Kener.ila kalnko, ahula, e nee hou inai ana o Kaisara a hoopiliki* U Im*. a kail' b >11 ia'u maia l;i •-a niai, n ooib«> hou i k;» P.»alit." "lle omio no k*u e kaniailio: mai la e «■'hana io aku ;<ita n ) oia jJēta, aka, e kaili hou »na oia ia oe, a liaawi tnai ia oe u»«i kuu iima, » ia niana-wa hoi wau e hookuu aku ai ia >e me keu mau nja kua haimi. '' . M E ke n.nau m i wau ia j oe me k« ot«io loa, ae oluotu no: hoi oe e p iue uui t kou au >< v <io loa, ahe Ke)iiim.vn Roina h>i i hihiui i;i kana . ak-io hoep*». Ua nuketnak«* 10 anei oe ia'u e t;iwe hou ia t? Kaisar:> ilvik«> o knna Paalii"? I ka iohe .<na o Vinicia I kera | mnau a k* Lrī,l*.* Lugi «. u* ««ki a,; la koua »uau kui .•< ka tut t .nu Oj kekahi man;\W;t pok-. 'v, ua.pam-i nai 1;» oi t nie ka leo kuio i keia īuau olelo: I "Ao|e, ua ouo hehena no wau e , hilinai hoe. m*i ia oe iloko o l?*! waha o keiu hwiiii»!-», i« k. k» | mailio jiku nei h» ii» te in» ke .ii.O: » hēkau »a e ka uh»t>e o ka ,"j Mahoj>e iiio o ke!» mau olelo mawuena o I«u■*> ua ala mai n.a ; ii'nnuoao «na ilok\< Vin cis a. me he aU eike pku .uii *">n t kckjb 4 • lu4 in-lionu, ai lnki ol .-eike u j koii4 i?-. Uouu. He kau <ka oj-u> oia 4 lnimai e kek:<hi j>oe oK» ina, *j

tve kuikiiu «lii h«>i uia ka h Mi iu a«*, a'i lako Ijo< iuv ka mii i\v liiki »3 hui i iia v h n» i kekahi mau b.<n» ine kona w.iiwn l.iia jP4c i .»c .u i ka nie* e jud ;um t ka i ui <ka i ko-u^ ua h<»otnaojx>j> » K>a ihv> . n i ka a-no hehena o kvU *. ,i 1h iiau «i» ( \t •» ! ti • k.t wah.su r« aiio liuin! i i-, pa q K-uiia umi,i m kv Ktin. |wrAhvhcn* >t K« kt j- v %vtle «*• * nmki-M < k <iku t kv:a K«H*jH*r», *»u m« kL'. i rs e t k;- jM, h« |MC 'Kr f vMstK»." I »M U L.< t boi <U!4 o ? ts£!.l I k4 p.'i «, k.t.» tnau w«kn< ii *•»*». 5n ■ ,i:m »o iā hoi %v \ i mr.i e |«ck4 t a ek j u t āku «i k« uun o k ii. lur,v}\t,» hehma » ho4l s |»uti ; f o;a s k* ittea |<i' t k* tn.*k . • <. k :n k«tk«tttahM<f a «e tm ai t ko:tit -n«W* |tt v'w> .4 k t " < v »|*ic> ulr, * o«%"»5 ;» m tu k . ttta h:ki ke liv*i- Au : kw, < k 1« !u l'e 1 -a 1 ' ttt»( Isi ko I-U& * * i'ii^

.iu a<>le e i>otio e liui hou aku t ka bome o koua ma'. u, <kua han=it, ae hookomo pu ai h Uua i'oka a na poiao weliweli 4? ho*.'' *«at . ī keia mmiawa i ulu raai ai'ko Vini eīa manao boabtwa i;iia ih<>, ai kona puni wale aua i u * «l.ikai a kona Anakuia PettrrQinsa. Heaha no h" hoi kon<i inea i w>iho nw i*- ote aī la L»gia iloko o k-< lujmt e ke Kenerala kahiko, a ua uoa no Uoj ta home i iia ke hele aku i m ma nawa apau e ike. Ht mea mniojHjpoi no nae U kaua e ka uu-a heluhelu, he uui uw ka p ,i_- e Lauei uaaupo ana i kekahi mauawa, a ao't- nfte lak<ni i booUi:ioj4oj!o i kv a»o oia inna ta niauawn, aka, i ka man»sva e !r.i!H\' ai tu;ii ai uie "ua pilikia ulia ;Q ke ao nei, "alaila, ulu tuai I;t ua manao niihi-a hoahewa i«i( iho no ia mau hana.i hana ii uie ka uoo. noo ole I keia m uiawa no hoi i ffan mai ai maluna o ua Kauknu Ahi Runta nei kekahi k tutu tlMuui, a nte ia, ano kaumaha no oia i kumailio aku ai i kein mau oU*lo i ka Ledt Lugta. '

