Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 3, 9 May 1913 — Ka mea Huna i ka Puuwai o Ekika Laila A I OLE Ka Opuu Rose i Kikohu i ke Koko o Kana Aloha [ARTICLE]

Ka mea Huna i ka Puuwai o Ekika Laila A I OLE Ka Opuu Rose i Kikohu i ke Koko o Kana Aloha

Mokuna I,—Sakuila: He mamo Holani i hui pu me ke koko Pelekano ame Aineīika. Hamakeka: Kahi noho o ka ohana SnUuila ma Amerika. Lede Emi|y: Ka wahine a Colonela Howada f ka mes hookahi wale no i koe o ka ohana Sakuila. Godapele: He keiki na ke Konela. Abilaka Laila: H e kamana i haule mailuna iho o ka hale, a make. Mrs. Pokahana: Ka wahine i lawe i ke kino make o ke kamana a waiho ma kona hc le. Heloise. Aole n 0 i ike nuiia keia wahine o Mrs. Pokaliama īna kahi kauhale o Ilaiuakeka i kela manawa. Ile wahine Pelekane oia, a e noho ana ma kekahi "\vahi liale maikai no mawaho aku o kahi kauhale. TTa hele mai oia a noho me makou ma ka la 1 o Mei,niahope iho o kona noho ana mai, ua hoike ae oia ina e loaa ole iaia ka launa ana me ka poe maikai, ua pono no oia e noho me ka nele ia mau ano; 0 ka poe maikai i ikeia maanei, oia no keia poe malihini ame ka poe o na aina e i liele mai a noho ma kahi kauhale o Ilamakeka me kona koe i ka hope waa a kakaikahi wale kona ikeia, koe ma ka luakini, kahi ona e liele mau ai me kana kaikamahine nona na makahiki he 15 a oi aku, a mamuli o kona helehelena ui nohenohea ame kona ano oluolu, ua lilo ia 1 lnea © huki nuiia mai ai ka noonoo o na kanak a nona. Ile kulana ilihune, hooio, a he mea ninau uhane paha na auo ekolu o keia waliine mamuli o ka manao o kuu makualiine, elike m ( » kona houluulu ana mai i kekahi mau oiaio e pili ana iaia. Ka mua: O keJa lole silika eleele a ]\lrs. Pokainena e komo ana, ua ano alu'a loa ma na wahi apau, a aia malalo o ka lima ua omaoniauia me ka lopi, a. aole no e emo ana e omaomau lopiia ana ma ke kua. Ka lua: Iluna wale 110 kona ]>oo e hoolili ai, uie he moiwahine la. Ke kolu: Ua oi aku kona kulou ana iloko o ka luakini maniua o ka mea ku i ka pono, a aole e ea ana kona maka iluna mai kana huke ae a hiki i ka pau ana o ke anaina ka-

| kahiaka. 0 kiua ka <>lelo lioahowa a kuu uiakuahiue a no koiia wahine e ana , na kokahi kanaka kalopa, e aahu ana i na lole o ke ano hou, he mea niau i 11 a kanaka e apono aku i kona naanao, me ka haalele loa ana aku ia, Mrs. Pokahania nono iho a hoao aku paha e ninaninau iaia no kona raoolelo. He mea oiaio i kela wa keia wa e uku mau ana no oia i kona uku hoolimalima o ka hale, aole ona malama kauwa, a e ola ana hoi maluna 0 k a oka-mila ame ka palaoa a ka k a mea puhi palaoa. 0 keia ka makou ike nona ia wa, aka i kela wa koia wa maliope mai, ua loaa hou aku ia niakou kona moolelo, elike me ia malalo iho: No Ene]ani oia, a o Berawika kona one hanau, ua heluia kona kulana me ka poe i kapaia ka papa kiekie ae o ka'poe ilihune. I kona wa kaikamahine uuku he nialama bebe kana liana, a ma ia ano i launa nui ai oia me na wahine o ke kulana hanohano, 1 ko lakou wa e kipa mai ai e ike i ka ohana ana e noho kauwa ana; a i kela wa keia wa e hoopili mau ana oia i ke kulana o ka launa ana 0 keia poe lianohano, me ka moni ana ia mau ano ana e ike nei, a liiki 1 ka loaa ana iaia he kulana ano haweo maka nana aku, he kaila aole o kanamai, pii ke kulana, a like ole me ka poe oia auna hookahi. Me na iini he nui iloko ona, ua hoole mau aku no nae oia i kekahi mau haawina maikai e haawiia mai ana iaia, a kona poe hoi e kapa aku ai lie maikai, a i k<» 30 o kona mau makahiki, ua mare oia i kekahi kaliunapule l o ke kulana ilihune, oia hoi o Ilanale Pokahama, no kekahi kihapai mawaho aku o na palena o Sekokia, a iwaena hoi o na puu. Maauei nei laua i noho ai 110 ekolu makahiki, a hiki i ka make ana o kana kane, alaila ua hoi aku oia no kona houie mehameha ma Beruwika, me hookahi kaikamahin* uului, ana hoi i kapa aku ai i kon a inoa o Ekika lleloise, a o ka mea lioi nona keia moolelo. Ma ke ano he kaikamaliine na ke kahunapule, lio kaikamahine oia e lilo aku ana i wahine hanau k(»iki, a o

