Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 33, 5 January 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

Alaila hele mai la lakou nei a iho mai la ma keia aoao o Mahiuni, a hele mai la no lakou nei a hoea ma keia aoao o Kaneohe, ma kahi paha e ku nei ka luakini Hoolepope, ao ko lakou nei pii aku la no ia a hoea i ke alaloa. e hele ana i Heeia a hoea loa i Koolauloa. Koolauloa. Ia nei olelo aku la o Hiiaka i ke Aikane, "Aia i kela wahi kaola pali uuku e ku mai la, oia hoi o Kilohana, a malalo iho o laila, kahi i ulu ai ka laau hoohanau keiki kaulana a Haumea, nona ka inoa o Kalauo ke kahuli. "He laau hooulu a hoolaupai kanaka keia. Pau keia mau kamailio ana a Hiiaka, o ko lakou hele mai la no ia a hiki i Heeia, a ike mai la lakou nei i kekahi huakai wahine e pii ae anama ke alanui ma keia aoao aku o ka lae o Kealohi, oia hoi, kela alanui e piiaku ai ma ka pali, a iho aku ma kela aoao o Ahuimanu. I keia wa i olelo mai ai o Wahineomao i ke Aikane ia Hiiaka, he huakai wahine hoi kela e pii ae la ma kela alanui, alaila, olelo mai la o Hiiaka, ae, he poe wahine kela pii e ana iuka o Ahulimanu a hu mai la no kona aloha i ke kane ia Kaanahau, alaila, paeaea ae la no o Hiiaka i keia kau. Ke pii ae la ka huakai-wahine

| A p_ahu lei hala iuka o Ahuli- , ! manu ii, -He manumanu au i ko lokoino e P«u ke aho i ka kja o Auliilii, hele ae la ka ua Kalepa e K& ua okioki Koa o Heeiakea. E ka makamaka heluhelu i na ihe malihini oe ia Heeiakea L hoike ia ae la ma ka kau a Hiiaka, aiaiia e hoomaopopo iho oe, aia| ieeia Heeia malalo pono mai o ka; puu o Maeiiali, oia keia kahua' one e loaa ana iaoe ma kou wa e pii aku ai ma keia aoao aku o Heeia a kau ponp iiuna o ke, Kaola honua o Kealohi. 0 keia Heeia kea no ke kaola one mua loa e ioaa ana i ka malihini ia oe e haalele iho ai i Heeia uli. ,01 Heeiauii oia no ka Heeia mua e loaa ana i fca maiihini mahope iho o kona haaleie ana iho ia Kaneohe, oia no ka Heeia e ku nei ka Haiepuie Kakolika * me ka Halewiiiko kahiko o ka Hui mahiko o Heeia. Aole olelo aiy&i ka poe ua kamaaina mua i keia mau wuhi, ua maopopo iakou i keia mau wahi e hoike īa nei ma kei* , Aka no na maiihini [aole lakou i maopopo ioa i keia [mau wahi e oieio ia nei g na | Kooiau, | Ika pau ana o ke kau ana o Hiiaka eiike me ka mea i hoike ia.ae nei, ia wa pu nohoi i huli mai ai o Hiiaka, a oloīo mai i ke aikane, ia Wahineomao, £»ia kakou ke heie aku nei a hoea aku i Heeiakea, He nui kauha!e o keia wahi ia ka.ua e hoea aku &i i!a;la, *e loaa. wahl hanaana kaua, eia la he kauaka | uiw pehu ka kaua e hana ans, ĪHe j»ehw kupaianaha nae ko kolu Jtranafca, ua he!e r.a m*kh a |ume!ume!u. peU pu hoi mo na! ili»*, *ke hoomaopopo aku neii

