Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 45, 8 November 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA!

Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona!

A kau i Kilohana, i Kaupaku o Hanalei.

[Unuliiiii o Moae Miuiu nolia Hiwahiwn n, kn Lahul.] MALIELE 111. Ueu) 35). A NO l>eia im\A, un kanohn koko ao l:i II o Jlase|irt i Uekuhi o kona koi\ ponoi, v )uiki koko ne i ka hae aiiputii o Polehuu', noluilu, nole hcs mnnawn, ua \velrt ae la nn hae nei ma na weleiau makani. Aole 110 lioi i u|mupu iho, u;i nee po--110 mai la na pnali kaualio nei inina o kahi a lakon e ike mai nei i kn monokea 0 mi hale lok;, e ku lehnlehu niai ana nialuna o ka ili honua, a me ka hae Pelekane hoi e pulelo ana iloko o ka lewa,I ka hiki pono ana akn o nn pnalikaiui lio Pelekane nei, aia hoi, na !ohe ia na leo huro e ikuwa ana me ke kupinai, e wawiilo ana i na paia oka lewa, aua nui wale na hoomaikai i liaawiia akn e ua poe nei iuma o ke koa, opio JMi\sopa a iue kona man nkali. A mahope iho ona haawi ana o na pulima o keīa'a nie keia mea imua o ke koa opio Maaena a me konn mau ukali, ka poe hoi i mauna ia lakou iho no ka pomaikai o ko lakon aina mnk'ua a me ka nuiluhia o ka lehulehu holookou o Pelekane. Ma keia walii i hooluana p.u iho ai ua puahkaua nei me ke ltoa opio, a hoomaiia iho la ko lakou mau lio, a i keia wa no hoi i haawīia aku ai ka palapala a ka Moi Wiliama ia Masepa, aole no hoi oia pahipalu wale no, o n:i palapala pn keka--111 aj«i lahui o Pelekane, ka poe hoi uo liikou na noho'na oluoln, a uie na hiolani mnalahi o ka ]iomaikai, ka poe hoi i kan oleia e na alina o ka poino a me ka niaewaewa e na maka ihe a me I<a paliiA he mea linuuli no hoi keia no kn ike ana iho o ka kakou koa opio i leeia mau palapala i kakauia nia kona inoa, a o ka mea ano nui nne me ka puuwai kaumaha o ke koa opio ia mnuawa, oiii no ka loaa ole ana mai o kekahi leta mai kona mama mai, ka mea nni ana i manao ai e noho nuui oia i ka hanohano ana e komo nei me kona kino ponoi iloko o nii popilikia he nui me kona mau wahi koa. I keia wa, ua ninaU ae la o Masepa i kekahi o na koa i hoonnaia uiai ni 'e ka Moi no kona mau niakna, a ua haiia nmi hūu, he oluolu a me ka pilikia ole ko lana n'oho hiki wale i kohikou hualele ana aki> i kii niun. Nolaila, he nioa oluolu loa' keia i kona maiuio,. a lie mea hoi nana i uuuino nui ai, mao kana mau noi aku i ka mana lani i na wa a pau nokotia nmn makua, a hiki i kona wa e ike hou aku ai ia laua, a oia uo hoi ka mea nana e lnkeko īnan ai i kona punwai i na wa a pau mn liona ano he keiki ia, nie ka hoopoiua ole i kekahi o na kiinawai pna loa i haawiin mai eke Akua nia, ka manna o Siuai, aia a nmlama lie keiki i konii niau iuakua, aluik, o loilii auanei kona niau la o ke ola ana uiaiuna o ka i honua. ' Ina paha pela keileahi o na |ioe e l\e.lulielu 'ana i Ueīa īuoolelo. alaiia, e' lilo nu-, auei kein moolelo i mea wniwai nuielike mo lte koa opio loa ol'o o kiina mau haua kupnualia lio nui wnle, ka niea hoi a kakou e knunui aku nei o hiki i kona palin