!Mr.s. Pokahama hoi, ua hoihou mai la koua mau iini kahiko. a ulu ae la ka noonoo no kana wahi kaikamahine, anoai, .nauuili o ka malaina akahele an a iaia, e lilo paha oia i lede e kauia ana me kekahi inoa hanohano, a i ole i alii wahine palia no ka home o kekahi kanaka waiwai; nie keia mau noonoo ana iloko ona, ua hoomalu lo a oia i kana walii kaikaiuahine mai ka hui ana aku me o ke kulana haahaa, lopa, e hoopuni la ia laua, a ua hookomo mau eeku oia i keia'majiao iloko ona, ina oe e hoolohe ike *ao ana a kou makuahine, aia no he la kamahao e hiki mai ana, e halawai ai oe me na mea a'u e iini nei. Mai kekahi ohana kaawale loa aku o Mrs. Pokahama, e loaa ana iaia he walii uku hoomau nona, a me ia walii uku i lioao ai oia e loaa ia laua he noho ana maikai _ a liiki i ka wa i piha ai ia Ekika, a o Heioiwse hoi, na makahiki he 15, a ma ia wa i noonoo ai oia e liele a noho ma Amerika kahi paha e loaa ai i kana kaikamahine i manawa maikai e pii ae ai oia i ke kulana kiekie o ka noho hoolauna ana, mamua o Enelani. Maluna o kela moku hookahi a laua o ke kau ana, o Ahilaka Laila kekahi, he kanaka opio kamana mai Anawik a mai. (0 keia ka opio i haule ai a make) e hele ana no hoi no ka huli ana i.pomaikai nona ma kela huli komohana o ka honua (Amerika). Ika hiki ana iNu loka, ua loaa koke no kana hana ma ka hale o Konela Sakuila ma Ilamakeka, a mamuli o kana hooikaika ana, ua hoihoi kokeia o Mrs. Pokahama i na la mua o k a mahina o Mei no Ilamakeka. Wahi ana, ua makemake oia i hale nona ma kuaaina, a ua hele o Abilaka e huli i hale nona a loaa, a ua noi aku no lioi iaia e lawe oia ia hale, me kona liooponopono ana i na mea apau o ka hale, a kono aku la oia iaia e nolio ma ua liale la. Ua lilo 110 lioi keia mau hana maikai i mea na Mrs. Pokahama e oluolu ai, u a haawi aku la oia i kona hooinaikai ana iaia no keia mau hana, a olelo j)u aku no hoi, aole oia c poina iaia; <»ia nae, u a ike no o Ahilaka aia 110 iloko o keia waliine kekalii ano e hiki' ole ai ke aku iaia. I T a lawa iho la no paha oi a ma ke ano i 'lioalolia, a i mea ao aku i kekahi wa. Ma kela huakai moana a hoea walo i Nu loka, ua kipa mau aku o Mrs. Pokahama ma ke keen a o kela keiki elike me kona makeniake, eia nae, ua hoikeike mau aku oia ia Ahilaka i mea nona e ike mai ai, aia he kowa liolionu mawaena ona ame kana kaikamahine e