"Aok an<ii oe i, hoelnw popoe Lugia, ua oi aku kouhaiuli i ko'uKia oe iloko o ka noho huue aua> ae uoho'aua Loi iwaena o -k.vw poe haāhaa, «i hoopuni i.\ hoi kooukou. noho ana e kii iiihuue, eīa nae ua iiio ko oukou hilinai i ke Krisl ' a oukou e paulele nei i nu a hoom Uia tnas ia oukou mai ko ke ao nti m;Ui kaumaha. Owau hoi ka aua i lako i na waiwai o ke ao nti, ai huoj.'Uni ia hoi ko'u a!o e ua waiwai he uui, niie na kauwa kuapaa lehuklui, ei* nae ua iike ai» me ke kanaka makilo neie loa, ae hvle wale iloko o ke ao uei ine ka nele i ka oiea e hoahauo.it iv 'oi. O oe jwate ko'u manaoUna iloko o ke ao I nei, ai kuu nele aua Ī4 oe, ua iilo waa i kanaka poino uiaoli, ai uele i ka hilinai e hoolaua m;ti ui i kuu mauau poiie. Ua oi akti ki-.u aloha Ht oe mamu i o iu mea i.pan o kt f ao itei. A ke imi ue» wiiu <a oe me | keiaiualMio, inaaale oe, iiiaila, ua ( j ilihuue (iiaoti w.iu t ! 1 m\ i m-le.'.»u i ka aiauH'il tn;t t. ! iota hou aiia oe la'u ina ka uni )iu manawanui ana. i ua la ua ptj»vh J mm wau ia'n iho meknu pahfk,.ua poniii; Ua hoolilu uae ka manao i k« make iu*n i mea hohe wa!e, a iur ! hiki ote ia'u e lawe i ka m.tke, lOiai, tu.tmu!i ouv ia«e ana .p.»h«Vu' li ki in. ke, aiaila, aole wau e vke| |hou ak\i ia oe, a tv* ia uiun..o uoo fc | Inoo nou i houu oie ai wau e Lwe| I |>ouoi i ko'u ola jKilloi, a ke heike] |aku i keu ... ;u «uea »a oe* j 01." ka oiaio 103, a ua hiki no u oe Ike hotuu»v{ i o(>o i k>. r« uioa. Va < «h-ua bku v\au ia Ov īua ke ano i pookeia ioa\ a he mea hiki oty uia ' ioi» pu ke UUUhi iuT£u na liooiuanao iaua .la*o o'u nou e ..o ka ! fiu»ke wak uo paha ka tUea i!uut e l-ku paie iie »awavtu <. k i tnKMnau.tu l&ua ta <»e. I Ke hoouiauHo na uo oe e I,ug a ' ■ keia m»nawi> hoj>e ioa a'u i hoia laku ;<! i ka home o kon lUiii < h«»iMi, at kau« e uoao nn.i ma kelai wahi kok( ke i keta w«i jMjiii 4 hi i i;uupum u hoi e ti;* mea hoouaiu o ! ke kili-pai imui o ke K<.nel«īa ka-i-uo, >.i kim w . » k m«;K» akn a 4 »a iK- uo kua aloha »a oe, a »a ma. luwa s.v» hoi oe t »ho »» t ke kii ia ma ka lejxt, a mat h omaopopo 50,i uo paha wau » ka ni.oi.« > o ke.a tt»ea e k«h«kab« fru,' t ua 'noiT iuK-a kok« ole Oui kv ■ Ki.. i > »a iLan <«a. U oe v»ale no ka'u e hoomauao Ue*. » ke hoo».au| aku tui \ k.t ka» paleu* ok thuu .n;, H hiK>n»aikai ia u« aukua j t»*n« w % hoopuka mai i ke «o :-ti,! ;«e h ki-.i m*! ho> na hov>ma;ku i! k# «»i»a ou i hinau u !K* m.«ke nui «\rt»i e k .kuli ihi» m. k. u* man w « tuvoao; aku »a ck | e k« me» * kn.i uhaue i *\An tsetl at. Ke makemake « -u v ike o* ktTa nuu mta ptu a'e e kAm«:'.u .ku ik; «e k a Ui> ltv. •V ,, > j» .tku u ov aie k<

ī a toha makertl«?.' U?» mnkeiuak* j*ike oe ia ] i I hoopui nna at* t- Yttitefa īkela mau kamai'iu ana, ua ati« moe iho 1« kona nt i« mnk:«, oi-i!, ii*\ h'K>ptha toa irt oU i m manijo aloLa ! no ks» wahine toki akuu, a u» kam-IHo ak-i l;ji tto hoi oia i ke!a mnd mai k« mo!e iku o kona | piuwai, tt u? k;the :tkn !.i hoi kela! mau olelo mai :kt'»a uiau lehelehe aku. me ka elelo n ke k-m.tka mt-] ksttk«tt i ka h'aioleīu, ai hoopuk i ia. nae kfela mau olelo me ka hoom »kH* ukaw mui ole ia mui kon i oiaio aku, a adte he mau olelo o ka«ftie% hi»okam ini wa-le. XJa Hlō nae i< s> iih kamailio