hopn o ka leialii u mo ko kalnuuu o ko Aupuni liionn, nlailn, o lioonianao iho Unkou. oia ]; t v kaawnlo ana aku o keia mool.'lo niai ko k.iUon nian Uiionohi akn u īuo ka hnulo ana o ko kukon mau nmīuolann. Ma lea nana amv o Mnsojm i na palal'ala ii pau loa i kakaniu mn koua inoa pouoi niai IN-lokiuio niai, aole i loaa iaiu lo'knhi uianao hoowalniwalia no ua palaimla i Imoniiaia inai e ka Moi, a me Ua lohulolni holookoa o kona aina oiwi, ka «noa i hoiko oiaio ;aia iho he nloha alii a nloliii aina, a he makoe i l;ona lahui poiioi, aole e nolio mulalo o na inea a me iia hana hoolnhi a hookanmaha wale o na mana o ke mipuni o Sekotia, (a he mea koia i ikeia itia na nnpuni mii o ka i homui noi, niai kii \va i auwale aku a hiI ki mni i leo kakou nu e noo malie nei nie na hana oikelakola i like ole mo ko ia an I poliuliu o ka noho ann o na niea n pnu), a e halawai no uuanei oo e ka mea lieluholu me na 01010 o kn leta a ka Moi AVi- | lianiu i kakauia o kona polinia pono'i, a hoomiHiii m,li iiniiii o ke koa opio Mase]ia, ma ka liuia o kekahi aliikoa pouoi o Pelekane,' a penei na ulelo o na palapala uoi ii ka M.ii : "Haloalii, Liukna, Enelani, —■ I ke Koa Opio Masej«i—Aloha oe : Ma ka lokomnikni o l;a 3\lea Maiia Ijo«, ke paliola aku nei au i na hoomaikai pnmeluina i kou liniii akau ame kou maii koa, nianinli o na hooili kaiia lehnlehu wale o ka lanakila imua o na enoini malnna o ke kahna kaua, kahi hoi i lilo mai ai o na pakaha a mo na okana aina 0 Sel;otia ma ka poho o ko\i lima, a ke hilinai nui nei ko'u puuwai nialnna o kau mau hana koa wiwo ole, ahiki komo kino ana me kou mau koa iloko o Edineboro, ku niea hoi a'u e noi maimei 1 kn mami 'lani, e hooholo pono i kan niau hana a pau no ka pomnikiii a me' ka nnilnhia o ka nolio kuokoa ana o ka ]ahni holookoa o Pelekano nei, aua liauoli inii au no ka loaa ana mai o kau leta ia'u, me na olelo kauoha niui kekahi mai 0 kon mau kou i hoouna niai noi, a ke hoouna aku nei nu he man tausani koa kaualio, e inuhele pu me oe i ua popilikia, a na ke Akua e kiai a īnalama ia oe 1 n a wa a pan loa. [ Owan no nie ke nloha. | Gixjiu:;e E. Williajis." 0 keia iho la na olelo a ka Moi "Wiliama maloko o kana lota. i ko koa ojiio Masepa, a he mea liauoli nni koia no kona manao, a mo kek.ihi man piilapnla e ao a na lehuiehu holookoa o ke aupuni o Pelekano. Ma keia wahi i noho iho ai ka pualiknuu lio nni mo ka Lion;ropio Mnsepn, uo kekuhi mau la, uo lea noonoo. pono ana i ke alakai i nn koa Pelekane imna o na'enemi. no ka manawa e ike ia aku ai ka poe St;kotiu e liele inai ana iniua o lakon, ma kahi a lakou e hoonioaiia nei. JS T ol;ula, na kakau iho la oiai kekahi jialupala na ka Moi Wiliama, a hoonna hou aku la i Pelekane, a penui na olelo i kakauia : "I ka Moi George B. Williauia,— Aloha oo : Ua hiki mni nei ka puali kaualio nui me ka poino 010 imua o makon au i hoouna uiai nei niai ko kakou aiua nlnha mai. a 'eia mnkou ke noho jm nei me la-* kou maloko o na hale lole, kahi aniakou e hoomoana nei mo kn liaka pono aku i ka hoea mai o nu enemi iiniia o makou, aka. ko'n nie ka hilinai ukn i ka niana lani, kn mea nana e hooko mai i ko'u makomake a m& na koa Pelekane, oiai, he mau inile wale no koe a hehi aku ko makou mau ka.jr,iai iloko o ke knlaiiakaohale o Edineboro, nolaila, ua nuunio au. e mahele pono i na lioa j na alakai e hoo|iuni holookoa makou ruaj na wuhi o na alanui o lee kulanakanhale i e puka mai ai ka poo Sekotia,' a ina o holopono fum ka'u moa e inanao nei no ko makon kuliina, nio.ke koknaia mui e ka maiia lani kiokie loa, alaila, aoie jiali;i'e liuliu, e halawai koke no oe e ka Moi Wiliiuua mo na, loiio o ko makou 'niau liina akau, tno ka lan.ikila nui i ]oua ia'u a me na koa Pelokunū ma ko'u aoao, a iiiu e pna pio anii'kn, Moi Roba~ t,a ia'u a m'e ku'o uinii koa, nlaila, o hoo- j ui.'iiiao ae oe, oiu lia hope loa o ku'u uuui I 01010, alaila, e wailioia no ke >ola o ku I