hiki ole ai ke liele ia, koe wale no, ina paha oia e lilo ana i kanwa, aole nia kekahi ano e ae. Ile kupaianaha ka ui ame ka nani 0 Heloi.se, me kona kulana oluolu a waipahe, e lilo ai keia mau ano i ea naiia e hanu ai, a hiki i kona kau ana, a i de lilo paha i alii wahine. (E ko ana*paha ka pule a kona makuahine, e nana aku no ka wa e hiki mai ana). Mā ka aoao o kona makuakane kahnnapule, ua ili mai iloko ona "he koko lllaikai, ,, a lie mea hoi na kona makuahine i hoaiai mau aku ai imua ona. Mamuli o na kamailio a kona makuahine no koiia kulana kapoiio e lilo mai ai iaia kekahi me.-i i me kona e kohu ai ke olelo iho (pili pono ka la i Papaenaena). Ke hoolohe malie la o lleloise, a ke pii ae la ke ano ulumahiehie iluna o kona helehelena, me he la e hoohai iho ana 1 na olelo a kona makuahine. Aka, mahope mai, ua ikeia aku ma kona helelielena, aia he noonoo ino e nalu ana iloko ona/oiai kona makuahine e kamailio ana iaia, a ma ke kakahiaka a'u e kakau ana i keia moolelo ua ku ae la oia mai ka papa aina ae me ka hoopa ole i kona pola kope e k\i la, imua ona, a hoi aku la oia iloko o kona rumi oiai kona makuahine e kamailio ana no Ahilaka Laila. (Anoai, ua.ku aku la i ka iini a loko, i ka papa holuholu o Maukele). E hoomanao, i ka po mamua iho, ua kipa mai o Abilaka Laila i ka hale, a ua noho ilaila a hiki loa aku i na liora o ke aumoe ? a ua nui loa kela manawa i lioohalaia, i noono > iho ai 0 Mrs. Pokahama. ' he kanaka op ; o maikai no oia, oia ko'n. ike, a ua nui ko'u mahalo nona/' wahi a Mrs. Pakahama; "eia nae, he kamana wale no oia, a aole o'u manao he mea pono k?i hoolauna ana me ia.'' Ua ike au ia oe e haawi aku ana iaia he opuu rose. (E hoomanao e ka mea lieluhelu i ke kaona o keia moolelo, a o ka hookuinu an a hoi o ka "Opuu Rose 1 Kikolui 1 ke Koko o Kana Aloha"). Aole o'u makemake e hana hou aku pela, a i ole, hooikaika hou aku paha iaia e hele hou mai ia noi. E hiki mai ana ka la e mihi ai, ina e hiki ole i kekahi mea ke malama pono ī ke ano o kona hoolauna ana me knkahi mea e aku i kona mau la opio. Ke kamailio nei o Mrs. Pokahann ih a iho i keia wa, oiai o lleloiso ) ka mala pua, a o kona alo e liuli pono aku ana i ka puu o Sekuila, kahi o ka poe Jiana e kamana Inue Ja. Ua hiki no i ke kaikamahine ke lohe aku i ]-c koe]e mai o na hama^e

