Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 40, 28 February 1924 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOIiUNA LXX||NA LA HOPE O PETEROIUSA ' ' {*' ' i Ēku aDa na ipu eaai lup, boo piha ia kefeahi o lakou roe na wain» in&ikai ioa, ai oi aku no paha ke. ki&hi o keia mau ipu gola i na ipo o ke alo alii o Ka:aara, 0 na hoi i kukulu ia am kela acnft,ke|fe wahi © 'noe ana ka hoa ai o kela pap&-abaainH, h6 mau kiaha i hoo" auai loa ia tu« napohaku kumukoai noi* Ua hoike ia aku la i na hoaai o k.t;a papaaina e na kauwa e ku kisi ana ma kela papaahaama t ai ka pan iiin o ka paina ana t alail»! ua ;i • fe.e kaleana i kela »j& keia IbDSA kA lawe ana aku i kana kithft iin ai i kota waina. U noho ana ka Haku o ka papaahaaina ma ke poo o keU papaahaainat a sia kona aoao aku ka "U'i Eunike", a mamuli o koua uoho pu a.»a uaa kela papaahaaina, 1 hooma; opopo aku af ha hoaai o ka ahaaina

Jie-: £<ede suokca oia ia iaauaw» uiai, aoi«; l«>a e ai pii kekahi kauwakuupaa oj» ka pipaahaaiaa o kona Haku. h uii.e »ua ua Kausau Alii Pfcteroius i uei oue ke anu pookein uiaoli no o kotia auo, a ua like maoii po oia Ui6 kekuhi o na Akua o jßoma, a sole uo paha be Keukau Aiii u'i ii aoh iwaeea o un poe Kaukau aiii Rua)a i akoakua euai» e hoo pupa «ku. i ka u'i a>aoii uo o ktiiia Hiiku K ina Iwaeūa hw o na aiue i akui» koa pu. mn» kela papaahaaina a ka U.ku Pēt.TtJiuFa, aoie iio paha he u'i e uKnii aku i ka u'i oookeīa o te<* "U'i Euiuke". A ua liio uohoi ia i <nea hoopahaohao uuaoii i &a io. n i.. o oa honai i akoa*oa uia kei* pHpaahaniiia j ka uani, I £a ijohu »n . iho o ti(t ho&ai ma aeia papeiaoaaio'i, u hooai*ku Uiaua hoi aa ui Helnoe e uinuu i na walaih vubiae ui» ku lakou īvawae, • ut puiu wf la eloku o kn K.teua « i Hf ala h opa- h o v «bi<;e, sa oi»i>aw& pu uohoi l ..»i *i jim «aueka opio i >j<u m uh l »i> «' «feua ineie o Ryuia i oa oea Ka.,|, a iu« he ia eia k*;a aaaiua « &h o.ua, Akua. Im ike :K i»ku i& t,o hoi ka hopu aua a« o ve Kauiiau Ahi Fclvrouisa i koaa <?.i<li v nauiīoi., a muim ma» 1« i ka Wama uuii iosu iuiii o ka ipu guia j viu inuahi m uie eu p h»ku kuuiu kuai Dui a ia tcaua\va houkahi uo uoi ī uiuioi p» tuai ai ua hoaai i ki, waiui» lioko o k iakou uiau kiaha pKkr,i, a. ikt» b.»u aku U i.& hoaai , na muuū pu au« aku u* iiaiiu rtttroioßu o«i i &k ki«h« u k* u'; i£uuike t » hooui sh ae 1& iakou » iou i ko lakou tii«u kiniia waina, Ninioi hou ia iho ia uo uā k» waina. a hooinak» hou ihw U ua e lou. JUoaatttka a>ai ia *« hau.i » ta wniuā slaua o Oa hiMāi, a ia ► u(*navra nu ho«ai i LoaoiaapUiK» aku' *iik*aoi*u oiāoli o Bā oi«]o hoc*i *MU * luiuaiao ia 40A « t* UUiu