ana ana i kela itiftn ol"!o imtiB o LMgi*» i mea ka, pte ae i kona aiio haaheo, oiai, he inea k ilnma ole i kv kaonka Homā ka'kamailio anA ma ke atio ooi, olai, o ka m«?a kulum* tto ia lakou oi-t m> ka ten .kiuoha. ao ka lawe titjjatnti.no, e like no me kana f manao mua ai, aka, na ko ano pop-" keh m n«li tto o keia wahiue opio o ka akau i hooluli loa ae i kona ano haalie«>, a hlo oia i noi haahaa mamuh o ke-.il) o wahine opio. Ua lilo tiae keia qiau | olelo i ka :imiao o Lugia me jmau ,, o!e!o ano hoino ati/' oial. [ t»a hooi ae la b Vinici t i kona tttaoao al) vt houua ta irr.ua o k« atoha Inni, a h m «nawa liuok ih? uo nae ua koko?o ae ta uo i3 >ku o b poaw.ii maemae o ka wjhnrc opio 0 ka i»kau k';kah> ano !eu hawaoa* wana o ke .iloha bonua, a ua «!tt ia mai ta nu itoko 0:11 minaiuina no keia knnaka qpio Rom-t. a no ka tuii o ua pilikia ulU* t balHwat m u nK L ia, oiai oia e ba 1 hai ana mahope u kona m >u uiapao »t->ha honu.l l'a hoem.nopopu pu iho lft nO hoi u I„ugia. o keia kanii-. ka Kaukau Atii Ruma, a he mea hoi i kaul*m pu i koiia «•aiwai, eia oia he pio t*a koi;a mau mauuo «loha kupouh, a h-.* aloh » i. u.> uae 1 hooiaio iiia.i me ke kana ua ule iā l*.s liio iu hoil kvia mea i kela manawa a Lugu e uoUe hatssau s»na i ttie:t hohola! ae o k. haUuii | ma kona pūn v»itn;ifiuae, uiai, niea i jiah i■ n»a kuna tu»o-utx> iho, e hikl iwu nna tio paha ka minawi kuIpono l(»s e lawe s!i oi.t i kv:.» uhane ! i m<'tmi maem tt tmu i oka wuwae 'o kon t Kt sto. H't- pi-i oi i 'i pio a»«!«looke uloh, h- ima, »ole att<'i hoi e hiki e kd» \ io i.;« aku <;a ran kria a!oha horua i kv a!t,b a [poe.kelu o k.i !utti? " | l Kv mui tii»fl4td> kti.i i piihel-., ae j filoko t. ka manan o ka t*-. o ka ak u; !a i.i, manawa htV!)k.\hi no i heii. u! Ip.)ii«» aku kiMi;k m,.ti m.iku !<■.«.ka'&elehek-n t 4 kv k«iutka eplo i [■Hoiwa, a hvo.uaopopo |»ono loa atA»| lU oia i kt* atv> {Kh.'kela no «,» ka qi ' | ktl*ktht o, keia Kaukau a!ii Ruuia | |a Wv «*! »he kj Uu oia a kōua | : u.att akua ku t huonaiu at, a uu!kaj , tlc liu.uhw a.ua , |« īuaiuo ilolfco oki paawai o| ' Lupii. iiuil». hodm .iuh !h»u ie 1 la [ j vi-*, «ote k t Imi n|c ! t':tnai hou asn.t} ;t n« at»aiake% kii o Keuu, uat a! |id ku««a uih;mt t ke Akua cu;j.u,!.a| Ukk* i k*p»t hun.o ia 'lle i>o« , !stisttK).' 1,4 ,jsju ae lu 'mau'W4, a ho «ja t:t.u i.t iuuī' U , kon.i mi k<.u k uio!ka' OpH> i k«i oi*naw4j t htka tuua ae | »♦»4 U»e ka !hu ;pMtuo i k* ho^ue| kaoohanu o k u* (u«u Mileu*! h.>oa«, 4 UgMQ»atMo pu «v !a au liai T «> t.ug?H i kel>« hioiiieii* Uia,kAhk! kukeke \\i \ \ vi,\ \ uv; a; e !U I «wta * me ka ho'm.ika ,n,t tuai! w s Vin»cia « k«mtiH>!» >.tti no ka «k»! |mli i ke (.loha, »i kahanuha u ; kela nau olelo t ke aloha ' «ul* o ka boea ,kokc auā u t;i o j koua KLahuhauai R -ntuj Alupa , Uu U4v k«lM*W|a 'Opiu Kouia jt< j Ut. ,u» u« ka Umt pAUmhv o kj;u t alolu .!Vhe* t. p»' |iiA. » pio pti na ke'a at'h* k»-jvi U l« o|ke' kan-ika opio R «m!i» \.t kt i* tttt»a| aku phi e p.t«e k* kapu»--o t n- ī» hu:l •, L: Jii, V,A ?lOO|}Vt> t * i* u «UU4 \ ket* U ut;a itt *, fnh*i* Mi iiefeu ! .\kt|A*, .ke* Itkt y . , . | I ( An»«j ī p*u. | I x '