Ka Hoku o Hawaii, Volume XVI, Number 3, 15 June 1922 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kakau ia n-. ka pōnualka! o k'u k« Hetu Poe heioheiu) i «:• ka *t»* o k* moku haoie i keia wahi o Olowalu, u i k«o \ok e «e i* o Kalola i ke kt nu u "&a «auumae'' iw i, u , n» k«oe« t «kukt la i m .i „ «i k;< aiiia iloko o kei* kapt> f a un . j>„« q» katitika i keUkupu ikaike, * o*« Umuhiu o ka m«a uhai i keia % k» Kaloi* i kau -J « *Uiht» e hoOka« ia ka UQApai o fc* ia«ke maLioiui* maiuua Aoie Ul« be k«:.«ak* i aa e ku e i ket* kapu o ke Aiiīwah j U c Kalwl^, * Muio «*U p*ft» \ kela tuuku hauie *4» «mU* (n*w«hg o Oiowalu. 1 «j .d» la «kolu o fc«» kapu "M**»»«*»(?♦" ua wu a »« 4« ««I* kapu, «u k* hoiu uu ia o u* «»u IM «g i«kkou Uiau « aiwal ka'epa « kttat ī n» haole. a ua puui ioa keia mo|u Ua w k \ua auwaa Q a# k«a»t* i p»ha u* w»ti«at e *u*t aku *| 111« h*olft no kahi kui «t*o Uki« fe*te. £ta na ka a «ka k e o«tw o*» «e k* «»*nt* pu i kei«, ttau* ti oa haoie. ai k* mnuawa u a t * bo«o 'iikekaiu k*oaka e p.i ilu u « o** ttkitku ht»olf, ua hi[j la mai '*• ku« ike kaula ek* naoie. « ua iik» i* i tae» s*a*k« uo u« haole «+u«a o k* moko. t)keia ttt*w iuw«n o ua H"waiL *ute i* Oo O|owfttu Wale no t «**, u»ai *e*«bi m«u WaUi m«tn«o mai 4t«k«h», «n* hoi bq«i Lab»m« uiai, k««u«|MU* * boe* io* »ku i u« H«uoia« u»e tiouokobau, * Uiai k» Menuipuui m*i k«k*fai o Lauai,, * u* uou«uoua *»)* w*hi kukuke i | k* moku h«uie i k" uot aowii o . u» *«u«ka Hawaii. * aok fio hoi , ti»« it*a* aou koioke aku u ua po< a Hawaiiilona o k«U aiau *uwaa f , **k* »*e « i* k» ffl*d«o tnihu lioko]

o k* o k'« BiokU taote nu kei* wMp* i «ihue ia, * uu ke]« haole hui 1 naiowaie «ku m«i ku okhi* «ku, • u* p*« k* a*u»o u k* po* O k* moku e hookau akr. i ka %oop«t m*tun» 0 u* Poe H'w*ti feew* o!e. 1 keiu m*n*wa.« *ku*ko* *n« a* *«*«• 0 tt« *«u«k* H«W*ll, Ua teoo**pu •« at ia kek»ht *o* u q k* o*©*u, * »oh io* t *e i* kekahi w*« « i»e»to m* k«U *o*o o kt I k* tft«ft»w* e tiu«g «i |nf. kih! w** * hu!o qi* kel* *6*o t tbook*ptii **, u* nou !* cu*i 1* kel* w** e n* U*ole 1 Ik* p«uku i**u t keaa'h! K! t i p*lja k* tu u U * u» bi«t ok i u* poe H*w*u k* hoom*upopo i k« kumu o kti* t* u k*l* * o k* u*ok«« • t»»kt p« oi* no b o i i* }*kou ke te<v^m*n^>p v . p« TUS tke k um u 0 ki Hkou ® li wokW» O si p*hl o »* jvu kuwmht 0 k* *o»oo k*l* Ooku, u« P*»»»« * P'», a «« M|igle kn h^ s u aku |Vf i' U*. »11*11»* I* ii3 e B* k.iu*k» \% •*« »**a M Ka nlAlik'» h^V v * % X*j ixi ß n-i«* lit \>V«b i-e k» * ? * we' r.a *i»w**'e *»*! «m H %e*i $* «n* u k* !*k v m | k* h x-V **\i n* R*w*ii s k*U] "ti*t* kil.*|ti * r.k a . U' k« f .i*t «*k«»u iukui. >«* * u-i, a»»hv $*■ '• . ' " 4 -