.0 k» p»pa-abftaiop. IMfohope o k»i l»1ft «oa o na mftfii»W6 ō na olelo hookaaa, a oU no ka manawa & ?eteroioaa i haawl aia ai 1 iek&hl āoailona i ka poe booltani i na mea kaoi, alaila, hookaoi tnai !a lakon i kekahi o na leo mele kopono loa 00 ka hula aoa, aia mauawa no 1 ike aku ai pa hoaai i ka puka ana mai o kekahi poe kaikamahine Opio o'i maoli, ai hoea mai hoi to»i ka aina inai o Koaa», ao kahi hanao hoi o Kunike. . Ua booo»ftka 0)«i la ko lakon haa %na Imaa o &a hoaai» a he hiohiona iioi o &a hoaai e poiun ole ai. ■Kahope iho o kela man baa baU'>l| anā. o keia poe u'i o Kcb", a ua &ia ae la Peteroiosa mai kona aua e hiamoe ana, a lalau aku ia I koaa kiaha oani i hoohiluhiiu ia me na walhoulua īīke ole, a nana mai la oia' oae na maka bauoJj i na iioaai o keia papa-ahaaiua ana i hoomakaokau ai no ko lakou hui hope ana uoe lakou t laian asu ia oie i ka ipu waiua, a hoopiha ih"' la i keia kiaha, a ia mauawa pu uo hoi oia i kauuailio mai ai ia iakou apau* :"*B oa hoaloha, e kaia mai ia*u ikenoi ana aku i kesabi mea ia oukou ma keia papa-ahaaiua. E iawe ae hoi keia me keia i kona kiaha, a hoopiha iho hoi i ka waina a na akoa i hoomaikai nui, ai, ae iuu pu mai hoi me a'u, ao kan aoi hoi ia oukou e na hoaloha nei. J3 iuu hoi oukou no ko'a oia pu no hoi, ae hoomaikai mai na akua ia kaKou apau ma keia paoaah&aina." O ke kĪBha a ua HakU P\jterciu»a paa ana, be kiaha kumukuai nui ai auo like kona ano ine ka waihooluu like ole o ke anuenue, aij haua ia hoi mai ke aniani nani o Motano, Ua hapai ae la oia i kela kiaha waina kumukuai nui los, a huii mai la e nana i na hoaai no ko Ihkou hoopiha au i ko lakuu mau kiaha me keia waina ponkela, a ia manawa oia i kamailio hou inai ai i Ae»a mau oielo ia lakou. ' 0 keia kieha niniai aku wau i ka wama iiuua o ka Lede o Kupero, a ao'e uo hoi he oiea nan« e inu hou keia kiaha waiana, ao keia paha ko'u iin hope ioa ana, ooiaiU, 9 inu pu ,me a'u e ruu mau hoaloho," H Ua iau iike ae ia na poe apau 0 k*jia papa«ahaaiua, ae hoike ann i ko lako u mahalo 1 ka Haku Pert>iosn. I ana oka iuu ana 0 na mea apau, a ia ka mauao mahalo nui o na hoaai i kela kiaha wai hooluu iloko 0 ka huia o ka Haku P.et*>roics*, a m-a-muli paha 0 keia naoa aku houai i kela kiaha oani uoa ka limai o-ka Hiku Petfri>iusa, ua kauasilio h u uiai ia oia ia lakou, a tue ke 1 oaa no nae i ke!a kiaha aniaiu Mur»oo u*a kona iiwa. "K kou mau hoaloha, lon he iut s ipa kone lehelehe i kvi% kiaha laa a'u i niniui ni i ka waina iat»hia iaiUw 0 ka 0 Kupero» a nuie uo hei WaU i ;nabemaHe e p* atu lehelehe v. kekahi me» ' Hei» Kiaha 5 hooiaa la ea*uik . | Led« o Kup«ro. E Kana euai euh hoaioha i ka hopeaa 0 keia kiaha ; hoolaaia." *Ma keia mau olelo iuiun 0 kel» oiau ua paki aku la ua Haau Peteroiusa uei i k<iU &iaba 8 u*b*ha ae U oia il>-ku j«paua l«h'iitjhu, ai kona ise 1 *e auo p«haon >o o ua hoaai i kti hau« «ua 1 Uaua «i t aUiiu, huU uiai ia oia a luiuaiUo aiai la i k(i« juau oleio ua tuuiOska m koua uiau mak*« | *'E1 kuu cuHu ho«Iob», e hauuU pu kakou, » aole hoi e btvp*b£ob« iia kA' ook«»u tuau helAek-u* ao me»Vu i heha ibo uf!, ona 1« t)eallilio!« atu« ka nawa!!vra!i u\ni , kiuo kt tuau mea ia a « lioiiioi uk au tiu aua w?u iiuua 0 Uufcv2| \ UUki kumu

