Ka Hoku o Hawaii, Volume XXI, Number 38, 21 February 1928 — MAIKAI KA AELI KE HOU A NA KOMI SINA NOI I MO NA HOAAINA HOME HOOKUONOONO O WAIAKEA [ARTICLE]

MAIKAI KA AELI KE HOU A NA KOMI SINA NOI I MO NA HOAAINA HOME HOOKUONOONO O WAIAKEA

Mr • Lu 0» h uopo nopo no, Ka Hoku u Aloha Kaua: Maluna o ka niuau maikai a maikai ole ka aelike hou a na Kouiisiua Noii 110 na hoaaina homehookuonoouo o Waiakea, o ko'u mauao nialuua o keia aelike hou a na KomLsina, ō ka heln ekahi keia i loaa uiai i ua hoaaimi, Mainuii 0 ka maopopo a huikau ka iuauaoōka aelike o 16 makahiki 1 a!a mai ai na manao hoo'ala e noi ana i ka. ahaolelo i niau Komi.si:ia e noii ai 1 ua bu\e 0 ka hui uia— hike. I ke kau 01925 o ka Ahāolelo ua haua ia he kanay/ai me ka hoahu ia he $30,000.00 no na Jilō oia k' l uiisiiia, hoo|tohu ke Kiaaina Fariuit9u4 iā mau komisina t Goo — dal<*. Heniiques aineLyuian, i, aole i pau oouo ka lakou noii anii pau e na d ila i hoahu īa aj. Noho hou aku Ke kau o k« «haolelo i ka makaliiki i hala «ku la 1927, hookohu hou ke Kiaainā i .mau Komiiina hou oia o Goodale, Adatns auie Henriques no ka lioomau ana 1 ka noii 1 ua l>uke o ka mahĪKO,

Ma kala 31 o lanuan hoea mai Aā Ko,uusiua a \va ho niai imu>t 5 na UōaeiuH he aelike a lakou 1 lua•ao ai, Ue mea maikai 110 na I ioa— ainā, ko lakou hoike inai o n& poeap&u<£ makeuiake ana e hoopaa nialaio o ka aelike hou o ko lakou kuleana uo ia, a ā,ole lakou e hqo kiMna i na no ke kakau ana i ka aelike hou.

Nul ia daU o kja lehulehu i hoo ] li'lo ia no mau Kouiisuja he kauaono tausani dal.i a ka ahaolelo 1 { hookaawale ai. no ka imi a«a oi iia Komisiaa I alabe]e e vs.u «i na piiikia o na heaaiua, nie ka noii «na aku i na buke o ka hūl | hiko. }/L* ka J3oif ana a na Komistha i ka aina o ko'u uiakun'kaue o ua ! mea ī loaa aku oka a ? e eku uei j ke!a manawa he k >'iahikti ku"'a- i mawalw daia ka aie. «ole eliuiaj hāneri uie elima e Hke ma kahoike a k» hiii inahiko i ka luahina o Okatol>a 1927, ua like keia tne ehi*: haneii Iwaka'ua kumahik*' da!aka! oi o ua k,aki 5 ka'hui mahiko. Hoemi ka hui inahiko i keia u? e [ o eUma haneii e}nna a hauie mai \U aie 110 kanahiku Kuniawalu] dala, 0 ka īuanao o kekahi niau hoa — aina 110 Ra ]o'hf loS o keia aelike' ! holaila iho la ua kunm maikai olej |o keia āelike, a e ku Hna kekahi 1 o| na hoaaiua nialalo o ka nelike 161 uiakahiki- | | Ihana ka hoaain 1 niaoli ka aiha 'he inea uiaopopo 0 ka hoopaa aua malnlo o 30 uiakahiki aole ia he haua naauao, aka!, ke i:it īnai uei ke Aupuni, a ke uāna mai nei, j ka wa hea ua hoaaiua e uku ai i ua dala aie i ke Aupuni uo ka kumnkuai o ka aina, ame ua dala a na hoaaina i aie; ai mai ka Fā|:tn t,oau niai, oia hoi ke Keena iieliie ō ke Aupnm. | M»i Ka uiakahiki 1919 0 ka ! hapā nui 0 ua hoaaina he hookahi no ufeu ana i ko lakoH apanu aiua «hiki > keia la e nee nei, Sose i u|iu i ke koena kmnukuai q k& aina, aole i uku ia ua >iku pauee, aole i nku ia na dala aie, aole i uku ia ,u« UHu pauee ōia «nau eUla aie, eiu «a'e ka mea kupanaha ku uei kekahi ni«u hoaainā a kut- i ka aelike aua Koujjs(na i inaiiao ai he mea nmikāi! iio na ]ioaaij!>a. O >»a Koimsiua iie waha olelo! ia 110 ke auj)uai, ka iima akau 5 ka Ma«a Hooko, Kinnim Farinj— to»»a maluua o J jeia ninan o ,jjs hoaaina 'liomehook uonoono 0 Wīa''-' akea a noho hoii mai ka aha wa»J»o ak« i ka iakou hoike i ka ahaolelo. O ka maikai <>. keia aeh'ke aia maluua o na o k« <S m Hlo apa« # na ka !iuj uiahiko e uk« i» uiau hool/'iO y a ?}£ « k«ti o oa ho&aina. 1 ♦ I