ilinia o na kua, a ma kona n'oonoo, me he la, aia iloko oia mau koele ana he i'eo o ka hanehane, a ke ahe lau niaknni i la\ve mai mailuna loa mai o kn. aleo 6 kela hale, e oili la malnjia o lS£ wekiu o na laau loloa. Ac, aia iluna olaila ka iini a ke aloha, a ma kela kakahiaka holookoa, oiai kona makuahine ua kaawale aku i kahi kauhale; aia no o Heloise ke noho la ma ka puka aniani, me kona lena ike e nana la iluna o ka aleo kiekie, ame ka helehelena o kekahi poohiwi kanaka iluna olaila. A ina paha ua hoomaopopo aku oia i ka helelielena ua huli mai i ona la, ua lalau iho la oia i kona hainalea, a kowiliwili ae la, aka nae, ua panaiia mai no ia e ke ani peahi lima, ana e manao ai, ua hiki no ia Abilaka e ike £nai iaia; noho malie iho la oia me ka lalau ana iho i kana mea humuhumu, a oiai e ulu mau ae ana na noonoo iloko ona i kela wa keia wa, ua holo ae la.ka ula ohelohelo iluna o kona man papalima, elike ka ula elike me ka opuu rose ana i haawi ai ia Ahilaka i ka po mamua iho. A oiai oia e noho ana me keia ano nakeke ae la he huila o kekahi kaa e holo ae ana ma ke alanu, oia no o Lede Emele Sakuila me kona lede ukali, he wahine Enelani. Ua ike iki no o Heloise i keia Lede kulana hanohano iloko o ka luakini i ka la mamua iho, ua hauoli loa nae oia, nokamea, aia oia e noho ana ma ka noho mahope o ka noho a ka lede e noho ana, a ua loaa loa i wa nona e kilo ai. Oiai ke kaa e kokoke mai ana mawaho o ka hale, ua pili loa ae la oia mahope o kona noho i ole oia e ikeia mai. Me keia kulana ona e ike oleia mai ai, ke kali la oia o ka maalo ae o ke kaa; alc a ua hoopuiwa loa ia oi a i kona lolie ana ua ku iho mawaho pono o ka liale, a ke lohe la oia i fea hooho ana ao o ]\lrs. Sakuila no k-* hauoli i ka ike aku i ka rose e popolie mai ana, aole o kana mai iloko o ka pa. "O, e Janete, nani maoli ka hoi ka rose ! Ile mea pono e loa a ia'u kekahi no kuu lauoho—i nana mai ai lioi ke Konela iau ma ka papa aina me ke kulana ano hou, nalohia ae hoi ko'u ano haikea. Peliea la, ina hoi he kanaka no ko loko." "Manao au lie kanaka no, ke hamama mai nei no hoi na puka anie na puka aniani. E kali, e hele ae au e nana." la,wa ua lele iho la o Jenete, wehe aku la i ka puka pa, a pii aku la a ka puka o ka rumi a lleloise e nolio

ana. Aohe kokua nona i keia" wa. O ka poino, ina he poino kekahi, e loaa ana palia ia ma ka halawai ana nie ]\lrs. Sekuila; aka, ku ae la o līeloiae iluna, a mamuli o ka Janete kamailio ana aku, "ua makemake o Lede Enielt- i kekahi o kela mau pua rose nani e popohe mai la,'* ua ae mai la oia, a liele aku la e kii iloko o ka mala pua; uhai ae la, a lawe aku la e haawi ia Mrs. Sekuila, oiai oia e nana pono mai ana iaia nei, ua haawi mai la oia i kona hoomaikai ana. A he mea. pahaohao no hoi ia Heloise, oiai oia e nana pono aku ana i ka lede, me ka noonoo ana iho, he mea pono e loaa kekahi mea oi aku mamua o ka rose nana e hoopau ae i kela helehelena haikea o ke ano mai, aole no e hewa ke olelo ae, aole paha he makemake o Konela Sakuila i kela ano. <f Aole o'u manao ke hoomanao la ]paha oia no 'u,'' i olelo iho ai oia iaia iho, oiai oia e hoi mai ana iloko o ka hale, me ka nana ana i ke kaa a liiki i kona nalowalē ana aku mai iaia aku. "A no keaha la?' 1 i hoomau iho ai oia i ka namunamu liilii ana. <4 Ua manao paha oia ia'u he wahi kaikamahine kuaaina loa, o ke ano kamalii haalele loa. He nanaina nae kona, aole elike me ia mamua, a lie walii ano lioohai no hoi. Manao au ina paha ua hauoli oia no ka nui o kana dala." I keia wa ke hele la ko lleloise noonoo wale aku, ina paha e loaa iaia ka nolio ana hauoli ina oia o Mrs. Sekuila, e noho ana iloko o kela Ilalo Nani iluna ok a Puu o Sakuila. (E ka mea heluhelu, ma ke ano makaula o keia walii kaikamahino, ke halia e la 110 iaia ka hooko i a ana oia manao ik a wa e liiki mai ana). (Aole i pau)

Alanmli o ka j>aa ole ana o ko kii ° ka Ilawaii ua hoopaneeia kona paiia ana a keia pule ao, a ma ia wa o ikeia ai kou Ilae anie kona moolelo.

\VAKINEKONA, Mei B.—Ua noi ikaika loa aku o Kakauolelo Lane e hoopaueeia ka hookohu ana i ke Kiaaina o Ilawaii a hiki i ka, haulelau i hiki ai ia Kiaaina Frear ke lioopau ,loa aku i kana kahua hana no ka hooponopoiio aupuni Teritoro.