mnikai h oukou *j 'howmaopnp»» h' mahope lfco o fcu oukou baalel(f7 »»-** ] iho I ku*u haleuei. K loaa un» no ka mana ia oukou 0 tiaba», o ,B — hope 0 kā' meheu a'u i hoooowheu aku le, a mai kali wale oukou a hoea mai na la o ke ola eleuoakule , ana. He biki |loa ia oakuu « hoopakele la oukoiji mai kel» mau la a kakou i hoihoi tle ai. . aiakou e h*na aku aL e ka liako maikai, Wahj a na, hoaai lehuieLu i iho la lakou na baua 0 ka wpiaa uuaikaiMRtnua 0 kou Luike_ aua !a oukou be euakeuiūke !wau t inu i ka inai'kai, ae iohe pu hoi i na meie nani i hoolaa ia,oo na akua. ae nana pu.aku hoi i na kino nani loa a nā akua i uui ai, a mahope oia naau mea, alaiīa, e hoao aua wau e hift?»oe ojo aa akua me kau eohoi 0 ua iei roee no,ni ma kuu poo. E hookaawaie aua wau ia'u IUO mai a Kaisara mai, a maaao noho: wau ua inakemake. pu.uohoi oukou e lehe pu i ka'u mau oielo aioha iiope loa iaii). Me īa mau olelo mae kooa 'waha ua nauao ;ho la kouā taau i ka pepa kakau maialo o kona uluua hiimai, a. hoomaka asu la e heiu i keia euau oleio i kakau ia oia luna o kela papa kakau. "Ua ike no w&u e Kaieaii-, eia oe ke kaii uiai t/ei eo ko'u hoea aku iuiua ou, a ua. iiio paha i mea ki<aki uou kuu ha&alia 0 ka hooko ana aku i kau kauohan ua ike uo wau 1 ke pana awiwi aua o kou puuwal no ka ike koke ma?" i-i'u, a ke ake loa mai uei' oe e lohe koke i ko*u leo, da hoooiaopopu no'w'au 1 kou iini p hana mai i na hiua huohiluhilu iluna o'u aoje ka haawi ana mat i na makana eani loa, ae hapai ae paha i ko'u kulana iluua, p hoo lilo ae paha ia'u i uo kou hale holooiioa, a ua mafeeuiivke uo e hookohu aku ia e like no me ka na akua 1 haoa mai ai laia, oia hoi ka hooiilo ia i inee iaīaiwa i na kekake puuahelei loa. ia oe, ao na K«-kake hui i liio mai i niau. hooilina nou mahope iho 0 k'ou hi.- ■ aw; ana i ka laaumake ia Ooiiiilipaa» E feaia uiai īa'u, uiai, ua ,'iaa wau tua Ka 100»» o, ka lua»hi, &, ( ttia ku īnou laahia 0 &uu maKuuhiiie auie Bau wahiue, kou kāikaiua, ame t SemC* t aole Joa wau e hele a!iu aua iou la. He mea pookeia ke ola ana, iaka hoi, iioko o ke ola ana, he nui no n» uiea maikai, aka, ui hiiawaa. Wa inai oe ia mau euea enaiaiu, a Ua hiki ole īa'u ke aku 1 ke ola »ua. Mai mauao iiae ou e eaa ana ko'u manaonokau ihaua ai ma ka pepehi pouoi ana 110 i keii makuahine, a no kou hooiuu aua i kau Wohine i ka laaumake, a!me ka pepehi ma!« aaa i kou kaikaiua pe.oui, »k ke hv»oiaio po aku uei uo h<a w*a ia oe, nau pono-uo i jpuhf o Room i ke' ahi, a afc!u I» e kekahi heluna lehuUhu 0 ua i 01 ae ka hoopooo i ka luaabf, a uiau kanaka hoopouo hos I wj, a&u 1 kou :j : ' L : ; | U «« uj«ke be hoo;lio« p«a, uo kei €ati«&«, « Ua illO Uab Ot I IUC|I i«Wfej «e 1 teU uiaua o ka &o>» i * ma. U A ulu «e kau uiau iiieie aaku »i 1 mea hoop&ilu* ia e *a pe* uei*o. ua auo kohu o!