M;i ka elike 16 makahiki o ua i hoolilo ai au ho ka uia'ii ana, waele j nnn a pola wale aku ka mahiko' e uku, a mahope akn kaki :-nai ia Hiea h°aainā me ka uku pu aku ka uku i'.niee oi'a niau dala i hoohana ia ai. Na ka mahiko ē uku i ka auhau a kaki īuai ia mea hoaaiua/ a ma keia aelike hou aoie ou mau hoo—' lilo, o n;i hjolilo wale no i hooa — kaka i» ma ka aelike hou oja ka iin'sua o na ko paa e halihali ī'a aua mai Hawāii aku a hiki i Auierlka. he $4.00 a eiui ināi o ke toua hookaht. 0 kekahi mea iuaika' o keia aelike, ua loaa ia oe he manāwa e loāa « kaokoa mai na pa hale uou penoi, ine kou uku muā aku i na elala a ka mahiko i hoohaua ai 110 ke kukulu aua paha i koit liale, unit* uku aku i ke aupuni * ke kunmkuai 0 kōu pahale, apau kei'a niau aie pili mai ka paliale me oe nie ka loaa pu māi o ke ki'a o aina ia oe, tua ka aelike 16 inaka 3 ' hiki aole i hoomaopopo la.

ke kau d 1027 o ka ahaole'io i;a hoao ia e hookaawale i ua pa hale mai na aina ko ināi, a e hnaw»| ia ke k'la .0 ka aina no na pa lia!e f ] i ka ukn unia aiia aku i ke aupuu.i 1 i ke kuiuuk'iai o ia pahale, ku iua{ ke kaln mau lioa 0 ka hale pepehi ia a make fa bila kanawai, No ka hookaawa[e ana i ua pa — ihale uiai na. aiua ko mai, ua hoike ka loio kuhina 1 kona mauao ka — uawai, hiki 110 i ke Kouiisina Aiua uie ke Kiaaiua e hookaawāle i na pahale. O ka uiuau nui e ku nei iuiua Q ua hoaama, o k« ku mahope o ka aeh'ke 16 nakahiki, a q k e lsakau i ka aeliko 30 maKahiki, aia keia niHaii i kela uie k e ' a ' [honainn, na lakou e ike 1 lfa mea 'maihal e haua ak« ai, no k e k«kau s\ kakau ple, a no ka p!\a malalo o ;k«i aelike 16 makahiki. [ Noknu ikeaua o K« m«kahikf keia o na haua a na Knmisiua [a kali a«u a noho h«u ma» ka t ah;iolels 1 keia makahiki a't wa h aku ka lakou hoike i ke Kiaaina' Farinitona ame ka Ahaolelo. « Kukulu kakou i ka ninau penei:> ] ua e paa ho.au malalo 0 ka aeiike 'i6 makāhik', a hoea hbu ma? na j kaki kāupalua a ka niahik» e'ike "ie na mea i ik« maka ia, o ka Iniiiau, ia wni kakoH e ho!o ai, holol tnanei kakou i ke K»aama. Loioi KtiWna r Komisina Aina no ka| hoopakele hou ana *a kakou, <> kal pikou p'ane ia kakou, • aoi.īī HIKI» IKS AI'PPNI E KOKt-A IA OL kOl NO KA MRA UA HAA\M f«K AUPUNI I POO» \LkHALA NO OUKOU 01A NA, ■Komisina Noh' Makemake No Ou.» kau e Paa Malalo o 16 Makahiki, » ' Nolaila Aole Mea Hiki t Ke Au—J puni e Hana Aku Ai Nooukou. ' 0 keia ka uiuau auo nui ioa i ame keia hōāaina e kaaua pouo ai, ae hoomuopopo loa kela hoaaiua, ke nohō aie uei na hoa — aiua i ke «upunl uo 9 uiakahiki aole i uku ia ke &oeua kumukm'»i

0 aole ka uku panee uo nel tuau makaluki lōiUi, ypela uā dala a ka Papa lloaie dula o ke Aupuni 1 hoaie ai i na hoaaiua. Malalō o ka aelike hou ua lioo— ia, i ka pau aua o ko'u aie i ka uiahiko, <\uku aua ka mahiko ike aupuui no kou aie i kou aiua, uku pu i kou aie p'aha i ka Papa Hoaie Dala o ke Aupuui, uialalo 0 ka aelike 16 makāhiki aok i hoo —

akaka i». . o kekahi mea auo uui loa a ua Uoaaiaa e noouoo pouo ai oia hoi, na i>euatoa auie ua luuawakaai,— uaua o kei£ kau ae, i »a o ua luuamakaaiuana ,ua senatoa he poe pilipili mahiko haua ia mai pāha kekahi kanawai e kauoha aua i ki loio kuhina e kpi i uā āie o ua hoaaina, a $ ua he Uaia ka ia hoa — aiua e uku aku ai i ke aupuui, aole pilikiH. aka i jja nele i ke *lala heaha ka Uopeua, 0 ka hopena uo pau kakou 1 ke kipakn )n. o ka n<ii o m howim e Wt»wahi iaka.«fHkē in.ik"h'ki, 0 k® a<?Jike 30 mnkahiki k<"- alahe'»; 1 naha aj kela ka iHō ole o ita dala a kakou i ka ioio, kO>na 0 aha apela wal-.- aku, ke hoOie *ku uei kekahi poe hoaainai, aole imiiīkāi kejii a»-Jike !iou, kti no leakou niaho).' 1 o fca *elike Jca hikoMa ka nr.Bt«'o A.KALEI 10N4