Oi*t n.i k«n.īka e n*n.:« «na i k>, bana hooknakna! a na p,e oka moku, lia holo mai 1« ke-kahi k«o*ka mai uka mai oV* 'al-■*', a uuna ka 'Uoi o Akak«nt . Oia hol.o uo ku keiii ka"a«r, » pii oo iiuna o W moku 4 & *lV fh'o jk m* li«kahi w-»ht kukoke I k* pHiil <» ua pu ku o ka luia e k« alm h»e ka mti& aku Ik> uau* i» na W. ua ikt aku )h <>ia i ka vtbe ana o na h»itk ike p a «ī « huūa »ua \ keU mau pu nunui. 0 k»*ia mau p« m»uui, u* huopiha ta Ukou iiue u« poka linli. am e na kuih*o luhuUhu0* hbohc» ta ae t« ke leulana o keia mau pti kūniahi nunui, u hutj pouo mai la i *<ibi o o» i ltdopuut:iaki ia u na Ha«Hiu, atae ka tUbdpopu t fii i i»a Haw*it he uuke tft.i u lakou e h.*ua u uuui nti, a ia hot UinAi e kamaiiio aua i na mea Uhulehu piii ik« moku haule- k » aoonoo oie no uoi o keia poe n k* moku i ke «uo tua m*oli o ka {«kiA' e haua nei, «i ka ttjana#a pokule u« uakolokoio ae la ke kani o keia «tu pu ououi, & ah*i m**> ia i ka %Ut*n*o ka m.tke tw*t;t>a u M m*a iehuiehu e lan a aku *n«t aie i& maopopo ui« i ac kjkoke lo\okt>iakou i.opeu* p•>ino- l'* hoiapu kuke ae ia ka - an? iwatn fc ! o keia touu auwaa * u« n*hahn n<t waa, a ua hoioaia ; kuj i* ke kino make o oa kanaka lehui»)u i tti»ke m« keia poiu u kiuu. po * k* h*uie i buomik«*ukau *i r \ī« -i*i ka makeo na k*aaka Haw*it ma keia har« mauiio| keta Meku Uaoie, * ua hoike a e Joun Voong (Oloi.ana) h tt mea i j »ke m*k* t k«ta hau», ojai. a ta oia ] 'UOn* o-keia oioko i kt!& tn*naw« i han a ia ai %eia h«oa pepehi k<>naka ummuiuu. L'a um euaoii poe i maee, ai k» p&u *n« o ktk«hi o kela po« ika ma*e * iho iloko o ka hohouu o ke k«ī, ua huyl«u ia «ekahi oia poe i oie ka m*. k*u, «huki u *ku la s k« «ma t k* p ,e i «loha i ke kiiu make o i»«oa mau mea *loh*. U* k*p« ta kvtn pepehi hoooia)Wt»>no t* *u« 47 ua Haw«u e u«| haoie eieeie, eia k» l'K»* toio*p*itu % " «e k« kumu p«h,« o kei* kapa i« *n* j>*ia. t kvi« tuaB«*« f hukt t* *i k«kabi o kei« o**u klno i u*« u ka aiua, Ua p*iiu •e |* k* loto e k«k*ht Pot he*na ' | m«kc, He ku i k« »E.iw«:.U me k* «naiuou t« k«A« fc,*u* p«v*»i «ieele u kei* $oe hawk i kei* ui*u ka> s*k* 1 h*D* hewa o, J e aku ia iakou, *u« hook*a U *ku t* boop*i uo k* h«w* oke Alīi 1 h*Q* •i« m*k» «ihu* *u# i kel* w«*i*. *m* ** u*io«*l« »«j* >o» o k?ia IkMoi*. Aoif o«e ho? k©i« o»*u *«- u*k« 1 ike i* b*u* ath y( , w*»p*. 0*«»* ®*i u« *»*hi Uke o!e k« huio *b« m*t o k*i« [H* k#n*k* H*w*ti ek«*i i k«t«|«u o»*u w»ī#*i i«p« ae 1»* b*«He o k* « e*« lMt« 9*M*< i* *ku «u* fc* «ike m*. |u(Mi *> A ui oeiaittu* 0 k* fc*u«n p»h* * 01 *ku« « *u**ia« **»* »o j**U* \ k* elua *> k» «m» 1 Wku booeu*i'iOi»o i* * ke** gm «k* aaoku l k* i*b* i* »**o k*M b»o* t«ku » k* ®wku h*ol«, u« itio »1 t BHNt *« v h u»«*<u* k* I*?* 0 «k» u *• a m hfk «p* )* fe» ° t k* && 1 «i*k« * u*t kUfl**k««* <*o k* ukou «**u «*«* *i»h* t >hk * k* «auku li< Je 0* t>ik» o uk* 'nk* *tm 1 k* u*e helu o u* w« *o i* «*ky* u k* c iV ! v '•* «'* h,'f U« U' ,I'U» 4 •. U &* iii«ku*4. r \ k*k«u *4 |k««* Kik* ®w»o£rlc» f!*wa.. n . k«i» » * keu *♦ *JU» i ka [M* • k«i« &*mm M«i« ' , f *»| k» »• l^ftk-!«ko* e t 1 k* u *> -.-I, - - X Vi * y^:

i kona pqc. E paue an» imua u ika Lonakanawhi Kī*kif- iu-» ke ao u«i n 0 'ka t o ii,c kn ole ".ikana ī h«tta »i t a» »a p&ha 1 iahaimaaa i Upo&au ai '• k» tt>ake maiuu» o keta kanaka poiuo." Aoie no hoi » hoike ia m»i ka make i u au« o Kaapuiki me kei* :pO« i iuku cji.ai'iiwj.ou i*- «o. k»P* : ! btwa'i «i t a uk-8 paha ua pak«le un u ia ika ?nak« i iima o nt» haole, aka, o k* Uua o 'kana h«» ( ;a i'koloh v »,i ī*a tv*apa 0 i »>a fcao|t* t 'ua itī'-nifti .*»■. ;a iuaewaewa" y!a hniia t»jaiiiua o kei* uiau . kai.aka he** o. e , 0 keia kapu o ka i 1 hm»kMU ai e*e A!*»w->,Uue Kd- ■ 1 'L,, he kapu >a "u na iiinie. » h; kupu kn h&h&i fiii i inou o t.f f a o ka HeUUuma, eia b(.i aia ka. helu u H»waii ut'j> -oid UO l'uaha li i A ydl* t U-i ;a keia u "uo ka P«*. . iiuu hoi..y "A.Ui-.wela» a* Po*- , oiīu ho i o "? Uu-awttkea»" a u ka 13 BibaU L/. i, «>ijk «j ».• **ICa>ia.' ia» a ui. k>i l'oakahi i*oi j u v a ai k»puu k« '"Mauuuue,' ao )j.i, t* paha j iuku uooiuaiuu>iiO i t i ai fcei» pue k;iuai,a e k« p« lokoinu u nA haole o keia u;o*u o Mena, «i ahu-ahU* ai fca iiean» o Uf » i aufc fe j k, one o 0!ow»*u. iio ki*o s.ieitie k£*a il"ko u fca maole tc i u k» ku au* u keia nioku hjo 4 e i Uan«»ii uei. M» ke awakea uo o kela ia ptpeh'- . u keja moku ua haaleie »to«f ihu la ua moku Eieneora uei ia Oiowaiu, a \>QiQ *k» |a no ka moiupuoi u Ua««ii. U« u.l moku U*eLofa ue.i i Kt»laktkua, a k.»li o*ai l« i ka b«ea aiu <? k« uioku Kialua fair rik», »j noho K?i*ec* i* h"i e k< keiki u *e K>j>eu& o ka Eielsora. H) booauH iki aehu i k». uee ao*% okv ka'iou mouit-lo ou k» uiea i ie;a wahi «uku kia. iua- Ca iks i« tio «rahi muku uti ae o Puako, ae hoao a»« hoi e huio t *e a«ca o ki!'*, o'ai, o>auo paha kahi aiaua i kan.aili,, .u e b<M&ff*u Ja uka luaikiii ta mai keia Kapeua lokgiuo n\au<>ti; o ka eiake aua <■» keia .« tc ,# Ka M«hoe K«meeUa.«>ftu," to k<* iio*baiiau ho> c k« Ala ki«ki« Ka«»**J**«, »i ik< i» h°i Un» ka inoa k«£*5«, ka;u a k# u »Ur *; Mā kekahi uiau»H«a a*m«a #%a, ua fes>e« kei* Maho< ilun* o haule, a iai* P«&a i UweU*e a; e -iuA i ***** o k* u* La* ke Vn« i ka ki«i e ks« lvt.e aua o K««iCei»i,ucku i w&h' mrt o ka aaoku, u.4 hilt >a 1« ke ku« o »a M*hv>c K*a2eti»taoaQ «Hi/ ka fca.lt 4 k«wU« a k«*; vU |fea«» • U fe««l«, i« tl * « i* i ioa ua k«i* Aiii ltct« y H%wau u«i 4 us4«<U. h»» bi«l kbo U, ua M*&gc qjs iu uei t k'n* va». > « iu«« v*ii k*i»4i a«oku b«©ie awi *upe u&au * 5 4 he mk« k% feeuf** e kau a»» e at'* |K« Q ka m«*«. K »uiia «6* a £•«**««m% <n*tt *lii t « «t K*4#B- - ia * 4kt ia v«* i feM* «H»**» «t h*#\* « 1« »»♦» at*īl» 4 lon» li*» i<HU U a * Siu 'hia kt alttala a»a i ktW auk^» t * %a« 03 *k% S9*ls. p *, M «aaa «Jtft kii*sK* kas.a&,a k««i» mk® «1», «H« tfe& e t K«. ■**•*> tC*»filk*< N*3«hl, ; *•* k> *.*IM « k*«*k* ** .$&& „ a» *>« t*% kami * *a k* va k%u t*c W* *vr % •ak* ««t t«ta)u Vo*>*k*« <J*»a k v..« . JPafc«:^^ Jh. • A&MNI»/ _