<» uo hi>; k ' hoolohe !a aTtn, »i ka nana ao* vtekaoak» «110 opn uui, a tue u»' Wawae wiwi, he me* L'OOyailiia ma t.ii tu) īa no Ha .psi- l auai j iRu J KaO Ulh'J SUt?lf, auie kt>U it!o| .»0 noi, ua like no w -.ue kk 0 .t i ! •na aleo ioa !eo o *l;o e u«Se nu ] > ka pnka at)H mn: 0 ka tu«h]ii»«, - ] u .♦»«}» no hof u ka hiki oU is*u kt ] •iOv»tnanawftnni 5 k<»!a uiau au ] n* o iho, « K* owv o u«| 'popoM ika niiinima e *.i l !i e iu j !«•©, nota»U, m «,v> iUip w«u| 1 o*a aua, 10 ua44e4}aVv w»u • tna«r, ai pan: ia *e ko'u m*u! oepeue m«i ka ?oh« ana i ktU mau| ;<*» u k« ai.o Utkeot«kal »u* v «a iUa «u««ua a U

- r " ~ r~- • m, u» peei uo o lioum £i ko lukou m;>\) i ka,u inau iiimeui P*IH ftha. * ICi». >au ke hele aei, a u« pouiaikai īipl i ka iube hou ule aku ,i k&p leo uwo» aole hoi e.pii ho.u ae ka hiluhila i ku'u uuau papaiir;a ijo kft f , !ohe atm aku i iia leo uwo uua po,pokh E aloha.hope auajaw kaa»,, a oa&keaiake oe i kakahi oleluao fitaj kou hoaloha nei» «Uile, u« oki hana hookohukohu haJcu auele ? olai, ua ike uo.oe, aole oe i kupepo. n.o ia hana, aka, u k» hoaiuu ianiimake, ae apa koheokeo i)ouoi m i kou ohaua» oia uo kakhnUa.koim īoa in pe, Mai hulaiiula h&a ou iaaua o ku lehuleho, oiai, ayie lakqu e Hn& i kou heia aya, ska, e kiei u>*lu. ana lakou i kuu wau wawae ouaiui, ai aup hke hoi U3,e aa keko. Mai pa< an hou oe ma ka ohe, oiai, e kuhi?a aaanei o ka aaualo ao ia o ko ihu, o keia na oleio ao hppe kou hoaloha ia oe". I ka lohe aua o aa hoaai ,e uoho, rua *ela papaahaaiua, ua piha loa iakou ika uakau weii- A weli, oiai, ua hopgpsqpopo ihu ia iakou, oke i ka«au kela mau olelo, aole ,ia he kauaka e oia aku sua. Ua hooweliweii pu i* lakou uo ko lakou iohe pu ana i ka heluhelu ia euai i) aela leka iiuua o lakoUi ae iy.o ai paha lnkou i Uioe puu uo ka iuaiuA pupuie o keia Einepera. I Ka hoomaopopo ana uaai o j?etg* rpioBa i keia auo e he&aa aua iiuua o ua hoaai o kauu papaaiu», ua aka aka ae ia oia . nae ka leo hauUi, a kauiailio n&ai la me ka oiuoiu ioiua 0 kaua maiihiui. "JB hauoli e na makamak i akoa*oa tnaj. Aole.loa he hookahi o os kou e hoike ie, ua lohe oukou i ka heiohein ia ana o keia le*a imua 0 ookuo, oiai, aole -he hoike e, haoiaio aku ia aiea iouua o kel» Ernetera, oiai e nana mai hoi oukou', oia hov trau ke holo pu uei me Carona ka make oialuna o kona waapae aloalo nei i na ohua i Hedisa. ,T la manawa oia i peahi aku ai qlā :i fce Kahena Heieoe. a i« w:.na'wa pu no h»>i oia i waiho aku kj oia i ' kona iieua liema oaaluua o ka uluna : i aooinak&ukau ia._Ua uee koke oaa *lla kt Kahuna Heleue. a oki ae la i | kekahi aa aeko uui o ka iioiahema ' o ke Kaukau Alii Peteroiusa. XJa iele ikaika aku 1h ke koko» a ula pu aela kela uluna, aua haukaepu aku ia no tjoi o Euuike «a u - kauwa m Fetejroiusa i h<okuu &u»>&oa ia, qa iele iuai ia 6 Euiiike & paepae msi a i t« p oo o a ia aoae»wa hookahi uo oia i kamailio iho e.i 1 keia mau olelo ia Peteroiusa, ae iohe pu ia uiai ana hoi e na hoaloha iehuiehu nia ke!a hope 'o» a ka Haku Petercius»>. (Aolei Pau-)