J . - _ - " ■ Jl ai Keia lahui, aia hoi a aku, , w kaua ilaila, alaila hoao hoi au i ka kaua wahi pono, a -malia 0 pono io nohoi, 0 ko lakou nei haalele koke ih.o la no ia i keia wahi, a hgle,, _ 1 aku la a hoea i ka lae o a nana aku lakou nei e auau mal ana na kane na wahine ame

kamalii.nohoi. Ia lakpu n«i ē, ihpanamaka hana .hanai pali» ae loaa aku ai hoi kaha one, ike aku la lakou nei i- ka puka ana ■ mai q kekahi wahine mal „ o kēkahi eku ana ma uka q ke alahele. Ika ike ana mai o ; ua wahine nei ia lakou nei, ūa pa kahea a keia wahme.ia lakou nei e kipa aku ma konā home. la wa ua huli mai o Hiiaka a oielo mai la i kana aikane ia Wahineomao, ' Auhea oe aia ka ieo o keola la ke hea mai la ia e kipa aku, nolaila e kipa paha kakou ikoia la hale! Ua I hele io aku la lakou nei i ka hale o ka wahine i kahea mai ai ia, lakou niPi e hele aku, a ua hui aku la lakou nei me ke kamaaina o kela wahi. Ua haawi aku no-. hoi lakou nei i ke aloha iaia a ua panai maila nohoi kela i kona aloha ia lakou nei. Ua komo aku la ua wahine r ■ kamaaina nei mamua iioko o ka hale a mahope aku la no hoi o Hiiaka ma i komo aku ai, i haka. lia no a komo o Hiiaka ma iloko o ka hale ua ike i«oke aku la no o Hiiaka i kekahi k?naka e moe ana iloko o ka ahukapa. iUa ike aku la nohoi keia ō ua kanaka nei no ia ana i olelo mua aku ai i ke aikane aha ia Wahi™neomao aia hoi ia he kanakā mai pehu ka laua e lapaau aku ana ke hiki aku laua ilaila. 1 0 ka wahine hoi nona ka hale* • aia aku la oia i lfa mea ai na ka poe maīihini ana f kahea ai e kipa aku ma kōiia , " home. Ika makaukau ana ona mea apau, ua kahea mai oia ia lakou nei e nee aku e ai ina mea ana i hoomākaukau ai.

I ! Ea, e rtee mai hoi e paina i i kahi mea aū i hoomakaukau iho la na oukou e na malihini, e mau a- paa aku hoi ka houpo o keia hele ana mai nei o ke kuia loa, Mamuao ka hiki ana ia iakou nei e ai iho, ua pane mai la ua wahine nei he nohona kaumaha ko'u i ka pilikia o kau kane a ke ike nei oukou iaia i ka moe mai, aole hiki ia'u ke hele r kahakai e lawaia ai na maua, a ua nele no hoi oukou i na mea hou oke kai. nolaila e ai i k&hi meaiioaa. Ua pane koke aku Ia no hoi o. Hiiaka, i ua wahine uei me ka ana aku, e kala mai oe ia'u me keia wahine, aoie o maua poioli, aka, oia nei o makou ke ai aku i na ?*ea.ai au i hoomakaukau mai

nei, ae oiuoiu oe e ka'ia mai ia niaua, A ,ke noiaku nei hoi stu e nana iki aku hoi au i ko k&ne e moe mai nei i ka mai, lia ele« koke aku la ua waiiiue kamaaina nei a ho«0a ana i ke kane rae ka pane ana iho, i4 Ei nei e, ei nei hoi e, e aia ae hoi oe ae napa m»i hoi keia poe m&iihiai ia p# a i ko kaua p liki.,i* Ua oai ae la ua ka&aka nei a noho ana Uuna» a ia m&nawa notwī o Hiinku i <*u ae ai a nia — mua pono o ua kanaka nei, a ike pi>no aku ia ia ina heieheiena o ua kanaka p ikia nei. Ua hei« na niaka Siuanu.nu ka p«?hn t & noho! kona heleheiena apuui. wa 1 huh mai ai o Hii&ka & olelo mai la i ka wahiao ae, 'ke ike nei au \ ka mai o ko mk\i niakamaka ole keia,, a hoa~* o'e nohoī. Hookahi ao fnaki*Tnsks Q oe <? ka \v««,hin<\ i na nae iioi oe he wahine aloha i kau kane» a i r.a noha he wahine * ī«>sia i keia ano maL 3 . s v> uoho* kou. ouika* ' miika, ko a!.>ha h nae hoi (kane ?a oe ka wj^r.e.