Yi<ū, u kailiia uku kona ola imun. ou e ke nlii. Nol.ūlu, ke hnawi aku nei au he 100 hopo 10.-i iji oo e ko alii, e pelu i kou unm knli, a e haawi i kou unnwai kala inui i ko liuiii kuahu lani, i niahole juiia ui kau inau noi ana e ko alii nio ka niakon, alaila, o ikoia no e ko ao liolookoa, ua wi'lo ao a kapalili k« iiuo Pua ,Uose o [ Pelekauo u\a ko aupuni o Bokotia. Owau no īne ka haahaa, I MASEPA. [ 0 keiu ilio la na olelo oka j)ala)iala a ko koa oj)io J[nsepa i kakau ai na ka Moi ; Wiliama, n.ailuna aku o ke kahua kaua : o na Sekotia, kahi a ua Liona opio nei e | haka jiono aku noi, a e ])upuu a hoolei- . loa i kona niau maiun, no ka nianawa e | hoea niai ai na enemi imua ona a ine ko- | na pualikaua lio uui. I neia wa, ua kuka iho la ke koa opio me ke koa o ke kea n me na aliikoa a pan inalalo o kona mana, a ma ka inoa o ka inoa oka aina niakuahine Nolaila, ua hooholo iho la oia e hoomakakiu i ke ano o ke kuliinakauhalo o Edineboro, i aknka iaia na wahi e liiki ai ke ]iani pna i na aliinui, kahi e puka mai ai na koa Sekotia, I ka hoi-a 2 o ka wanaao, holo aku la ua koa ojiio noi nialuna o kona lio me kona koa uknli mau, a nie kekahi mau uliikoa he 15, ua helo lakou me na lako kaua no ka haiawai mai me na eueini, pela no paha, aole io no e nele ana ka hanu mai o ka enemi i na liaua kue ia lakou nei. I k« koa opio i uiakaukau ai, ua waiho iho la oia he olelo kauoha i ke koa o ke kea, e noho oia me ka malama i na koa, a e īnakaala i na hora ana e nalo aku ai, oiai, aole he malaina ana i pau i ku ilio. Ia Masepa i holo aku ai me kona mau hoa, he oiaio, ua hiki pono aku 3a ī;ikou ma ke kulanakanhale, i ka wa e mahae | t 'ai tna ke aouli o ka wehe nna mui o ke alaula o ke ao, aia lioi kekahi kanaka e pūlumi ana mawaho o na papahele o ka lanai o kona hale, a e haiamu ana hoi t kekahi poe, e kulolou aua na'jioo ilnna o :ka j)apaaiiiii, aia hoi maloko o keia hnle he ekolu mau rumi nui, he rumi ai, he nnni kuai bi.a me na wui moniona, ahe rumi pahupuhu. Ia lakou nei e kuku ana mawaho, ua halawai inua ae ia na makii o ke. koa ojiio me na Jniaolelo i palapnla ia maluna o kekahi pai.ia nui e kau ana malnna 0 ka lanai o ua hale nei, a i ko Mascpa hoomno])ojio una. he lialo hotele ia no ka lohnlelui, ia manawa i lelo iho ai lakou ilalo, a he m;ui aahu eleele like ko lakou inailuna a lalo, i nipa e huna iho ai i ko lukou mau nahu kaua, a i ole. hoi lakou e ikeiii mai he j)Oe koa Pelekane, ahe me.'i inaii niau hoi keia i ka j»ce holeholo wanaao, he mea hooikaikaa hoolaualana 1 ke ola kino. I keia wa, ua olelo ao la o Masepa i kona inau hoa, e komo kiikoii iloko, u hoonoho aku la oia i konu koa nkali maii e nana i na lio o lakou, komo tku ]a lakou a iioho ilio la nia.kahi o ka paj)aaina, in manawa i kikoke iho ni o Masepa mn ke pakaukau, a lohe aku la na kuene a laweia inai la na mea ai a pau e like mo ka makemaki.', a hai aku la no lioi ke koa opio i na kuone e lawe niai i niau omolo wai inoinoiia. Li lakou i makaukau ai e ai nie ka hoopiha ana i na kiaaha mo ua wai inomona, ua knku ae la lakou iluna, nio ka haawi ae o na koa opio nei be nuui manuila olelo no luna a me ka Moi Wiliaina,, a me ka lahui bolookoa o Pelekane, a haawi pu ae la no hoi inkou he mau hoomaikai lio ke koa o ke kea. Ia lakou nei o ai ana, ua liaka pono tnai la ka nnnaina o kekahi poe ia lakou, īiole nae i komo īnai iloko o ko lakou niau iioouoo ana na manao hoolnioi 110 lakou nei, a hiki wale i ka pau ana o ko lakou ai ana, alaila, puka aku la kekahi niau aliikoa iwaho, a konio mai la hoi ke koa nkali mau o Masejia e ai, o iloko o koia wa a ke koa ukali o ai uei, niuau ae la oia i na kneuo. i ka liaku' nona ua hotolo. nei, alaila, kii ia nku la ka mea iiona lea hotele.i hulo mai la a liiki imua! o ke koa ojiio, pano aku Ia o Masepa, e: hoi hou inai ana no inak<ju i ke ahiahi o koiu la, a ia wu e huokaa aku ai au i ka uku o leo inakou ai ana, a uii ao mai la ua iuea hotolo uei me ku olnoln. (Aoh'. ī 2>au.) ,